शिमला - हिमाचलच्या कांग्रा खोऱ्यात 115 वर्षापुर्वी एक विनाशकारी भूकंप झाला होता. या भूकंपामुळे कांग्राच्या आसपासच्या भागात विनाश झाला होता. या भूकंपामुळे हजारो जीव गेले होते. एका आकडेवारीनुसार सुमारे 20 हजार लोक या भूकंपात मरण पावले होते.
अवघ्या दोन मिनिटांच्या या भूकंपामुळे हजारो लोक बेघर झाले होते. भूकंपाची तीव्रता 7.8 इतकी नोंदवली गेली होती. काही सेकंदांच्या या भूकंपामुळे बर्याच ऐतिहासिक इमारतींची नामशेष झाल्या.
असे म्हणतात की, त्यावेळी या भूकंपामुळे या भागात एकही घर शिल्लक राहिले नव्हते. 4 एप्रिल 1905 रोजी सकाळी सहाच्या सुमारास भूकंपाच्या दोन भूकंपाच्या धक्क्यानी कांग्राच नकाशाच बदलला. त्यावेळी कांग्राची लोकसंख्या खूपच कमी असूनही, हजारो लोक मरण पावले होते. त्यावेळी कांग्रा जालंधर विभागाचा भाग होता. कांग्राच्या मदतीसाठी लाहोर येथून मदत पाठवण्यात आली होती.
भूकंपाचे प्रमुख केंद्र धौलाधर पर्वतापासून बैजनाथपर्यंत होते. ब्रिटीशांच्या राजवटीमुळे बचाव कार्यासाठी बऱ्याच अडचणी आल्या. त्यावेळी संपूर्ण देशातून मदत रक्कम म्हणून सुमारे 13.5 लाख रुपये जमा झाले होते.
भूकंपाचा फटका ज्वालाजी व नादौनपर्यंत बसला होता. या भूकंपात कांग्रामधी ऐतिहासिक वारस्याचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले होते. धर्मशाळेतील सर्व इमारती जमीनदोस्त झाल्या होत्या. सर्व मंदिरे पूर्णपणे नष्ट झाली होती.
कांग्राच्या आजूबाजूचे रस्तेही मोठ्या प्रमाणात खराब झाले होते. त्यामुमळे कांग्राला पुन्हा रुळावर आणण्यासाठी अनेक वर्षे लागली. आजही कांग्राचा ऐतिहासिक किल्ला त्या विनाशकारी भूकंपाची आठवण करून देतो.
