ಏನಿದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ, ಇದರ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳೇನು?

ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಹಲವಾರು ಕಚೇರಿಗಳು ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿ ಹೋಗಿವೆ. ಈ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತದ ಬಾಡಿಗೆ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮುಂದಾಗಲಿದೆ

ಹೈದರಾಬಾದ್: ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಇಂದು ನೂತನ ಸಂಸತ್ ಭವನವನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು. ಮೋದಿ ಅವರ ಮಹಾತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ 20 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂ. ವೆಚ್ಚದ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನೂತನ ಸಂಸತ್ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿದೆ. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ 3.2 ಕಿ.ಮೀ ವಿಸ್ತಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನ, ಸಂಸತ್ ಭವನ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಲಾಕ್, ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಐಕಾನಿಕ್ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು 1931 ರ ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿ ಉದ್ಘಾಟನೆಯ ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಏನಿದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆ?: ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಯೋಜನೆಯು ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ಅನೆಕ್ಸ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಮತ್ತು ಸಂಸದರ ಚೇಂಬರ್‌ಗಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಶಾಸಕಾಂಗ ಎನ್‌ಕ್ಲೇವ್‌ನ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ವಿವಿಧ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಹಲವಾರು ಕಚೇರಿಗಳು ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಚದುರಿ ಹೋಗಿವೆ. ಈ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೊತ್ತದ ಬಾಡಿಗೆ ಕಟ್ಟಡಗಳಲ್ಲಿವೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾ ಯೋಜನೆ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಬಳಿಕ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಮುಂದಾಗಲಿದೆ.

ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದ ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳು ಹೀಗಿವೆ..

ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ: ಹಿಂದೆ ರಾಜಪಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥವನ್ನು ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಹೋಗುವ ಭವ್ಯವಾದ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್‌ನ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ನ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮಾಲ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ ಅವೆನ್ಯೂ ಡಿ ಚಾಂಪ್ಸ್-ಎಲಿಸೀಸ್‌ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದ ಇದು 3 ಕಿ.ಮೀ ‌ಗಳಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಮರಗಳು, ಹುಲ್ಲುಹಾಸು, ಔಪಚಾರಿಕ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ.

ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ರಸ್ತೆಯ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಕಿಂಗ್ಸ್ ವೇ ರಾಜಪಥವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈಗ ಇದನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕ್ವೀನ್ಸ್ ವೇ ಜನಪಥ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವೈಸರಾಯ್ ಹೌಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಯುದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕವು ಇಂಡಿಯಾ ಗೇಟ್ ಆಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚಿಹ್ನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹೆಚ್ಚಿದ ದಟ್ಟಣೆಯನ್ನು ಸರಿಹೊಂದಿಸಲು ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ರಫಿ ಅಹ್ಮದ್ ಕಿದ್ವಾಯಿ ಮಾರ್ಗ ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ರಸ್ತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಕರ್ತವ್ಯ ಪಥ ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ವಾರ್ಷಿಕ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪರೇಡ್, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕ ಉದ್ಯಾನವಾಗಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಚಿವಾಲಯ: ಪ್ರಸ್ತುತ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾವು 39 ಸಚಿವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿದರೆ, ಸರಿಸುಮಾರು 12 ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ವಿಸ್ತಾದ ಹೊರಗೆ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಸಮನ್ವಯ, ಸಹಯೋಗ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ 51 ಸಚಿವಾಲಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸುವುದು ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಕಚೇರಿ ಸ್ಥಳಗಳು ಆಧುನಿಕ ತಾಂತ್ರಿಕ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು, ಸಾಕಷ್ಟು ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಮತ್ತು ಸೌಕರ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಸಜ್ಜಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಕಚೇರಿ ರಚನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸರಿಸುಮಾರು 54,000 ಸಿಬ್ಬಂದಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ.

ತಡೆ ರಹಿತ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಭೂಗತ ಜನರ ಸಾಗಣೆ, ಓವರ್‌ಗ್ರೌಂಡ್ ಶಟಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವಾಕ್‌ವೇಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಸಮಗ್ರ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಜಪಥದ ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಉದ್ಯೋಗ ಭವನ, ನಿರ್ಮಾಣ ಭವನ, ಕೃಷಿ ಭವನ, ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಭವನ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ, ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರ ನಿವಾಸ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯದ ಕಚೇರಿಗಳ ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಈ ಹೊಸ ಕಟ್ಟಡಗಳ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.

ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಎನ್​ಕ್ಲೇವ್: ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಕಾರ್ಯಾಲಯವು (PMO) ಸೌತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನ ಹಿಂದೆ ಇರುವ ಪ್ಲಾಟ್ 36 ಮತ್ತು 38 ರ ಆವರಣದಲ್ಲಿರುವ ಹೊಸ ಕಚೇರಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಭದ್ರತೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ನಿಯೋಜಿತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಕಚೇರಿಯ ಭದ್ರತಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್ (ಎನ್‌ಎಸ್‌ಸಿಎಸ್), ಮತ್ತು ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವಾಲಯದ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ ಹೋಲುವ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸಿಂಗ್ ಸೌಲಭ್ಯವೂ ಸಹ PMOಗೆ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಈ ಘಟಕಗಳು 'ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಎನ್‌ಕ್ಲೇವ್' ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

ಟೆಂಟ್​ಗಳ ಸ್ಥಳಾಂತರ: 2ನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಟೆಂಟ್​ಗಳು ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಅಶ್ವಶಾಲೆ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾರಕ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದವು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಹಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗಳು L ಮತ್ತು M ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳು, A ಮತ್ತು B ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳು, ಪ್ಲಾಟ್ ನಂ. 36, 38, ಜೋಧ್‌ಪುರ ಹೌಸ್ ಮತ್ತು ಜಾಮ್‌ನಗರ್ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳ ಕಟ್ಟಡ​ಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇದು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದ ಸುಮಾರು 90 ಎಕರೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡ​ಗಳನ್ನು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಕಚೇರಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಟೆಂಟ್​ಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಧುನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುವುದು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಕಸ್ತೂರಬಾ ಗಾಂಧಿ ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾ ಅವೆನ್ಯೂದಲ್ಲಿ ಎರಡು ರಕ್ಷಣಾ ಕಚೇರಿ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಡಿಫೆನ್ಸ್ ಹಟ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಈ ಟೆಂಟ್​ಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ರಕ್ಷಣಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಕೆಜಿ ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾ ಅವೆನ್ಯೂದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳ ಕಚೇರಿಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ 10% ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಟೆಂಟ್​ಗಳನ್ನು ಜೋಧ್‌ಪುರ ಹೌಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಜಾಗಕ್ಕೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಅವರ ಪೋಷಕ ಸಚಿವಾಲಯ/ಇಲಾಖೆ ಜತೆಗೆ ಅವುಗಳ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ಟಾ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ದಿ ಆರ್ಟ್ಸ್ (IGNCA): ಇದು ಹೆಸರಾಂತ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. 1986 ರಲ್ಲಿ, ಬಿಲ್ಡಿಂಗ್ ಕಾಂಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ರಾಲ್ಫ್ ಲರ್ನರ್ ಅವರ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ 190 ನಮೂದುಗಳಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಕಟ್ಟಡ ಮಾತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದ್ದು, ಉಳಿದ ಯೋಜನೆ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದಿಲ್ಲ.

ಪ್ರಸ್ತುತ, IGNCA ಯ ಎಲ್ಲಾ ವಿಭಾಗಗಳು ಲೈಬ್ರರಿ ಕಟ್ಟಡದೊಳಗೆ ಇದ್ದು ಇಕ್ಕಟ್ಟಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮೂಲತಃ ಅವುಗಳ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಅಸಮರ್ಪಕ ಸ್ಥಳಗಳು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಬೆಂಬಲಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಆರ್ಕೈವಲ್ ಕೊಠಡಿಗಳು, ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಆರಾಮದಾಯಕ ಕಾರ್ಯಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪ್ರತಿ ಇಲಾಖೆಯ ವಿವಿಧ ಅಗತ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಆಧುನಿಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಸೇವಾ ಏಕೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಹೊಸ ಸೌಲಭ್ಯವು ಆಧುನಿಕ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಗಳು, ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳು, ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯವನ್ನು ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನಾರ್ತ್ ಮತ್ತು ಸೌತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಶ್ರೀಮಂತ ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ರೂಪಾಂತರಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರೈಸಿನಾ ಬೆಟ್ಟವನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವ ಈ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕ್ರಿಯೆಯು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರದ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಜನರಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಇದು ಪ್ರಮುಖ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಚಿವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಸ ಕಾಮನ್ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯೇಟ್ ಕಟ್ಟಡಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದ ನಂತರ, ವಿಶ್ವ-ದರ್ಜೆಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಾಗಿ ಮರುಹೊಂದಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ನವೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ. ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳ ನಡುವಿನ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ಲಾಜಾವು ಸ್ಥಾಪನೆಗಳು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅನುಭವಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ನಾಗರಿಕರು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಸಂಕೀರ್ಣದ ವೈಭವದೊಂದಿಗೆ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದಾಖಲೆಗಳು: ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (NAI) ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆರ್ಕೈವಲ್ ರೆಪೊಸಿಟರಿಯಾಗಿದ್ದು, ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ದಾಖಲೆಗಳ ಬೃಹತ್ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು 1926 ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ರಚನೆಯು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಕಟ್ಟಡಗಳು ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಟ್ಟಡದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಉದ್ದೇಶ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುವುದು. ಪಾರಂಪರಿಕ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ನವೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರ್ಕೈವ್ಸ್‌ನ ನೆಲೆಯಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ.

ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನಿವಾಸ: ಪ್ರಸ್ತುತ ಮೌಲಾನಾ ಆಜಾದ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನಿವಾಸವನ್ನು ನಾರ್ತ್ ಬ್ಲಾಕ್ ಹಿಂಭಾಗದ ಎಲ್ ಮತ್ತು ಎಂ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುವುದು. ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಹೊಸ ನಿವಾಸವು ಗೌಪ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರ ಭದ್ರತಾ ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉಪ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ನಿವಾಸ, ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಸೌಕರ್ಯಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಧಾನಿ ನಿವಾಸ: ಪ್ರಸ್ತುತ ಲೋಕ್ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದು, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದ ಹೊರಗೆ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ನಿವಾಸವನ್ನು ಸೌತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ನ ಹಿಂದೆ ಬ್ಲಾಕ್ A ಮತ್ತು B ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೊಸ ವಸತಿ ಸೌಲಭ್ಯವು ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಅಗತ್ಯ ಸೌಕರ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುಸಜ್ಜಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ವಿಶೇಷ ರಕ್ಷಣಾ ಗುಂಪು (SPG) ವಸತಿಗಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಪ್ಲಾಟ್ ಸಂಖ್ಯೆ 30 ರಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಗಣ್ಯರ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸುವುದು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಪುನರಾವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಗರ ಸಂಚಾರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ.

ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯಾ ಗಾರ್ಡನ್: ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯಾ ಗಾರ್ಡನ್, ಯಮುನಾ ನದಿಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೇಂದ್ರ ವಿಸ್ತಾ ಅಕ್ಷವನ್ನು 2.24 ಕಿಮೀ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ. 25 ಎಕರೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಈ ಯೋಜನೆಯು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ತೆರೆದಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಐಕಾನಿಕ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್, ಸ್ಫಿಯರ್ ಆಫ್ ಯೂನಿಟಿ, ಮೈಲಿಸ್ಟೋನ್ಸ್ ವಾಕ್‌ವೇ, ಜರ್ನಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಟೆಕ್ ಡೋಮ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಇನ್ಫೋಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ನವಭಾರತದ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯ ಅರ್ಬೊರೇಟಂ: ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಭಾರತದ ಚೊಚ್ಚಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯ ಅರ್ಬೊರೇಟಮ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು 50 ಎಕರೆಗಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನವನವಾಗಿದೆ. ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬರುವ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಸುಮಾರು 1,000 ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಈ ಅರ್ಬೊರೇಟಂ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು, ಪರಿಸರವಾದಿಗಳು, ಸಂಶೋಧಕರು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಪರಿಸರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಸೆಂಟ್ರಲ್ ವಿಸ್ತಾದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಮದರ್ ತೆರೇಸಾ ಕ್ರೆಸೆಂಟ್ ರಸ್ತೆಯ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ಈ ಗಮನಾರ್ಹ ಭೂದೃಶ್ಯವು ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರವಾಗಿ ಸೆರೆಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.

ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದ ಹಳೆಯ ಸಂಸತ್ ಭವನದ ಗತವೈಭವ...