मायग्रेन ही एक समस्या आहे. ज्यासाठी कायमचा उपचार संभव नाही. परंतु आयुर्वेदानुसार काही खास औषधे आणि उपायांच्या मदतीने त्याची तीव्रता आणि वारंवारता नियंत्रित केली जाऊ शकते.
मायग्रेन आणि डोकेदुखीवर आयुर्वेदाचा उपाय
माइग्रेन ही एक समस्या आहे जी सर्वसाधारणपणे एकूण लोकसंख्येच्या 10-15% लोकांना प्रभावित करते. ही एक सामान्य परंतु अप्रत्यक्ष समस्या आहे. याचा कायमस्वरुपी इलाज नसतो आणि कधीकधी त्यावर नियंत्रण ठेवणेही कठीण होते. आयुर्वेदात मायग्रेनवर उपाय आणि औषधे आहेत. आयुर्वेदाचार्य डॉ पी.व्ही. रंगनायकुलू यांच्याशी 'ईटीव्ही भारत सुखीभव'ने याविषयीची माहिती जाणून घेतली.
मायग्रेन आणि सामान्य डोकेदुखी मध्ये फरक
डॉ. रंगनायकुलू स्पष्ट करतात, की मायग्रेनच्या उपचारांबद्दल जाणून घेण्यापूर्वी, तिचे स्वरूप जाणून घेणे महत्वाचे आहे. सामान्य डोकेदुखी सामान्यत: काही तासांपेक्षा जास्त काळ टिकत नाही. तर माइग्रेन एकतर्फी असतो आणि दोन दिवसांपेक्षा जास्त काळ टिकतो. आयुर्वेदात हे अर्धभेदक म्हणून ओळखले जाते. हे कोरड्या आहाराचे जास्त सेवन, धुक्यांच्या संपर्कात येणं आणि अधिक थकल्यामुळे होते. अनुवांशिक कारणांमुळे आणि हार्मोन्स असंतुलनामुळे ही समस्या सामान्यत: पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये अधिक जाणवते. जर तीव्र वेदनाग्रस्त असलेल्या व्यक्तीनच्या मायग्रेन आणि उलट्यांचा अवधी पाहिला तर डोळ्यात अश्रू किंवा नाक सूजल्यासारखी लक्षणं दिसतात. तसेच माइग्रेनग्रस्त सुमारे 20% लोकांना डोळ्यांसमोर चमकणारा प्रकाश, चमकदार डाग आणि कुटिल रेषा यांचा त्रास होतो. याव्यतिरिक्त दृष्टीत बदल, बोट, ओठ, जीभ आणि चेहऱ्यावर मुंग्या येणे तसेच बोलण्याची समस्या देखील उद्भवू शकते.
उपचार
डॉ. रंगनायकुलू स्पष्ट करतात, की जरी या समस्येवर उपाय नसला तरी आयुर्वेदिक औषधे आणि जीवनशैली व्यवस्थापनाच्या मदतीने डोकेदुखीचा हा प्रकार हाताळला जाऊ शकतो. आयुर्वेदात माइग्रेनसाठी खालील औषधे आणि उपचारांची शिफारस करण्यात आली आहे.
- नाकपुडी मध्ये औषधी वनस्पतींचे पानं पिळून घ्या
- लेबेकच्या झाडाची मुळे आणि फळे खा
- बांबू झाडाच्या मुळ्याचं सेवन करा
- मधात मिसळून लिकरिस पावडर घ्या
- चंदन पावडर मधात घ्या.
- रिअलगर पावडरचे लेपन लावा
- अनु तेलाचे 6-6 थेंब दोन्ही नाकपुड्यांमध्ये दोन आठवड्यांसाठी नियमित अंतराने ठेवा.
- सरसापरीलाची पेस्ट (हेमिड्समस इंडस) अर्थात निळ्या कमळाची पेस्ट डोक्यावर लावा.
- संपूर्ण शरीरावर तेल किंवा तूप मालिश करा.
- स्टीम बाथ आणि बाष्प उपचार घ्या.
- शुध्दीकरण थेरपी आणि उपचार घ्या.
- दुधात साखर मिसळून प्या
- विडांगडी लेपला मलम म्हणून लावा
- कफकेतूच्या ज्यूसच्या गोळ्या 30 दिवस घ्या.
डॉ. रंगानायकुलू म्हणतात, ही समस्या सहसा जास्त आर्द्रता आणि ध्वनी प्रदूषणामुळे होते. म्हणून गडद, थंड आणि शांत खोलीत मिठाई खाल्ल्यानेही मायग्रेनच्या दुखण्यामध्ये अंशतः आराम मिळू शकतो.
