कोल्हापूर - गगनबावडा तालुक्यातील कावळटेक धनगरवाड्या येथे विशेष रस्ता नसल्याने दळणवळणाची कोणतीच साधन उपलब्ध नाहीत. वीज नाही, रोजची दहा कोसाची डोंगर कपऱ्यातून पायपीट करून उदरनिर्वाह करायचा, अशी येथील परिस्थिती आहे. स्वातंत्र्यपूर्व काळापासून ही परिस्थिती जैसे थे आहे. अनेक वर्षांपासून येथे रस्ता व वीज देण्याचा प्रस्ताव वनविभागाच्या जाचक अटीमुळे धूळ खात पडला आहे. त्यामुळे येथील लोकांच्या असहाय्य वेदना याच डोंगरवस्तीत विरघळून जातात. राजकीय इच्छाशक्ती नसल्याने येथील लोक आपल्या हक्कापासून दूर आहेत. आजही येथील परिस्थिती कशी आहे? याबाबत 'ईटीव्ही भारत'ने विशेष आढावा घेतला.
कोल्हापूर जिल्ह्यातील गगनबावडा तालुका अतिशय दुर्गम समजला जातो. जिल्ह्यात सर्वाधिक पावसाची नोंद या तालुक्यात होते. हिरवाईने नटलेल्या परिसर, घनदाट जंगल आणि जैवविविधतेने नटलेला जिल्हा नेहमीच पर्यटकांच्या आकर्षणाचे केंद्र बनला आहे. तर हेच जंगल अबाधित राखण्याचे काम या घनदाट जंगलात वास्तव्यास असणारे धनगरवाडे करतात. जवळपास या तालुक्यात 17 ते 18 धनगरवाडे आहेत. त्यापैकीच एक म्हणजे सर्वात जुना समजला जाणारा धुंदवडे पैकी कावळटेक धनगरवाडा आहे. स्वातंत्र्यपूर्व काळापासून आजही नागरी सुविधा, मूलभूत सुविधेपासून वंचित आहे. कालांतराने इतर धनगरवाड्यावर सुविधा मिळत गेल्या, पण येथील परिस्थिती जैसे थे आहे.
हेही वाचा - रानमेव्याची विक्री नाही, धनगरवाड्यातील लोकांवर उपासमारीची वेळ
सुविधा नसल्यामुळे कधीकाळी चाळीस कुटूंबियांना गजबजलेला कावळटेक आज केवळ सात कुटुंबात आपले वास्तव्य टिकवून आहे. रस्ता नसल्याने दळण-वळणाची कोणती साधन उपलब्ध नाही. पोट भरायचे असेल तर डोंगर कपारी तुडवत सात किलोमीटरची पायपीट करून अणदूर किंवा धुंदवडे या गावात यावे लागते. गेली सत्तर वर्षाहून अधिक काल लोक येथे वास्तव्य करत आहेत. मात्र, आजदेखील रस्ता आणि वीज यांना मिळू शकली नाही. हे विदारक वास्तव या कावळटेकचे आहे.
रस्त्यावर दोन फुटाचे दगडे व खड्डे -
याठिकाणी जाण्यास अणदूर मार्गे धुंदवडे जाणाऱ्या रस्त्याने जावे लागते. चढला लागल्यास डाव्या बाजूला लोखंडी दरवाजा असल्याचे अवशेष दिसतात. हाच रस्ता या धनगर वाड्याकडे जातो.जवळपास अडीच किलोमीटर रस्त्यापैकी अर्धा किलोमीटरचा रस्ता जीवघेणा आहे. वाटेत जवळपास दोन फुटाचे खड्डे आणि दगडे पडली आहेत. चालत जाणेही मुश्किल आहे. उन्हाळ्यात आणि हिवाळ्यात या मार्गावरून दुचाकी नेता येते. मात्र, यात जीवाची जोखीम पत्करावी लागते. तर पावळ्यात या रोडवरून चालत जाणे देखील धोक्याचे ठरते.
प्रस्ताव दिला मात्र जाचक अटीमुळे धूळखात -
या धनगरवाड्यासाठी जिल्हा परिषद व आमदार निधीतून रस्त्याचा प्रस्ताव यापूर्वीच दिला आहे. मात्र, वनविभागाच्या जाचक अटीमुळे हा प्रस्ताव धूळखात पडला आहे. राजकीय इच्छाशक्ती वापरून या प्रस्तावाला मंजुरी दिल्यास कावळटेक वासीयांचा प्रश्न मार्गी लागू शकतो. शेळके कुटुंबीयांनी वीज मिळावी, यासाठी अर्ज केला आहे. मात्र, पाच वर्षे होऊनही वनविभागाच्या अटीमुळे महावितरणला यासाठी काही करता आले नाही.
हेही वाचा - संजय राऊतांच्या सहकार्यामुळे कोल्हापुरातील ९ रुग्णांवर मोफत शस्त्रक्रिया!
शिक्षण, मोळी विकण्यासाठी पायपीट -
चारी बाजूने घनदाट जंगल असल्याने जंगलातील लाकूड, रानमेवा, कुक्कुटपालन हेच उपजीविकेचे साधन बनले आहे. हे विकण्यासाठी त्यांना 12 कोस पायपीट करून म्हासुरली या गावात यावे लागते. शिवाय कधीकधी शहराचाही रस्ता धरावा लागतो.
जंगली श्वापदाची भीती -
चार बाजूने घनदाट जंगल असल्याने येथे जंगली प्राण्यांचा वावर आहे. भात शेती, गहू शेती, पाण्यामुळे गवे वस्तीवर येतात. शिवाय तरस, बिबट्या, अस्वल यांचा वावरदेखील या परिसरात आहे. रात्रीच्या वेळेस शेकोटी शिवाय पर्याय नसतो. त्यामुळे लोकप्रतिनिधींनी लक्ष घालून विजेचा प्रश्न मार्गी लावावा, अशी मागणी होत आहे. केवळ मदत म्हणून दिलेल्या सौरऊर्जेवर येथे लाईट आहे. तेही खराब झालेली आहे.
33 कुटुंबीयांनी कावळटेक सोडले -
साधन सामुग्री, दळणवळण अशी कोणतीच सुविधा मिळत नसल्याने या वस्तीवरील 33 कुटुंबीयांनी ही वस्ती सोडली. या वस्तीवर आजही शाळेची जुनी वस्तू पाहायला मिळते. एकेकाळी निसर्गाच्या सानिध्यात असलेल्या या कावळटेक या धनगर वाड्यावर आधारित अशोक पाटील यांनी कावळटेक कादंबरी लिहिली आहे.
