ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಉದ್ಯಮದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡುವ ಟ್ಯಾಲೆಂಟ್ ಸಲ್ಯೂಷನ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆ 'ಎಕ್ಸ್ ಫೆನೊ' ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಿಡುಗಡ ಮಾಡಿದ ವರದಿಯು ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೋಲಾಹಲ ಎಬ್ಬಿಸಿದೆ. ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಮೇಲೆ ಸಾಲದ ಭಾರ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಈ ವರದಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. 2024 ರ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ವರ್ಷದ ಮೊದಲ ಏಳು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಉದ್ಯಮ ವಲಯದಲ್ಲಿ 68 ಸಾಲದ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ. ಇದು ಕಳೆದ ಆರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಲ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಗರಿಷ್ಠ ಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿದೆ.
2023 ರ ಇಡೀ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಾಲದ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯ 1.8 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿರುವುದು ಮತ್ತು ಕಳೆದ ಏಳು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಮಾಡಿದ ಸಾಲ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಮೌಲ್ಯವು 1.35 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಆಗಿದ್ದು, ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಳವಳಕಾರಿ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಳೆದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಶೇಕಡಾ 75 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ದೊಡ್ಡ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವುದರಿಂದ ಈ ಅಂಕಿ - ಅಂಶಗಳು ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.
ಫಿನ್ ಟೆಕ್, ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ಸೇವೆಗಳು, ಆಟೋಟೆಕ್ ಇತ್ಯಾದಿ ವಲಯದ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಉತ್ತೇಜನದ ಜೊತೆಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೂ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು 2029-30 ರ ವೇಳೆಗೆ 50 ಮಿಲಿಯನ್ ಹೊಸ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ 1 ಟ್ರಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಲಿವೆ ಎಂದು ಕಾನ್ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ (ಸಿಐಐ) ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಲಾಭದಾಯಕವಾಗಿರುವುದು ಸ್ಥಿರ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸಾಲದ ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಹಿಂದಿನ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ಮಾರ್ಗದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುವುದು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.
ಸಾಲ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ಗಳು: ಅಸಲು ಮೊತ್ತವನ್ನು ಬಡ್ಡಿಯೊಂದಿಗೆ ಮರುಪಾವತಿಸುವ ಭರವಸೆಯೊಂದಿಗೆ, ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸಾಲವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ವ್ಯವಹಾರದ ಮುಂದುವರಿಕೆಗೆ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿದಾಗ ಆ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸಾಲದ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರ ವಿಸ್ತರಿಸಬೇಕಾದರೆ ಅಥವಾ ಆದಾಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಹಣದ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಕಂಪನಿಗಳು ಹೀಗೆ ತಮಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಸಾಲ ಅಥವಾ ಈಕ್ವಿಟಿ ಅಥವಾ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಮೋಡ್ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದು.
ವಹಿವಾಟು ವೆಚ್ಚಗಳು, ಏಜೆನ್ಸಿ ವೆಚ್ಚಗಳು, ಬಂಡವಾಳದ ಲಭ್ಯತೆ, ತೆರಿಗೆ ಮಾನದಂಡಗಳು ಮುಂತಾದ ಅಂಶಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದು ಯಾವ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ಈಕ್ವಿಟಿ ಮೂಲಕ ಹಣವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರೆ, ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಭಯದಿಂದ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಸಾಲ ಪಡೆಯಲು ಮುಂದಾಗುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಸಾಲ ಹಣಕಾಸಿನೊಂದಿಗೆ ಸಿಗುವ ತೆರಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಸಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅದರತ್ತ ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ.
ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸಾಲದ ಮಟ್ಟವು ಹೊಸ ವಿದ್ಯಮಾನವಲ್ಲ, ಇದು 2021 ರಿಂದಲೇ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ 'ಯುನಿಕಾರ್ನ್ಗಳಿಗೆ' ಅಂದರೆ 1 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳಿಗೆ ಭಾರಿ ಫಂಡಿಂಗ್ ಆಗಿದ್ದ ವರ್ಷ ಅದು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, 115 ಭಾರತೀಯ 'ಯುನಿಕಾರ್ನ್'ಗಳ ಸಾಮೂಹಿಕ ಸಾಲವು 2022 ರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ 50,000 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗೆ ತಲುಪಿದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಗಳು ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದಾದ ನೋಟ್ಗಳು, ಅವಧಿ ಸಾಲಗಳು ಮತ್ತು ರಚನಾತ್ಮಕ ವಹಿವಾಟುಗಳಂತಹ ವಿವಿಧ ಸಾಲ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಸಾಲವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿವೆ.
ಐಪಿಒ ಮೂಲಕ ಬಂಡವಾಳ ಸಂಗ್ರಹ: ಐಪಿಒ ಮೂಲಕ ಬಂಡವಾಳ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದಾಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತದು ನಗದು ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 2022 ರ ನಂತರದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ, ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಬದಲಾದವು. ಇದು ಐಪಿಒಗಳನ್ನು ವಿಳಂಬಗೊಳಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಒತ್ತಡಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುವಂತಾಯಿತು ಮತ್ತು ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಿಂದ ಆಯಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಉಂಟಾಯಿತು. ನಿಧಿಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಹೊರೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿರುವ ಮಧ್ಯೆ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಈಕ್ವಿಟಿಯಿಂದ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಮುಂದಾದರೆ, ಇನ್ನೂ ಕೆಲ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಲು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಾಲ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ.
ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಮುಂದಿನ ದಾರಿ ಏನು?: ಸಾಲದಿಂದ ಹಣಕಾಸು ಸಂಗ್ರಹಣೆಯು ತನ್ನದೇಯಾದ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅದು ಕೆಲ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ಸಾಲ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಆ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕತೆಯು ನಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಮಯ ಕಳೆದಂತೆ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿಯು ಹೊರೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ನಗದು ಹರಿವು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಅದರ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕುಂಠಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲವು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ರೇಟಿಂಗ್ಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬಡ್ಡಿದರಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗಳಿಕೆಯ ಮೇಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು.
ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮಲ್ಲಿನ ನಗದಿನಿಂದಲೇ ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಹೀಗಾಗಿ ನಗದು ಹರಿವನ್ನು ಸ್ಥಿರವಾಗಿಡುವುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ನಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸಾಲ ಪಡೆಯದಿರುವುದು ಯಾವಾಗಲೂ ಉತ್ತಮ. ಹಾಗಂತ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಸಾಲ ಪಡೆಯಲೇಬಾರದು ಎಂದಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಸಾಲ ಮಾಡುವಾಗ ಕಂಪನಿಗಳು ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು. ತಮ್ಮ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ ಈಗಾಗಲೇ ಲಾಭ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದು ಸಾಲದಿಂದ ಹಣಕಾಸು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಬಹುದು. ಬರುವ ಲಾಭದಿಂದ ಸಾಲ ಮರು ಪಾವತಿ ಮಾಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಅವರು ಸಾಲಗಾರರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡುವ ಅಪಾಯ ಎದುರಾಗಬಹುದು.
ಇದಲ್ಲದೇ, ನವೋದ್ಯಮಗಳು ತಾವು ಯಾವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಲ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ದುಡಿಯುವ ಬಂಡವಾಳದ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದು, ಸ್ವಾಧೀನ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಸಾಲವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಅವರು ಗುರುತಿಸಬೇಕು. ನಂತರ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಗತ್ಯಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಸಾಲದ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬೇಕು.
ಇದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಸಾಲ ಹಣಕಾಸಿಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಹಣಕಾಸು ಸಾಧನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಸಾಲದ ಸುಸ್ತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರದ ಮೇಲಾಗಬಹುದಾದ ಪರಿಣಾಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸರಿಯಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸದೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಿಂದ ಸಾಲ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇದು ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಬೃಹತ್ ಸಾಲ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸೂಕ್ತವಾದ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮಾಡದಿರುವುದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ.
ಈಕ್ವಿಟಿ ಕೊರತೆ; ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಈಕ್ವಿಟಿ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಅನೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಸಾಲದ ಮೊರೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಬದಲಾಗಿ, ಈಕ್ವಿಟಿ ಕೈಗೆಟುಕುವವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಅವರು ಸಾಲ ಪಡೆಯುವುದು ಸೂಕ್ತ. ಈಕ್ವಿಟಿ ಲಭ್ಯವಾದ ನಂತರ, ಕಂಪನಿಯು ಸಾಲವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಅಗ್ಗದ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಈಕ್ವಿಟಿ ಹಣಕಾಸು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಹೇಗೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಬಹುತೇಕ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಹೀಗೆ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲ.
ಇದು ಸಾಲದ ಪ್ರಮಾಣ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಳು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳು ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಸಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ, ಅವು ಸುಸ್ಥಿರವಾಗಿವೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಮತ್ತು ಸರಿಪಡಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಮಯ ಇದಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಮೇಲೆ ತಲೆದೋರಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಸಾಲದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಈ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ಅಪ್ಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಭವಿಷ್ಯ ಅತಂತ್ರವಾಗಬಹುದು.
ಲೇಖನ: ಪ್ರೊ. ಮಹೇಂದ್ರ ಬಾಬು ಕುರುವಾ, ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು, ಬಿಸಿನೆಸ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ ಮೆಂಟ್ ವಿಭಾಗ, ಎಚ್.ಎನ್.ಬಿ. ಗರ್ವಾಲ್ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ : ರಾಜಭವನ - ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರದ ಮಧ್ಯೆ ಸಂಘರ್ಷ: ಏನಿದರ ಮರ್ಮ? - Raj Bhavan Government Conflict
