હૈદરાબાદ: લોકો સામાન્ય રીતે કૂતરાના કરડવા (world rabies day 28 september 2022) થી થતા ઘાતક નુકસાન વિશે જાગૃત છે. કોઈપણ રીતે, આજકાલ દેશમાં કૂતરા કરડવાની ઘટનાઓ વધી છે, જેના કારણે લોકોમાં કૂતરાના કરડવાથી ફેલાતી વાયરલ બિમારી હડકવા વિશે ઉત્સુકતા વધી છે. હડકવા એ રસી દ્વારા અટકાવી શકાય એવો વાયરલ રોગ છે. હડકવા મોટાભાગે કૂતરામાંથી માણસોમાં ફેલાય છે. હડકવાવાળા પ્રાણીઓ દ્વારા કરડવામાં આવેલા 40 ટકા લોકો 15 વર્ષ કે તેથી ઓછી ઉંમરના બાળકો છે. વિશ્વ હડકવા દિવસ 2022 (world rabies day) પર આ વિશેષ અહેવાલ છે. હડકવા વિશે લોકોમાં એક ગેરસમજ છે કે, તે માત્ર કૂતરા કરડવાથી થાય છે, જ્યારે આ સાચું નથી. કૂતરા ઉપરાંત હડકવા વાયરસ કોઈપણ જંગલી અને પાળેલા પ્રાણીમાં પણ વિકાસ કરી શકે છે.
વિશ્વ હડકવા દિવસ: વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ)ના એક રિપોર્ટ અનુસાર, લગભગ 150 દેશોમાં દર વર્ષે 59 હજાર લોકો હડકવાના કારણે જીવ ગુમાવે છે. આમાંથી સૌથી વધુ 95 ટકા કેસ એશિયા અને આફ્રિકન દેશોમાંથી આવે છે. તેથી, વાયરલ ચેપ હડકવાના કારણો અને નિવારણ વિશે લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે દર વર્ષે 28 સપ્ટેમ્બરના રોજ વિશ્વ હડકવા દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
હડકવા રસી: જો તમે આંકડા પર નજર નાખો તો દર વર્ષે 50000 થી વધુ લોકો હડકવાથી મૃત્યુ પામે છે. તે મુખ્યત્વે એશિયા અને આફ્રિકન દેશોમાં વધુ ચેપી છે. 28 સપ્ટેમ્બરે લુઈ પાશ્ચરની પુણ્યતિથિ પણ છે. ફ્રેન્ચ રસાયણશાસ્ત્રી અને માઇક્રોબાયોલોજિસ્ટ લુઇસ પાશ્ચરે પ્રથમ હડકવા રસી વિકસાવી હતી. યુનાઇટેડ અગેઇન્સ્ટ હડકવા સહયોગ દ્વારા વિકસિત ઉપલબ્ધ સાધનો અને માર્ગદર્શિકાઓના આધારે હડકવા નિયંત્રણ અને નાબૂદી માટે વન હેલ્થ વ્યૂહાત્મક યોજનાઓ ડિઝાઇન કરવા અને તૈયાર કરવામાં સરકારોને મદદ કરવી, યુનાઈટેડ અગેઈન્સ્ટ હડકવા એ સહયોગ દ્વારા વિકસિત ઉપલબ્ધ સાધનો અને માર્ગદર્શિકા પર આધારિત છે.
હડકવા સામે પડકારો: ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (CDC) મુજબ, હડકવા એ એક વાયરલ રોગ છે જે તમામ પ્રકારના ગરમ લોહીવાળા જીવોને અસર કરી શકે છે. આ રોગ ઘરેલું અને જંગલી પ્રાણીઓને અસર કરે છે અને ચેપી સામગ્રીના નજીકના સંપર્ક દ્વારા લોકોમાં ફેલાય છે. તે સામાન્ય રીતે લાળ, કરડવાથી અથવા ખંજવાળ દ્વારા ફેલાય છે. હડકવા વાયરસ માનવ ચેતાતંત્રને અસર કરે છે. આ ઈન્ફેક્શનને કારણે જો દર્દીની હાલત વધુ ખરાબ થઈ જાય તો તેના મૃત્યુનું જોખમ વધી જાય છે.
ગેરસમજ: હડકવા વિશે લોકોમાં એક ગેરસમજ છે કે, તે માત્ર કૂતરા કરડવાથી થાય છે, જ્યારે આ સાચું નથી. કૂતરા ઉપરાંત, હડકવા વાયરસ કોઈપણ જંગલી અને પાળેલા પ્રાણીમાં પણ વિકાસ કરી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં, હડકવા વાયરસ સામાન્ય રીતે ચામાચીડિયા, શિયાળ, રેકૂન અને અન્ય જંગલી પ્રાણીઓના કરડવાથી ફેલાય છે. જો કે, વિશ્વભરમાં હડકવાના મોટાભાગના કેસો કૂતરાના કરડવાથી થાય છે.
હડકવાના નિયંત્રણ: હડકવાવાળા કૂતરા એશિયા અને આફ્રિકામાં 3 અબજથી વધુ લોકોને જોખમમાં મૂકે છે. મોટાભાગના મૃત્યુ ગરીબ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં થાય છે, જ્યાં યોગ્ય પોસ્ટ એક્સપોઝર પ્રોફીલેક્સિસની ઍક્સેસ મર્યાદિત અથવા અસ્તિત્વમાં નથી. 15 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોમાં હડકવા સૌથી સામાન્ય છે. સરેરાશ ચાલીસ ટકા પોસ્ટ એક્સપોઝર પ્રોફીલેક્સિસ રેજીમેન્સ 5 થી 14 વર્ષની વયના બાળકોને આપવામાં આવે છે અને મોટા ભાગના પુરુષો છે. ઘરેલું કૂતરાના હડકવાના નિયંત્રણ દ્વારા માનવ હડકવાને અટકાવવું એ આફ્રિકા અને એશિયાના મોટા ભાગો માટે એક વાસ્તવિક ધ્યેય છે.
હડકવાના લક્ષણો: હડકવાના પ્રથમ લક્ષણો સામાન્ય નબળાઈ અથવા બેચેની, તાવ અથવા માથાનો દુખાવો સાથે ફ્લૂ હોઈ શકે છે. આ લક્ષણો ઘણા દિવસો સુધી ટકી શકે છે. ડંખના સ્થળે અસ્વસ્થતા અથવા કાંટા અથવા ખંજવાળની લાગણી પણ હોઈ શકે છે, જે થોડા દિવસોમાં મગજની તકલીફ, ચિંતા, મૂંઝવણ જેવા તીવ્ર લક્ષણોમાં ફેરવાય છે. જેમ જેમ રોગ વધે છે તેમ તેમ વ્યક્તિ ચિત્તભ્રમણા, અસામાન્ય વર્તન, આભાસ, હાઈડ્રોફોબિયા (પાણીનો ડર) અને અનિદ્રાનો અનુભવ કરી શકે છે. રોગની તીવ્ર અવધિ સામાન્ય રીતે 2 થી 10 દિવસ પછી સમાપ્ત થાય છે.
આરોગ્ય સેવા: હડકવા 100 ટકા અટકાવી શકાય છે: હડકવા 100 ટકા અટકાવી શકાય તેવું છે, કૂતરા કરડ્યા પછી જીવન બચાવી સારવાર સુનિશ્ચિત કરીને. શ્વાનને તેમના પ્રાણી સ્ત્રોત પર રોગને દૂર કરવા માટે રસી આપીને જોખમ ઘટાડીને આખરે અટકાવી શકાય છે. હડકવાથી થતા માનવ મૃત્યુને સમાપ્ત કરવા માટે માનવ અને પશુ આરોગ્ય સેવાઓને મજબૂત કરવાની જરૂર છે.
ચેપી રોગ: ઘણા દેશો જ્યાં હડકવા ચિંતાનો વિષય છે, તે લોકોના સ્વાસ્થ્ય અને તેમના દેશના અર્થતંત્ર પર નોંધપાત્ર અસર સાથે તેને પ્રાથમિક ચેપી રોગ તરીકે ઓળખે છે. આ સામાન્ય રીતે હડકવાને દૂર કરવા માટે પૂરતા સંસાધનો અને ક્રિયાઓમાં અનુવાદ કરતું નથી. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, હડકવા ઘાતક છે પરંતુ નિવારણ જીવન બચાવી શકે છે.
હડકવા સામે રક્ષણ
પ્રાણીઓ માટે: તમારા પાલતુને હડકવાની રસી સહિત રસી અપાવો. પાલતુ પ્રાણીઓને શેરીનાં પ્રાણીઓથી દૂર રાખો. જો તમને ઘરની નજીક રહેતા પાલતુ પ્રાણીઓ અથવા શેરી પ્રાણીઓના વર્તનમાં કોઈ તફાવત દેખાય અથવા જો તમને ખતરો લાગે, તો તરત જ તમારી આસપાસના સ્થાનિક પ્રાણી નિયંત્રણ વિભાગને જાણ કરો. સમય સમય પર તમારા પાલતુ પ્રાણીના સ્વાસ્થ્યની તપાસ કરાવો.
મનુષ્યો માટે: જંગલી પ્રાણીઓથી અંતર રાખો. જો કોઈ જાનવર કરડે, રમતાં રમતાં દાંત પડી જાય કે નખથી ત્વચા પર ખંજવાળ આવે તો સૌપ્રથમ તે જગ્યાને સાબુથી સારી રીતે ધોઈ લો અને તરત જ ડૉક્ટર પાસે જઈને હડકવાની રસી લો. હડકવા ચેપ અન્ય વ્યક્તિને સાવધાન હરેવું.
હડકવા ચેપથી સાવધાન: GARC અનુસાર, જો ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિની લાળ અન્ય વ્યક્તિના ઘા પર લાગે છે, તો તેમાં પણ ચેપ ફેલાવાનું જોખમ હોઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, જો ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિ અન્ય વ્યક્તિ સાથે શારીરિક સંપર્ક સ્થાપિત કરે છે, તો તે તબક્કામાં પણ ચેપ ફેલાવવાનું જોખમ રહેલું છે. સામાન્ય સંજોગોમાં, જો કોઈ ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિ અન્ય વ્યક્તિને સ્પર્શે છે, તો તેનામાં ચેપ ફેલાવવાનું કોઈ જોખમ નથી. આ ઉપરાંત ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિનો બચેલો ખોરાક ખાવાથી, તેમના દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા ગંદા વાસણોમાં ખોરાક ખાવાથી અને બચેલી સિગારેટ પીવાથી પણ આ રોગ ફેલાય છે.
