समाज माध्यमे म्हणजेच सोशल मीडिया 21 व्या शतकात आपल्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनला आहे. फेसबुक, ट्विटर, यूट्युब, लिंक्डईन, व्हॉट्स अ‌ॅप सारख्या हजारो सोशल मीडिया साईट आणि अ‌ॅपने आपले दैनिंदिन जीवन वेढले गेले आहे. पण तुम्हाला कदाचित माहित नसेल, सोशल मीडिया डे दरवर्षी 30 जूनला साजरा केला जातो.
2010 साली प्रसिद्ध मॅशेबल या वेबसाईटने सोशल मीडिया डे ची संकल्पना मांडली. जागतिक संपर्कव्यवस्थेत सोशल मीडियाचे महत्त्व, त्याचा आपल्या जीवनावर झालेला परिणाम आणि जग जवळ आणण्यासाठी सोशल मीडियाचे योगदान या दिवशी सेलिब्रेट केले जाते. आपला मित्र परिवार, नातेवाईक, किंवा परदेशात असलेल्या एखाद्या अनोळखी व्यक्तीशी आपल्याला संपर्क साधता येतो. त्याच्यीशी मैत्री करता येते. ही ताकद सोशल मीडियात आहे.
1980-90 च्या दशकात इंटरेनेटचा विस्तार झाला. एकदम काही इंटरनेट सर्वांना उपलब्ध झाले नाही. सुरुवातीला विद्यापीठे आणि संशोधन संस्था, लष्कर यांच्यापुरते मर्यादीत असलेले इंटरनेटचे जाळे झपाट्याने विस्तारले. खासगी कंपन्या, व्यवसाय, शाळा महाविद्यालये, वैयक्तीक वापरासाठी इंटरनेट खुले झाले. सुरुवातीला फक्त सरकारांचे इंटरनेटवर नियंत्रण होते. मात्र, आता इंटरनेट सरकारच्या हातात राहीले नाही.
सोशल मीडियावर आपल्याला सहज व्यक्त होता येते. फक्त आपला मित्रपरिवार आणि ओळखीचे लोक नाही तर संपूर्ण जगासमोर आपल्याला व्यक्त होता यायला लागले. मग ते फेसबुक असो इन्स्टाग्राम किंवा युट्यूब. तुम्ही जगाच्या कोणत्याही कोपऱ्यात असाल तरी तुम्ही संपूर्ण जगाशी संपर्क साधू शकता. हे सोशल मीडियाने करुन दाखवलं, त्याआधी आपल्याला हे शक्य नव्हते. एखादया विषयावर तुमचे मत तुम्ही फक्त ओळखीच्या लोकांसमोर मांडू शकत होता. मात्र, आता सोशल मीडियाने संपूर्ण खेळच बदलून टाकला आहे. एक छोटीशी ठिगणी जशी वनवा पेटवते तसा कोणताही विषय जगभर चर्चिला जाऊ शकतो, ते फक्त सोशल मीडियामुळे.
कधी आलं पहिल्यांदा सोशल मीडिया
सिक्स डिग्री हे पहिले सोशल मीडिया नेटवर्क 1997 साली तयार करण्यात आले. त्यामध्ये वापरकर्ते आपली प्रोफाईल तयार करु शकत होते. फोटो अपलोड करु शकत होते. तसेच इतरांशी जोडलेही जाऊ शकत होते. 2001 साली हे नेटवर्क बंद झाले.
सोशल मीडियासंबधीची काही जागतिक आकडेवारी
- जगभरात 381 कोटी अ‌ॅक्टिव्ह सोशल मीडिया वापरकर्ते आहेत.
- तर मोबाईलवरून सोशल मीडिया वापरणाऱ्यांची संख्या जगभरात 376 कोटी आहे.
- 2020च्या पहिल्या तिमाहीत फेसबुकवर 260 कोटी युझर अ‌ॅक्टिव्ह होते.
- फेसबुकवर दर महिन्याला 50 कोटी अ‌ॅक्टिव्ह युझर असतात.
- जगभरात सर्वात प्रसिद्ध सोशल मीडिया फेसबुक आहे.
- जगभरात सरासरी प्रत्येक व्यक्ती सोशल मीडियावर 144 मिनीटे म्हणजेच 2 तास 24 मिनिटे घालवतो.
- संयुक्त अरब अमिरातेत 99 टक्के नागरिक सोशल मीडिया वापरतात.
भारताबाबत काही माहिती
- भारतामध्ये 2019 च्या आकडेवारीनुसार 5 कोटी 74 लाख अ‌ॅक्टिव्ह इंटरनेट युझर आहेत.
- डिसेंबर 2020 पर्यंत भारतात 6 कोटी 39 लाख अ‌ॅक्टिव्ह इंटरनेट युझर असतील असा अंदाज वर्तविण्यात आला आहे.
- भारतातील अनेक नागरिक मोबाईलवर इंटरनेट वापरतात. ब्रॉन्डबँड, वायफायचा खर्च टाळण्यासाठी भारतीय मोबाईल इंटरनेट हा स्वस्त पर्याय वापरतात.
- 2019 मध्ये भारतात डेटा ट्रॅफिक 47 टक्क्यांनी वाढले. एकूण डेटा वापरात 96 टक्के फोर जी चा समावेश आहे.
- ग्रामीण भागात 2 कोटी 64 लाख इंटरनेट युझर आहेत. 2020 पर्यंत ही संख्या 3 कोटीपर्यंत जाणार आहे.
