डेटा गोपनीयता सर्वांसाठी आवश्यक आहे, ऑनलाइन आणि डिजिटल तंत्रज्ञानावरील वाढते अवलंबित्व कमी करण्याची आणि पुनर्विचार करण्याची गरज आहे. आपण कोणत्या प्रकारचा डेटा शेअर करत आहोत, तो कुठे करत आहोत आणि त्याचे काय नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात का? हे जाणून घेणे आवश्यक आहे. डेटाचे संरक्षण करण्यासाठी, दरवर्षी '28 जानेवारी' (28 January) हा डेटा 'गोपनीयता दिवस' (Data Privacy Day 2023) म्हणून साजरा केला जातो, जेणेकरून ऑनलाइन डेटाची गोपनीयता राखली जाऊ शकते आणि त्याचा गैरवापर होऊ नये. डेटा गोपनीयता दिवस हा ऑनलाइन सुरक्षा आणि गोपनीयता मोहिमेचा भाग आहे. ज्याला STOP, THINK आणि CONNECT म्हणतात. याद्वारे सायबर सुरक्षेला महत्त्व देऊन सायबर गुन्हे रोखण्याचे काम केले जाते. डेटा गोपनीयतेबद्दल लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे हा मुख्य उद्देश हा दिवस साजरा करण्यामागे आहे.
डेटा गोपनीयता दिवसाचा इतिहास (History of Data Privacy Day) : सर्व प्रथम, वैयक्तिक डेटाचे संरक्षण युरोपमधून सुरू झाले. 28 जानेवारी 1981 रोजी युरोपमधील 'कौन्सिल ऑफ युरोपने' वैयक्तिक डेटाच्या स्वयंचलित प्रक्रियेच्या संदर्भात व्यक्तींच्या संरक्षणावरील अधिवेशनावर स्वाक्षरी केली. गोपनीयता हा प्रत्येक व्यक्तीचा अधिकार आहे, त्याचप्रमाणे डेटाची गोपनीयता हा देखील व्यक्तीचा अधिकार आहे. हे लक्षात घेऊन, युरोपने डेटा गोपनीयतेला मानवी हक्कांचा एक भाग मानले आणि कलम 8 अंतर्गत त्याचे संरक्षण करण्याचा निर्णय घेतला. त्यानंतर 2006 मध्ये, युरोपियन डेटा संरक्षण दिवस युरोपनेच सुरू केला आणि हा दिवस साजरा करण्यासाठी '28 जानेवारी' ही तारीख निवडण्यात आली. कारण त्याच दिवशी वैयक्तिक डेटाच्या स्वयंचलित प्रक्रियेच्या संदर्भात व्यक्तींच्या संरक्षणावरील युरोप परिषदेवर स्वाक्षरी झाली.
युरोपियन डेटा प्रोटेक्शन डे : 27 जानेवारी 2009 रोजी, 28 जानेवारी हा दिवस युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिकाने 'डेटा प्रायव्हसी डे' म्हणून घोषित केला. 3 वर्षांनी तो 'युरोपियन डेटा प्रोटेक्शन डे' Data Protection Day म्हणून घोषित करण्यात आला आणि तेव्हापासून हा दिवस दरवर्षी 28 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस हाऊस रेझोल्यूशन एचआर 13 द्वारे युनायटेड स्टेट्सने घोषित केला होता, जो 402-0 च्या मताने पास झाला.
2009 मध्ये ठराव : या घोषणेनंतर, त्याच वर्षी म्हणजे 2009 मध्ये, 28 जानेवारीला सिनेटने सिनेटच्या ठराव 25 अंतर्गत राष्ट्रीय डेटा गोपनीयता दिवस म्हणून मान्यता दिली. डेटा गोपनीयतेचे महत्त्व लक्षात घेता, 2010 किंवा 2011 मध्ये युनायटेड स्टेट्स सिनेटने हा दिवस साजरा केला होता.
डेटा गोपनीयता सप्ताह : आज प्रत्येक देशासाठी आणि देशातील नागरिकांसाठी डेटा गोपनीयता महत्त्वाची आहे. अलीकडच्या काळाबद्दल बोलायचे झाले तर, जग डिजिटलायझेशनकडे वेगाने वाटचाल करत आहे, हे लक्षात घेऊन, 2022 मध्ये, द राइज ऑफ प्रायव्हसी टेक, डेटा प्रायव्हसी डे साजरा करण्यासाठी डेटा गोपनीयता सप्ताह म्हणून विस्तारित केले.
डेटा गोपनीयता दिवसाचे महत्त्व (Importance of Data Privacy Day) : डेटा गोपनीयता दिवस साजरा करण्याचा मुख्य उद्देश लोकांना डेटा सुरक्षिततेबद्दल जागरूक करणे आणि वैयक्तिक डेटा संवेदनशील करणे आणि त्याच्या गोपनीयतेच्या तत्त्वांचा प्रसार करणे हा आहे. यासोबतच डेटा चोरी, सायबर क्राईम यासारख्या परिस्थितीलाही आळा घालायचा आहे. आमचा वैयक्तिक डेटा आमच्यासाठी खूप महत्त्वाचा आहे आणि तो चुकीच्या हातात सापडणे, प्रत्येकासाठी हानिकारक असू शकते. ही परिस्थिती टाळण्यासाठी, लोकांमध्ये जनजागृती करण्यासाठी आणि गोपनीयतेची संस्कृती टिकवून ठेवण्यासाठी तसेच त्यांच्या गोपनीयतेच्या जबाबदाऱ्या स्वीकारण्यासाठी आणि प्रोत्साहित करण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.
भारतातील डेटा संरक्षण कायदा (Data Protection Act in India) : भारतातही 2018 पासून डेटा संरक्षणासाठी काम केले जात आहे. डेटा संरक्षणाचा मुद्दा प्रथम न्यायमूर्ती के.एस. पुट्टास्वामी विरुद्ध भारत संघाच्या ऐतिहासिक निकालादरम्यान समोर आला. जिथे न्यायमूर्ती श्रीकृष्ण यांच्या अध्यक्षतेखालील समितीने डेटा संरक्षण कायदा आणण्याचा सल्ला दिला होता. 2019 मध्ये, डेटा संरक्षण विधेयकाचा मसुदा लोकसभेत सादर करण्यात आला. त्यावर, संयुक्त संसदीय समितीने काही आवश्यक बदल सुचविले आणि बदलांचे कारण देत ते विधेयक मागे घेण्यात आले. नंतर 2022 मध्ये पुन्हा एकदा डेटा संरक्षण विधेयकाचा मसुदा तयार करण्यात आला. भारतात डेटा संरक्षण कायद्याची नितांत गरज आहे. याद्वारे वाढलेले सायबर गुन्हे आणि सायबर फसवणुकीला आळा बसू शकतो. त्यामुळे इतर देशांप्रमाणे भारतात डेटा संरक्षण कायदा स्वीकारला जात आहे.
