ETV Bharat / bharat

ಭೋಪಾಲ್​ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಘಟಿಸಿ 40 ವರ್ಷಗಳ ಬಳಿಕ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ! - UNION CARBIDE WASTE DISPOSAL

ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು 12 ಸೀಲ್ಡ್​​ ಕಂಟೈನರ್​ ಟ್ರಕ್​ನಲ್ಲಿ ಬುಧವಾರ ರಾತ್ರಿ ಭೋಪಾಲ್​ನಿಂದ 250 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ ಧರ್​ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಿತಾಂಪುರ್​ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ.

toxic-waste-shifted-from-bhopals-union-carbide-factory-for-disposal-after-40-years
ಭೋಪಾಲ್ ಅನಿಲ ದುರಂತದ ಸಂಗ್ರಹ ಚಿತ್ರ (IANS)
author img

By PTI

Published : Jan 2, 2025, 12:20 PM IST

ಭೋಪಾಲ್(ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ)​: ಇಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 40 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಭಯಾನಕ ಅನಿಲ ದುರಂತದ ಬಳಿಕ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ 377 ಟನ್​ಗಳಷ್ಟು ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಲು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು 12 ಸೀಲ್ಡ್​​ ಕಂಟೈನರ್​ ಟ್ರಕ್​ನಲ್ಲಿ ಬುಧವಾರ ರಾತ್ರಿ ಭೋಪಾಲ್​ನಿಂದ 250 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ ಧರ್​ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಿತಾಂಪುರ್​ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾತ್ರಿ 9 ಗಂಟೆಯಿಂದ ಕಂಟೈನರ್​ ಟ್ರಕ್​ಗಳು ತಡೆರಹಿತವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದವು. ಸುಮಾರು ಏಳು ಗಂಟೆಯ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ ಗ್ರೀನ್​ ಕಾರಿಡಾರ್​ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಭೋಪಾಲ್​ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಪರಿಹಾರ ಮತ್ತು ಪುನರ್ವಸತಿ ವಿಭಾಗದ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕುಮಾರ್​​ ಸಿಂಗ್​ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.

ಸುಮಾರು 100 ಮಂದಿ 30 ನಿಮಿಷದ ಪಾಳಿಯಂತೆ ಭಾನುವಾರ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಟ್ರಕ್​ಗೆ ತುಂಬಿದರು. ಈ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಪ್ರತೀ 30 ನಿಮಿಷಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಆರೋಗ್ಯ ತಪಾಸಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.

5,479 ಮಂದಿ ಸಾವು-ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕರಾಳ ದಿನ!: 1984ರ ಡಿಸೆಂಬರ್​ 2-3ರ ರಾತ್ರಿ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​​ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾದ ಮಿಥೇಲ್​ ಐಸೋಸೈನೆಟ್​ (ಎಂಐಸಿ) ಅನಿಲ​ ಸೋರಿಕೆಯಾದ ಪರಿಣಾಮ 5,479 ಮಂದಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದು, ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರು. ಇದನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಅತೀ ಕೆಟ್ಟ ಕೈಗಾರಿಕಾ ದುರಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಕೋರ್ಟ್​ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದ ಬಳಿಕ ಕ್ರಮ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್​ ನಿರ್ದೇಶನದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್​ 3ರಂದು ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಹೈಕೋರ್ಟ್​ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಛೀಮಾರಿ ಹಾಕಿ, ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ​ ನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳ ಗಡುವು ನೀಡಿತ್ತು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನೂ ಪಾಲಿಸದೇ ಹೋದಲ್ಲಿ ಇದು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ನಿಂದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೂಡಾ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿತ್ತು.

ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ ಹೇಗೆ?: ತ್ಯಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶ ಇಲ್ಲ. ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ ಇದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಬಂದರೆ ಮೂರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಸುಟ್ಟುಹಾಕಬೇಕು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಪಿತಾಂಪುರ್​ನಲ್ಲಿ ಸುಡಲಾಗುವುದು. ಬಳಿಕ ಆ ಬೂದಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶವಿದೆಯಾ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು. ಸುಡುವಿಕೆ ವೇಳೆ ಹೊಗೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಪದರದ ಫಿಲ್ಟರ್​ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ವಾಯು ಮಾಲಿನ್ಯವಾಗದಂತೆ ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸುಟ್ಟ ಬೂದಿಯಲ್ಲಿ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶ ಪತ್ತೆಯಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಎರಡು ಪದರದಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿ ಸೇರದಂತೆ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಾಲಿನ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲುಸ್ತುವರಿಯಲ್ಲಿ ತಜ್ಞರು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.

2015ರಲ್ಲೂ ನಡೆದಿತ್ತು ವಿಲೇವಾರಿ: 2015ರಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ 10 ಟನ್​ಗಳಷ್ಟು ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಪಿತಾಂಪುರ್​ನಲ್ಲಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ತ್ಯಾಜ್ಯ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ನೀರು ಸೇರಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಗ್ರಾಮಗಳು ಮಲಿನವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಆರೋಪಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು,​ 2015ರಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಎಲ್ಲಾ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಯೇ ವಿಲೇವಾರಿ ನಡೆಸಲಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ಚಿಂತೆ ಬೇಡ ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅನಿಲ ದುರಂತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿನ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಭಾನುವಾರ ಪೀತಾಂಪುರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನರು ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: 26/11 ಮುಂಬೈ ದಾಳಿ ಆರೋಪಿ ತಹವ್ವುರ್ ರಾಣಾ ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಸ್ತಾಂತರ ಸನ್ನಿಹಿತ

ಭೋಪಾಲ್(ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ)​: ಇಲ್ಲಿ ಕಳೆದ 40 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಭಯಾನಕ ಅನಿಲ ದುರಂತದ ಬಳಿಕ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ 377 ಟನ್​ಗಳಷ್ಟು ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಲು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು 12 ಸೀಲ್ಡ್​​ ಕಂಟೈನರ್​ ಟ್ರಕ್​ನಲ್ಲಿ ಬುಧವಾರ ರಾತ್ರಿ ಭೋಪಾಲ್​ನಿಂದ 250 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದ ಧರ್​ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪಿತಾಂಪುರ್​ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾತ್ರಿ 9 ಗಂಟೆಯಿಂದ ಕಂಟೈನರ್​ ಟ್ರಕ್​ಗಳು ತಡೆರಹಿತವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದವು. ಸುಮಾರು ಏಳು ಗಂಟೆಯ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೆ ಗ್ರೀನ್​ ಕಾರಿಡಾರ್​ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಭೋಪಾಲ್​ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಪರಿಹಾರ ಮತ್ತು ಪುನರ್ವಸತಿ ವಿಭಾಗದ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕುಮಾರ್​​ ಸಿಂಗ್​ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.

ಸುಮಾರು 100 ಮಂದಿ 30 ನಿಮಿಷದ ಪಾಳಿಯಂತೆ ಭಾನುವಾರ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಟ್ರಕ್​ಗೆ ತುಂಬಿದರು. ಈ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಪ್ರತೀ 30 ನಿಮಿಷಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಆರೋಗ್ಯ ತಪಾಸಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಿದರು.

5,479 ಮಂದಿ ಸಾವು-ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕರಾಳ ದಿನ!: 1984ರ ಡಿಸೆಂಬರ್​ 2-3ರ ರಾತ್ರಿ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​​ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾದ ಮಿಥೇಲ್​ ಐಸೋಸೈನೆಟ್​ (ಎಂಐಸಿ) ಅನಿಲ​ ಸೋರಿಕೆಯಾದ ಪರಿಣಾಮ 5,479 ಮಂದಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದ್ದು, ಸಾವಿರಾರು ಮಂದಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರು. ಇದನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಅತೀ ಕೆಟ್ಟ ಕೈಗಾರಿಕಾ ದುರಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಕೋರ್ಟ್​ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದ ಬಳಿಕ ಕ್ರಮ: ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್​ ನಿರ್ದೇಶನದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಯೂನಿಯನ್​ ಕಾರ್ಬೈಡ್​ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್​ 3ರಂದು ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಹೈಕೋರ್ಟ್​ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಛೀಮಾರಿ ಹಾಕಿ, ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ​ ನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳ ಗಡುವು ನೀಡಿತ್ತು. ಈ ಆದೇಶವನ್ನೂ ಪಾಲಿಸದೇ ಹೋದಲ್ಲಿ ಇದು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ನಿಂದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೂಡಾ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿತ್ತು.

ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ ಹೇಗೆ?: ತ್ಯಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶ ಇಲ್ಲ. ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿ ಇದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಬಂದರೆ ಮೂರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಈ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಸುಟ್ಟುಹಾಕಬೇಕು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತ್ಯಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಪಿತಾಂಪುರ್​ನಲ್ಲಿ ಸುಡಲಾಗುವುದು. ಬಳಿಕ ಆ ಬೂದಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶವಿದೆಯಾ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು. ಸುಡುವಿಕೆ ವೇಳೆ ಹೊಗೆಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಪದರದ ಫಿಲ್ಟರ್​ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ವಾಯು ಮಾಲಿನ್ಯವಾಗದಂತೆ ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ತ್ಯಾಜ್ಯ ಸುಟ್ಟ ಬೂದಿಯಲ್ಲಿ ಹಾನಿಕಾರಕ ಅಂಶ ಪತ್ತೆಯಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಎರಡು ಪದರದಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿ ಸೇರದಂತೆ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಾಲಿನ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಂಡಳಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲುಸ್ತುವರಿಯಲ್ಲಿ ತಜ್ಞರು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.

2015ರಲ್ಲೂ ನಡೆದಿತ್ತು ವಿಲೇವಾರಿ: 2015ರಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ 10 ಟನ್​ಗಳಷ್ಟು ಅಪಾಯಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಪಿತಾಂಪುರ್​ನಲ್ಲಿ ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ತ್ಯಾಜ್ಯ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ನೀರು ಸೇರಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಗ್ರಾಮಗಳು ಮಲಿನವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಆರೋಪಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಇದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು,​ 2015ರಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಎಲ್ಲಾ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಯೇ ವಿಲೇವಾರಿ ನಡೆಸಲಾಗಿತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ, ಯಾವುದೇ ಚಿಂತೆ ಬೇಡ ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಅನಿಲ ದುರಂತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿನ ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಭಾನುವಾರ ಪೀತಾಂಪುರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜನರು ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: 26/11 ಮುಂಬೈ ದಾಳಿ ಆರೋಪಿ ತಹವ್ವುರ್ ರಾಣಾ ಅಮೆರಿಕದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಸ್ತಾಂತರ ಸನ್ನಿಹಿತ

ETV Bharat Logo

Copyright © 2025 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.