सिंधुदुर्ग - जिल्ह्यात सध्या काजू पीक अंतिम टप्प्यात आले आहे. मात्र, कोरोनामुळे असलेल्या लॉकडाऊनचा परिणाम काजू बागायतदारांना सोसावा लागत आहे. मागील वर्षी 180 रुपयाने किलो असलेला भाव यावर्षी 60 ते 80 रुपये किलोवर आला आहे. विशेष म्हणजे व्यापारीही काजू खरेदी करायला नकार देत असल्याचे बागायतदार सांगत आहेत. बाजार बंद असल्याने स्थानिक पातळीवरचे प्रक्रिया उद्योगही बंद झाले आहेत.
काजूला असणारी मागणी आणि उत्पादन यामध्ये मोठी तफावत आहे. काजू खाणारा वर्गदेखील हायप्रोफाईल समजला जातो. ज्यांची आर्थिक स्थिती चांगली त्यांनाच तो परवडतो. त्यामुळे काजूचे दर दरवर्षी वाढत असतात. सण 1999 ते 2003च्या दरम्यान 80 रुपये प्रतिकिलो असलेली काजूचा दर वाढत गेला, गतवर्षी 180 रु. किलोवर पोचला होता. सध्या कोरोनामुळे काजू संकटात सापडला असून दराच्या बाबतीत तो सात वर्ष मागे गेला आहे.
कोरोनामुळे कोकणातील काजू बागायतदार संकटात सापडला असून त्याला हमीभाव मिळावा अशी मागणी केली जात आहे. कणकवली तालुक्यातील कोंडये गावातील काजू बागायतदार नंदकिशोर वसंत तिरोडकर यांनी यावर्षी 80 रुपये किलो दराने काजू विकले आहेत. शिवाय वर्षभराचा सर्व व्यवहार काजू उत्पादनावर अवलंबून आहे. त्यात वातावरणाच्या प्रभावामुळे आधीच काजू उत्पादनात घट झाली असून आता दर नसल्याने कर्जबाजारीपणाचे संकट बागायतदारांसमोर उभे असल्याचे ते म्हणाले.
आंतरराष्ट्रीय चलन मिळवून देणारे उत्पादन -
समुद्र किनारपट्टीलगतच्या भागामध्ये काजू उत्तम दर्जाचा होतो. त्यामुळे महाराष्ट्रातील सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी, रायगड या भागात काजूचे पीक हे प्रमुख पीक आहे. परकीय चलन देणाऱया काजूला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत मोठी मागणी असते. विशेषतः कोकणातील काजूची चव उत्तम असल्याने त्याला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे. जगाचा विचार केला असता काजू उत्पादनात भारत जगात अग्रस्थानी मानला जातो. भारताच्या एकूण उत्पादनात महाराष्ट्राचा हिस्सा मोठा आहे.
सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात यापूर्वी १९९० च्या दरम्यान फलोद्यान योजनेतंर्गत काजूची मोठ्या प्रमाणात लागवड झाली आहे. सध्या सिंधुदुर्गमध्ये काजू लागवड झालेले क्षेत्र 75 हजार हेक्‍टर इतके आहे. गेल्या काही वर्षात चांगला दर मिळाल्याने लागवडीत वाढ झाली आहे. त्यात शासनाच्या एमआरजीएस, ईजीएस, मोफत रोपे अशा विविध योजना शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरत आहेत. त्यामुळे काजू लागवड क्षेत्रात वाढ होत आहे. डोंगर उताराच्या जमिनी ज्या लागवडीसाठी योग्य मानल्या जात नव्हत्या त्या जमिनीत काजू वरदान ठरले आहे. विशेष म्हणजे जिल्ह्यात आंब्याच्या चौपट काजू लागवड आहे.
सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात दापोली कृषी विद्यापीठ आणि वेंगुर्ले फळ संशोधन केंद्राने काजू लागवडीसाठी तयार केलेल्या पद्धतीचा कोकणात वापर केला जातो. सध्या कोकणात वेंगुर्ले ४-७ आणि नव्याने विकसित करण्यात आलेली वेंगुर्ले ८-९ या काजूच्या रोपांना शेतकऱ्यांमधून मोठी मागणी आहे.
काजू बोंडही गेले वाया -
गोव्यात काजू बोंडापासून मद्यार्क तयार केले जाते. त्यामुळे शेतकऱ्यांकडील काजू बोंडे व्यापारी बागांमध्ये जाऊन खरेदी करतात. गोवा हद्दीलगत असणाऱ्या गावातील शेतकऱ्यांकडून काजू बोंडे गोव्यातील व्यापारी घेऊन जातात. त्यामुळे काजूसोबत बोंडांपासूनही बागायतदारांना उत्पन्न मिळते. मात्र, कोरोनामुळे व्यवहार ठप्प झाल्याने व्यापारीही शेताकडे फिरकण्यास तयार नाहीत.
सिंधुदुर्गमध्ये मासेमारी, आंबा आणि पर्यटन व्यवसायबरोबर येथील काजू हा जिल्ह्याच्या अर्थकारणात महत्वाचा दुवा मानला जातो. ग्रामीण अर्थकारण प्रामुख्याने काजूवर अवलंबून आहे. काजूला हमीभाव मिळाला नाही तर येथील बागायतदार पूर्णतः कोसळून जाणार आहे. तेव्हा आता बागायतदारांना शासनाकडून मदत मिळण्याची आशा आहे.
