नवी दिल्ली: उझबेकिस्तानमधील समरकंद शहरात 15 ते 16 सप्टेंबर दरम्यान शांघाय शिखर परिषद (SCO SUMMIT 2022) आयोजित करण्यात आली आहे. या परिषदेत भारत, पाकिस्तान आणि चीनसह एकूण 13 देश सहभागी होणार आहेत. भारताकडून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी सहभागी होणार आहेत. यावेळी भारताला या बैठकीचे अध्यक्षपद भूषवायचे ( Shanghai Cooperation Organization Summit ) आहे. त्यामुळे या बैठकीत भारताची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची मानली जात आहे. प्रथमच होणाऱ्या भारत आणि पाकिस्तानच्या पंतप्रधानांच्या बैठकीकडे तसेच चीनचे राष्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंग (China President Xi Jinping) यांच्या भेटीकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. मात्र आतापर्यंत या दोन शेजाऱ्यांच्या प्रतिनिधींसोबत द्विपक्षीय चर्चेचा कोणताही कार्यक्रम ठरलेला नाही.
SCO Summit 2022 मध्ये भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील द्विपक्षीय बैठकीबद्दल पाकिस्तानकडून प्रतिक्रिया आली आहे. पाकिस्तानने पंतप्रधान शाहबाज शरीफ (Prime Minister Shahbaz Sharif) आणि त्यांचे भारतीय समकक्ष नरेंद्र मोदी यांच्यात द्विपक्षीय बैठक घेण्याची इच्छा नसल्याचे म्हटले आहे. भारताकडून प्रस्ताव आल्यास त्यावर विचार करता येईल. पाकिस्तानच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे प्रवक्ते असीम इफ्तिखार यांनी भारतीय पंतप्रधानांशी भेटीची कोणतीही योजना नसल्याचे म्हटले आहे. त्याचवेळी शरीफ आणि चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्यात पहिली भेट होणार असल्याचे वृत्त पाकिस्तान द न्यूजने दिले आहे.
चीन-भारत संबंध सुधारण्यासाठी पुढाकार दोन्ही देशांचे सैन्य लडाखमधील पेट्रोल पॉइंट 15 वरून माघार घेत असल्याचा दावा केला जात आहे. पण लडाख आणि अरुणाचल प्रदेशच्या सीमेवर सुरू असलेला तणाव संपलेला नाही. डोकलाम आणि लडाखमध्येही परिस्थिती तणावपूर्ण आहे. पीएम मोदी आणि जिनपिंग यांच्यात 18 हून अधिक बैठका झाल्या आहेत, परंतु सीमेवर सुरू असलेला संघर्ष संपुष्टात आणण्याबाबत दोन्ही देशांमध्ये कोणताही करार झालेला नाही.
या आठवड्यात उझबेकिस्तानमध्ये होणार्‍या शांघाय कोऑपरेशन ऑर्गनायझेशनच्या शिखर परिषदेच्या पार्श्‍वभूमीवर पुतिन हे रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन आणि भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची भेट घेणार आहेत. या बैठकीदरम्यान ते सामरिक स्थिरता, आशिया पॅसिफिक क्षेत्रातील परिस्थिती आणि संयुक्त राष्ट्र आणि जी-20 सदस्य राष्ट्रांमधील द्विपक्षीय सहकार्य या मुद्द्यांवर चर्चा करतील. क्रेमलिनने ही माहिती दिली आहे.
शांघाय कोऑपरेशन ऑर्गनायझेशन (SCO समिट) काय आहे : बीजिंग-मुख्यालय असलेले SCO चीन, रशिया, भारत, पाकिस्तान तसेच कझाकिस्तान, किर्गिस्तान, उझबेकिस्तान आणि ताजिकिस्तान या चार मध्य आशियाई देशांनी बनलेले आहे. ही जगातील सर्वात मोठी प्रादेशिक संस्था आहे, जी जगाचे अंदाजे 60% क्षेत्रफळ, जगाच्या लोकसंख्येच्या 40% आणि जागतिक GDP च्या 30% पेक्षा जास्त भाग व्यापते. अमेरिकेचा दबाव कमी करण्यासाठी चीनला उत्तर म्हणून एससीओचा विचार केला जात होता. परराष्ट्र व्यवहारांशी परिचित असलेल्या लोकांनी सांगितले की ही संघटना अमेरिकेच्या प्रभावासह नाटोला रशिया आणि चीनकडून दिलेला प्रतिसाद आहे. जेव्हा ते शांघाय इनिशिएटिव्ह म्हणून 1996 मध्ये सुरू झाले.
SCO मध्ये 8 देश आहेत : SCO चे 8 सदस्य चीन, कझाकिस्तान, किर्गिस्तान, रशिया, ताजिकिस्तान, उझबेकिस्तान, भारत आणि पाकिस्तान आहेत. याशिवाय अफगाणिस्तान, बेलारूस, इराण आणि मंगोलिया हे चार निरीक्षक देश आहेत. आर्मेनिया, अझरबैजान, कंबोडिया, नेपाळ, श्रीलंका आणि तुर्की हे सहा संवाद भागीदार आहेत. SCO चे मुख्यालय चीनची राजधानी बीजिंग येथे बांधण्यात आले आहे.
भारत आणि पाकिस्तान 2017 मध्ये सामील झाले : जुलै 2015 मध्ये, उफा, रशियामधील SCO ने भारत आणि पाकिस्तानला पूर्ण सदस्य म्हणून स्वीकारण्याचा निर्णय घेतला. दोघांनी जून 2016 मध्ये ताश्कंद, उझबेकिस्तानमध्ये मेमोरँडम ऑफ ऑब्लिगेशन्सवर स्वाक्षरी केली आणि SCO मध्ये पूर्ण सदस्य म्हणून सामील होण्याची औपचारिक प्रक्रिया सुरू केली. 9 जून 2017 रोजी अस्ताना येथे झालेल्या शिखर परिषदेत भारत आणि पाकिस्तान अधिकृतपणे SCO मध्ये पूर्ण सदस्य म्हणून सामील झाले.
यावेळी भारत अध्यक्ष : SCO मधील राज्य प्रमुखांच्या परिषदेचे अध्यक्ष यंदा भारत आहे. या परिषदेची बैठक SCO शिखर परिषदेत होते. जी दरवर्षी सदस्य देशांच्या राजधानीच्या शहरात आयोजित केली जाते. पूर्ण सदस्य म्हणून या परिषदेत सहभागी होण्याची भारताची ही चौथी वेळ आहे.
