ન્યુઝ ડેસ્ક: મિસકેરેજ અથવા મૃત જન્મ (miscarriages or stillbirths) અને સ્ટ્રોક વચ્ચેની કડી સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરવો મુશ્કેલ છે કારણ કે, તેના માટે લાંબા સમય સુધી મોટી સંખ્યામાં મહિલાઓને અનુસરવાની અને મહિલાઓના અનુભવો પર વિશ્વસનીય ડેટા હોવો જરૂરી છે. બ્રિટિશ મેડિકલ જર્નલ (British Medical Journal) દ્વારા આજે પ્રકાશિત થયેલ અમારો અભ્યાસ, સગર્ભાવસ્થાના નુકશાન અને સ્ટ્રોક વચ્ચેની કડીને નિર્ણાયક રીતે દર્શાવતો પ્રથમ અભ્યાસ છે.
આ પણ વાંચો: શું તમે પણ લાંબુ જીવન જીવવા ઈચ્છો છો ? તો બંનો આશાવાદી.......
ઘણી સ્ત્રીઓને ખબર હોતી નથી કે ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન તેમના અનુભવો પછીના સ્વાસ્થ્ય જોખમોનું પ્રારંભિક માર્કર હોઈ શકે છે. અમારા તારણો દર્શાવે છે કે, તેમના ડોકટરોએ તેમના વધેલા જોખમ પ્રત્યે સજાગ રહેવું જોઈએ. તે શક્ય છે કે, અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓના કારણે વંધ્યત્વ, મિસકેરેજ અને મૃત્યુ પામેલા જન્મથી સ્ટ્રોકનું જોખમ વધી શકે છે. આમાં અંતઃસ્ત્રાવી વિકૃતિઓ (low oestrogen or insulin resistance), બળતરા, રક્ત પ્રવાહમાં મદદ કરતા એન્ડોથેલિયલ કોષોની સમસ્યાઓ, મનોવૈજ્ઞાનિક વિકૃતિઓ, બિનઆરોગ્યપ્રદ વર્તન જેમ કે ધૂમ્રપાન (smoking) અથવા સ્થૂળતાનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
હાર્ટબ્રેક પછી સ્ટ્રોકનું જોખમ
- અમારું સંશોધન ઑસ્ટ્રેલિયા, ચીન, જાપાન, નેધરલેન્ડ, સ્વીડન, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં આઠ અલગ-અલગ અભ્યાસમાં ભાગ લેનાર 618,851 મહિલાઓના એકત્રિત ડેટા પર આધારિત છે. મહિલાઓની ઉંમર 32 અને 73 ની વચ્ચે હતી જ્યારે તેઓ પ્રથમ વખત અભ્યાસમાં નોંધાયા હતા અને સરેરાશ 11 વર્ષ સુધી તેમનું ફોલોઅપ કરવામાં આવ્યું હતું.
- અભ્યાસ દર્શાવે છે કે, સમય જતાં તેઓનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો, 9,265 (2.8%) સ્ત્રીઓને ઓછામાં ઓછો એક બિન-જીવલેણ સ્ટ્રોક હતો અને 4,003 (0.7%) સ્ત્રીઓને જીવલેણ સ્ટ્રોક થયો હતો. એકંદરે, 91,569 (16.2%) સ્ત્રીઓમાં મિસકેરેજનો ઈતિહાસ હતો જ્યારે 24,873 (4.6%)નો મૃત્યુનો ઈતિહાસ હતો. જે મહિલાઓ ક્યારેય ગર્ભવતી હતી તેમાં, જે મહિલાઓએ મિસકેરેજની જાણ કરી હોય તેમને બિન-જીવલેણ સ્ટ્રોકનું જોખમ 11% વધુ હતું અને મિસકેરેજ ન થઈ હોય તેવી સ્ત્રીઓની સરખામણીમાં જીવલેણ સ્ટ્રોકનું જોખમ 17% વધારે હતું.
- પ્રત્યેક મિસકેરેજ સાથે જોખમ વધતું જાય છે, જેથી જે સ્ત્રીઓને ત્રણ કે તેથી વધુ મિસકેરેજ થઈ હોય તેમને બિન-જીવલેણ સ્ટ્રોકનું જોખમ 35% વધારે હતું પ્રતિ 100,000 વ્યક્તિ વર્ષમાં 43 થી 58 પ્રતિ 100,000 સુધી અને જીવલેણમાં 82% વધુ જોખમ હતું. સ્ટ્રોક 11.3 પ્રતિ 100,000 વ્યક્તિ વર્ષોથી 18 પ્રતિ 100,000 સુધી જે મહિલાઓએ ક્યારેય મિસકેરેજ ન કરી હોય તેની સરખામણીમાં.
સ્થિર જન્મથી પણ સ્ટ્રોકના જોખમમાં થાય છે વધારો
- જે મહિલાઓ ક્યારેય સગર્ભા હતી તેમાં, જે મહિલાઓનો મૃત્યુનો ઈતિહાસ હતો તેઓમાં બિન-જીવલેણ સ્ટ્રોકનું જોખમ 31% વધારે હતું જે દર 100,000 વ્યક્તિ વર્ષમાં 42 થી 69.5 પ્રતિ 100,000 સુધી અને જીવલેણ થવાનું જોખમ 7% વધારે હતું. મૃત્યુ પામેલાઓની સંખ્યા જેટલી વધારે છે, પાછળથી સ્ટ્રોકનું જોખમ વધારે છે, જેમાં બે કે તેથી વધુ મૃત્યુ પામેલી સ્ત્રીઓમાં જીવલેણ સ્ટ્રોકનું જોખમ 26% વધુ હોય છે (100,000 વ્યક્તિ વર્ષ દીઠ 11 થી વધીને 51.1 પ્રતિ 100,000).
- આ પ્રથમ અભ્યાસ છે, જે સ્ટ્રોક પેટાપ્રકાર સાથેની લિંક્સ દર્શાવે છે: મૃત્યુ પામેલા જન્મોને બિન-ઘાતક ઇસ્કેમિક (blockage) સ્ટ્રોક અથવા જીવલેણ હેમરેજિક (bleeding) સ્ટ્રોક સાથે જોડવામાં આવ્યા હતા; મિસકેરેજ બંને પેટાપ્રકારો સાથે જોડાયેલી હતી. અમારો અભ્યાસ અગાઉની પદ્ધતિસરની સમીક્ષાના તારણોને મજબૂત બનાવે છે જેમાં સમાન પરિણામો મળ્યા હતા, પરંતુ સ્ટ્રોક પેટાપ્રકાર સાથે જોડાયેલા મર્યાદિત પુરાવા દર્શાવ્યા હતા.
- આ કડીઓ માટેના સંભવિત સ્પષ્ટતાઓમાંથી, એન્ડોથેલિયલ કોશિકાઓ (Endothelial cells) જે વેસ્ક્યુલર રિલેક્સેશન અને સંકોચનને નિયંત્રિત કરે છે તેમજ રક્ત-ગંઠન ઉત્સેચકોને મુક્ત કરે છે, સાથેની સમસ્યાઓ પ્લેસેન્ટાની સમસ્યાઓ દ્વારા ગર્ભાવસ્થાના નુકશાન તરફ દોરી શકે છે. આ સમસ્યાઓ એ પણ સંબંધિત છે કે, સ્ટ્રોક દરમિયાન રક્તવાહિનીઓ કેવી રીતે વિસ્તરે છે અને સોજો આવે છે અથવા અવરોધિત થાય છે.
આ પણ વાંચો: જાણો વિટામિન E થી કઈ રીતે થઈ શકે છે ત્વચાને ફાયદો
જાણીતા જોખમ પરિબળો માટે એડજસ્ટિંગ: અમારા તારણો સ્ટ્રોક માટેના ઘણા જાણીતા જોખમ પરિબળો માટે સમાયોજિત કરવામાં આવ્યા હતા: બોડી માસ ઇન્ડેક્સ, સ્ત્રીઓ ધૂમ્રપાન કરે છે કે નહીં, તેમને હાઈ બ્લડ પ્રેશર છે કે, ડાયાબિટીસ (Blood pressure or diabetes). સંખ્યાઓ વંશીયતા અને શિક્ષણ સ્તર માટે પણ સમાયોજિત કરવામાં આવી હતી. જોખમી પરિબળોને સમાયોજિત કરીને અમે સ્ત્રીઓના મિસકેરેજ અથવા મૃત્યુ પામેલા જન્મની સંખ્યા સાથે સંકળાયેલા સંભવિત જોખમને અલગ કરી શકીએ છીએ.
સ્ત્રીઓ અને તેમના ડૉક્ટરોએ આ માહિતી સાથે શું કરવું જોઈએ?
- જ્યારે ડોકટરો હૃદયની આરોગ્ય તપાસ કરે છે, ત્યારે તેઓ એકંદરે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગના જોખમને જુએ છે એટલે કે, હૃદય રોગ, હૃદયની નિષ્ફળતા અને સ્ટ્રોક. આ જોખમોને ધ્યાનમાં લઈને, ડોકટરો ભવિષ્યના રોગના જોખમનું મૂલ્યાંકન અને આગાહી કરે છે. વર્તમાન ઓસ્ટ્રેલિયન માર્ગદર્શિકા (Australian guide) ભલામણ કરે છે કે, 45 થી 74 વર્ષની વયના લોકો માટે અથવા 30 વર્ષની વયના એબોરિજિનલ અને ટોરેસ સ્ટ્રેટ આઇલેન્ડર લોકો માટે નિયમિતપણે હૃદયની આરોગ્ય તપાસ કરાવવી જોઈએ જ્યારે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગનું જોખમ વધવાનું શરૂ થાય છે.
- જ્યારે આગામી પાંચ વર્ષમાં કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગનું જોખમ 15% કરતા વધારે હોય ત્યારે માર્ગદર્શિકા દવાઓ, બ્લડ પ્રેશરની દવા અથવા લિપિડ-ઓછું કરતી દવાઓ જેમ કે સ્ટેટિન ની ભલામણ કરે છે. આ દિશાનિર્દેશો હાલમાં ઑસ્ટ્રેલિયન ક્રોનિક ડિસીઝ પ્રિવેન્શન એલાયન્સ (Australian Chronic Disease Prevention Alliance) જેમાં કેન્સર કાઉન્સિલ ઑસ્ટ્રેલિયા, ડાયાબિટીસ ઑસ્ટ્રેલિયા, કિડની હેલ્થ ઑસ્ટ્રેલિયા, નેશનલ હાર્ટ ફાઉન્ડેશન ઑફ ઑસ્ટ્રેલિયા અને સ્ટ્રોક ફાઉન્ડેશનનો સમાવેશ થાય છે તેના દ્વારા અપડેટ કરવામાં આવી રહી છે, પરંતુ વધુ તાજેતરના આંતરરાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શિકા જોખમના નીચલા સ્તરે દવાઓની ભલામણ કરે છે
- કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગનું તમારું જોખમ ભલે ગમે તેટલું હોય, સ્ટ્રોકથી બચવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ શક્ય તેટલી સ્વસ્થ જીવનશૈલી જીવવાનો છે: ધૂમ્રપાન બંધ કરવું, તંદુરસ્ત આહાર લેવો, મધ્યમ આલ્કોહોલનું સેવન કરવું અને નિયમિત કસરત કરવી. આ જીવનશૈલી દરેક વ્યક્તિ માટે ઓછા જોખમને માપે છે, પરંતુ ડૉક્ટરો ખાસ કરીને એવા લોકોને મદદ કરવા માટે સખત પ્રયાસ કરશે જેઓ લાંબા ગાળાના જોખમમાં છે.
- અમારું સંશોધન દર્શાવે છે કે, મિસકેરેજ અને મૃત જન્મ એ સંકેતો છે કે સ્ત્રીને કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગનું જોખમ (cardiovascular disease) વધારે છે. આ ઘટનાઓ સ્ત્રીને અન્ય જોખમી પરિબળો જેમ કે, હાઈ બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ અથવા ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ વિકસાવે તેના ઘણા વર્ષો પહેલા થાય છે. જે મહિલાઓએ મિસકેરેજ અથવા મૃત્યુનો અનુભવ કર્યો હોય તેઓએ તેમના ડૉક્ટર સાથે આ અંગે ચર્ચા કરવી જોઈએ. તમને સ્ટ્રોકનું વધુ જોખમ છે તે જાણવું એ તમારા સ્વાસ્થ્ય પર નજર રાખવાની અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવાની તક છે, જે સ્ટ્રોકને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે. સામાન્ય ચિકિત્સકોએ મહિલાઓના પ્રજનન ઇતિહાસ વિશે પૂછવું જોઈએ અને સ્ટ્રોકના જોખમના સંભવિત પૂર્વાનુમાન તરીકે પુનરાવર્તિત મિસકેરેજ અને મૃત્યુ પામેલા જન્મો વિશે જાગૃત રહેવાની જરૂર છે.
