હૈદરાબાદ : પૃથ્વીની આસપાસના વાતાવરણમાં એક સ્તર છે, જે આપણને નુકસાનકારક વાયુઓ અને સૂર્યના અલ્ટ્રાવાયોલેટ કિરણોથી બચાવે છે અને આ સ્તરને ઓઝોન સ્તર કહેવામાં આવે છે. પર્યાવરણના પ્રદૂષણને કારણે ઓઝોન સ્તરને સતત નુકસાન થઈ રહ્યું છે. લોકોમાં તેના વિશે જાગૃતિ ફેલાવવા અને તેનું રક્ષણ કરવા દર વર્ષે 16 સપ્ટેમ્બરે આંતરરાષ્ટ્રીય (World Ozone Day 2022) ઓઝોન સ્તર સંરક્ષણ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. નર્મદાપુરમ જિલ્લાના વિજ્ઞાન પ્રસારિકાએ પર્યાવરણીય પ્રદૂષણને કારણે ઓઝોન સ્તરને નુકસાન થવાથી પૃથ્વી પરના લોકોના સ્વાસ્થ્યને થતા નુકસાન વિશે જણાવ્યું હતું. તેમણે છત્રી દ્વારા ઓઝોન સ્તરમાં છિદ્રો વિશે માહિતી (umbrella model on the occasion of world ozone day) આપી હતી.
ઓઝોન દિવસ : સારિકાએ જણાવ્યું હતું કે, ઓઝોન સ્તરના રક્ષણ માટે 16 સપ્ટેમ્બર 1987ના રોજ કેનેડાના શહેર મોન્ટ્રીયલમાં ઓઝોન સ્તરને નુકસાન કરતા વાયુઓના ઉત્સર્જનને ઘટાડવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. આંતરરાષ્ટ્રીય ઓઝોન સ્તર સંરક્ષણ દિવસ હતો. 16 સપ્ટેમ્બર 1995 ના રોજ પ્રથમ વખત ઉજવવામાં આવ્યો અને હાલમાં તેમાં 196 દેશોનો સમાવેશ થાય છે.
ઓઝોન દિવસનો ઇતિહાસ : રસાયણશાસ્ત્રના પ્રોફેસર પીએસ વર્મા કહે છે કે, વૈજ્ઞાનિકોએ 1970ના દાયકાના અંત ભાગમાં ઓઝોન સ્તરમાં છિદ્ર હોવાનો દાવો કર્યો હતો. આ પછી 80 ના દાયકામાં વિશ્વભરની ઘણી સરકારોએ આ સમસ્યા વિશે વિચારવાનું શરૂ કર્યું હતું. 1985 માં ઓઝોન સ્તરને સુરક્ષિત કરવા માટે વિયેના સંમેલન અપનાવવામાં આવ્યું હતું. આ પછી 19 ડિસેમ્બર 1994 ના રોજ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 16 સપ્ટેમ્બરની તારીખને આંતરરાષ્ટ્રીય ઓઝોન દિવસ તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કર્યું હતું.
ઓઝોન સ્તરનું મહત્વ: રસાયણશાસ્ત્રના પ્રોફેસર પીએસ વર્મા કહે છે કે, ઓઝોન સ્તર એ ઊર્ધ્વમંડળનું સ્તર છે જે પૃથ્વીને સૂર્યમાંથી આવતા અલ્ટ્રાવાયોલેટ કિરણોત્સર્ગની હાનિકારક આડઅસરોથી રક્ષણ આપે છે. વાતાવરણમાં ઓઝોનની હાજરીને કારણે હાનિકારક અલ્ટ્રાવાયોલેટ કિરણો અસરકારક રીતે સુરક્ષિત છે. જો ઓઝોન સ્તર સંપૂર્ણપણે ખતમ થઈ જાય છે, તો તે જીવંત પ્રાણીઓ અને આપણા ગ્રહને ગંભીર નુકસાન પહોંચાડશે. જો આપણે યુવી કિરણોના સીધા સંપર્કમાં આવીએ છીએ તો તે ત્વચાના કેન્સર જેવા હાનિકારક રોગોનું કારણ બની શકે છે. વિવિધ માનવ પ્રવૃત્તિઓના પરિણામે વાતાવરણમાં છોડવામાં આવતા ક્લોરિન અને બ્રોમિન પરમાણુ જેવા રસાયણો ઓઝોન સ્તરના અધોગતિ માટે મોટા પ્રમાણમાં જવાબદાર છે. સતત પ્રયત્નોને કારણે ઓઝોન સ્તરમાં છિદ્ર આખરે બંધ થઈ ગયું.
ઓઝોનને બચાવવાનાં પગલાં : વાહનોમાંથી નીકળતા ધુમાડાને કારણે ઓઝોન સ્તરને નુકસાન થયું છે. આને અવગણવા માટે, સાયકલ અથવા જાહેર પરિવહનનો ઉપયોગ કરો. તમે જીવનમાં દરેક વસ્તુને રિસાયકલ કરી શકો છો. સૂકા અને કાર્બનિક કચરાને અલગ કરો અને પછી તેને રિસાયકલ કરો. પોલિથીન કે પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ ટાળો. તેના બદલે તમે કાપડની બનેલી બેગનો ઉપયોગ કરી શકો છો. જંતુનાશકો સૌથી હાનિકારક ઘટકોમાંનું એક, માત્ર પ્રાણીઓ માટે જ નહીં પણ મનુષ્યો માટે પણ ઘાતક છે. તેનાથી બચવા માટે તમે ઘરે અનેક શાકભાજી ઉગાડી શકો છો.
કુદરતી ઉપાયો : છોડને બચાવવા માટે કુદરતી ઉપાયોનો ઉપયોગ કરો. આ માટે તમે અન્ય લોકો પાસેથી સૂચનો પણ લઈ શકો છો. વિવિધ ઉત્પાદનોમાંથી મુક્ત થતા ઓક્સિજન રસાયણો ઓઝોન સ્તરને નુકસાન પહોંચાડવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવે છે. જ્યુટ બેગ ફરીથી વાપરી શકાય તેવા કન્ટેનર, છોડ જેવા પર્યાવરણને અનુકૂળ ઉત્પાદનો ખરીદીને જોખમને કાબૂમાં લેવાનો પ્રયાસ કરો. રેફ્રિજરેટર અને એસીમાંથી નીકળતા સીએફસી વાયુઓ ઓઝોન ગેસને સૌથી વધુ નુકસાન પહોંચાડે છે. આ માટે તમે આ ઉત્પાદકોનો ઉપયોગ ઘટાડી શકો છો. અથવા તમે આ માટે કુદરતી વસ્તુઓનો પણ ઉપયોગ કરી શકો છો.
