पुणे - आज (गुरुवार ७ ऑक्टोबर) पासून शारदीय नवरात्राचा प्रारंभ होत आहे. नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी म्हणजेच अश्विन शुक्ल प्रतिपदा तिथीला घटस्थापना केली जाते. काही लोक याला कलश स्थापना असेही म्हणतात. या शारदीय नवरात्र उत्सवाच्या निमित्ताने चतु:श्रुंगी मंदिरात देखील घटस्थापना करण्यात आली आहे. शारदीय नवरात्र उत्सवाच्या निमित्ताने ईटीव्ही भारतच्या प्रतिनिधींनी चतु:श्रुंगी मंदिर परिसर आणि चतु:श्रुंगी मातेचे माहात्म्ये जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे.
- 'अशी' आहे चतु:श्रुंगी मातेची आख्यायिका -
नाशिकनजवळच्या वणीचे म्हणजेच सप्तश्रुंगीदेवीचे पुण्यातील स्थान म्हणजे चतु:श्रुंगी. सप्तश्रुंगनिवाशिणी ही साडेतीन शक्तीपीठांपैकी एक व अनेकांची कुलस्वामिनी. पेशवाईतील प्रसिद्ध सावकार दुलभशेठ या देवीचा मोठा भक्त होता व तो वणीला दर्शनास नेहेमी जात असे. कालांतराने त्याचे वय झाल्यावर देवीने त्याच्यासाठी तत्कालीन पुण्यानजीक प्रकट होत असल्याचा दृष्टांत दिला होता. परंतु वेळेआधीच दुलभशेठ देवीने सांगितलेल्या ठिकाणी पोहोचला तेव्हा देवी पूर्ण प्रकट झालेली नसून तीन हात व चेहराच प्रकट झाल्याचे त्यास आढळून आले. हे स्थान म्हणजेच चतु:श्रुंगी होय. अर्थातच या स्थानी दुलभशेठने मंदिर बांधले. दुलभशेठने या मंदिराचा पाय उभारला, अशी आख्यायिका आहे.
- 'अशी' आहे चतु:श्रुंगी मंदिराची आख्यायिका -
पुण्यात उत्तर पेशवाईत दुलभशेठने नाणी पडण्याचा म्हणजेच टाकसाळीचा मक्ता घेतला होता. तसेच नाशिकजवळही दुलभशेठची एक टाकसाळ होती. दुलभशेठने पुण्यात एक धर्मशाळा बांधली व तेथे कालियामर्दनाची मूर्ती स्थापन केली. लक्ष्मीरस्त्यावर सतरंजीवाला चौकानजीक ही मूर्ती आजही पाहायला मिळते. चतु:श्रुंगी हे पूर्वीपासून पुणेकरांचे श्रद्धास्थान राहिले आहे. नवरात्रात गावातून तालीमबाज नारळाचे तोरण घेऊन चतु:श्रुंगी येथे पहाटे पळत जात असत. आता तालीमबाज व पळत जाणे बाजूला पडले असले, तरी आजही पुण्याच्या पेठांमधून चतु:श्रुंगीला तोरण वाहण्याची प्रथा सुरू आहे. जुन्या काळातील येथील जत्रा आजही अनेकांच्या स्मरणात असेल. चतु:श्रुंगीचे दुसरे एक मंदिर रविवार पेठेत आहे हे मात्र थोडक्याच जणांना माहित असेल. सुमारे २०० वर्षांपूर्वी किसनदास राजाराम यांनी येथे देवीची स्थापना केली व बढाई समाजाने मंदिर बांधले. येथे देवी तांदळा स्वरूप आहे. सुभानशा दर्ग्याच्या चौकातून गोविंद हलवाई चौकाकडे जाऊ लागले की उजव्या बाजूस हे मंदिर आहे, अशी महिती मंदिराचे व्यवस्थापक दिलीप अनगळ यांनी दिली आहे.
हेही वाचा - महाराष्ट्राच्या नवदुर्गा : नवरात्रोत्सवाच्या निमित्ताने डॉ. मीरा बोरवणकरांची विशेष मुलाखत
