નવી દિલ્હી: કેન્દ્રીય ખાતાવહી હવે નજીક છે અને જે આંકડાઓની સૌથી વધુ આતુરતાથી રાહ જોવાઈ રહી છે તે આર્થિક ખાધના આંકડા છે જે નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરીએ જાહેર કરશે.
ગયા વર્ષે જુલાઈમાં રજૂ કરેલી તેમની પ્રથમ ખાતાવહીમાં, તેમણે વર્ષ 2019-2020 માટે નાણાં ખાધ દેશના જીડીપીના 3.3 ટકા અથવા રૂ. 7 લાખ કરોડથી થોડી વધુ રહેશે તેમ અંદાજ દર્શાવ્યો હતો.
વર્ષ 2003માં વડા પ્રધાન અટલબિહારી વાજપેયીની સરકારે કેન્દ્ર અને રાજ્યો બંનેના કામકાજમાં આર્થિક શિસ્ત લાવવા માટે નાણાકીય જવાબદારી અને ખાતાવહી પ્રબંધન અધિનિયમ (એફઆરબીએમ અધિનિયમ) લાવ્યો હતો.
તેના માટે કેન્દ્રએ તેની આવક ખાધ ઘટાડીને જીડીપીના શૂન્ય ટકાએ અને નાણાં ખાધ જીડીપીના 3.3ટકાએ લાવવાની હતી.
જોકે અર્થશાસ્ત્રીઓ માને છે કે વિતેલા સમયમાં એફઆરબીએમ અધિનિયમની જોગવાઈઓ મંદ કરી દેવાઈ છે જેના કારણે અર્થતંત્રમાં માળખાગત નબળાઈ સર્જાઈ રહી છે અને મોદી સરકારે અર્થતંત્રને પુનઃ બેઠું કરવા માટે મૂળ એફઆરબીએમ અધિનિયમ તરફ પાછા ફરવાની જરૂર છે.
"તત્ત્વદર્શનની રીતે, એફઆરબીએમ એ આવક ખર્ચથી મૂડી ખર્ચ વચ્ચે ખર્ચ બદલવાની વ્યવસ્થા છે અને તે ખર્ચ સંક્ષિપ્તીકરણની વ્યવસ્થા નથી," તેમ નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ પબ્લિક ફાઇનાન્સ એન્ડ પૉલિસી (એનઆઈપીએફપી) ખાતે પ્રાધ્યાપક એન. આર. ભાનુમૂર્તિએ જણાવ્યું હતું.
તેમણે ઊંચા મૂડી ખર્ચ અને ઊંચા જીડીપી વૃદ્ધિ વચ્ચેના સંબંધને સમજાવતાં ઇટીવી ભારતને જણાવ્યું હતું કે "મૂળ એફઆરબીએમ અધિનિયમમાં નાણાં ખાધને જીડીપના 3 ટકા જેટલી નીચે લાવવાની અને આવક ખાધ જીડીપીના શૂન્ય ટકા જેટલી નીચે લાવવાની હતી. આ અનુકૂલનમાં, શું થાય છે કે મૂડી ખર્ચ સમય જતાં વધે છે અને ઉપભોગ ખર્ચ ઘટે છે."
આવક ખર્ચ કે જેનો અર્થ મૂળભૂત રીતે સરકારના પગાર તેમજ પેન્શન બિલ, સબસિડી અને વ્યાજ ચૂકવણી તેમજ અન્ય બિનઉત્પાદક ખર્ચ જેવા સંચાલનનો ખર્ચ છે, તેનાથી વિરુદ્ધ મૂડી ખર્ચ રસ્તા, બંદરો, શાળાઓ અને હૉસ્પિટલો જેવી અસ્ક્યામતોના સર્જનમાં જાય છે.
ઊંચા મૂડી ખર્ચનો અર્થ થાય છે આંતરમાળખામાં વધુ નાણાંનો પ્રવાહ વહે જેની દેશના આર્થિક વિકાસ પર ગુણન અસર થાય.
"આથી જ્યારે તમે ઉપભોગ ખર્ચમાંથી મૂડી ખર્ચમાં ખસો ત્યારે તમારો જીડીપી વિકાસ ઊંચે જવો જોઈએ" તેમ જણાવતા પ્રાધ્યાપક ભાનુમૂર્તિએ કહ્યું હતું કે કેન્દ્રએ વર્ષ ૨૦૧૮માં મૂળ એફઆરબીએમ અધિનિયમની જોગવાઈઓ મંદ કરી દીધી.
વર્ષ 2018-19માં ફેરફારો
"વર્ષ 2018-19માં નાણા ખરડામાં તેમણે (કેન્દ્ર સરકારે) આવક ખાધનો ભેદ દૂર કરી દીધો. હવે સરકાર પાસે માત્ર નાણાં ખાધ અને જાહેર ખાધ છે જે કહે છે કે નાણાં ખાધ નીચે જવી જોઈએ અને જાહેર ખાધ પણ નીચે આવવી જોઈએ પરંતુ જો તમે આવક ખાધનો ભેદ દૂર નહીં કરો તો તેમ થઈ નહીં શકે" તેમ અર્થશાસ્ત્રીએ સમજાવ્યું હતું જેમણે સ્થૂળ આર્થિક સંકેતકો અને કેન્દ્ર સરકારની આર્થિક બાબતો પર ચાંપતી નજર રાખી છે.
તેઓ દેશના અર્થતંત્રમાં માળખાગત નબળાઈ લાવવા માટે મૂળ એફઆરબીએમ અધિનિયમને મંદ કરવાને દોષી માને છે.
તેઓ દેશના અર્થતંત્રમાં માળખાગત નબળાઈ લાવવા માટે મૂળ એફઆરબીએમ અધિનિયમને મંદ કરવાને દોષી ગણે છે.
"વર્ષ ૨૦૧૮થી, જે થઈ રહ્યું છે તે, જેનો હેતુ હતો તે મૂળ એફઆરબીએમથી તદ્દન ઊંધું થઈ રહ્યું છે. આપણો આવક ખર્ચ ઊંચે જઈ રહ્યો છે જ્યારે મૂડી ખર્ચ નીચે જઈ રહ્યો છે. વર્ષ 2019માં, સંપૂર્ણ રીતે તેમજ જીડીપના ગુણોત્તર બંને રીતે મૂડી ખર્ચ નીચે આવ્યો હતો." તેમ સમજાવતાં તેમણે ઓછા મૂડી ખર્ચને અર્થતંત્રમાં માળખાગત સુસ્તી લાવવા માટે જવાબદાર ગણાવ્યો હતો.
આ નાણાકીય વર્ષમાં જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ત્રિમાસમાં જીડીપી વૃદ્ધિ માત્ર 4.5 ટકાએ નીચે આવી ગયો છે જે વર્ષ 2012-13ના જાન્યુઆરી-માર્ચના સમયગાળાથી સૌથી નીચો છે. તે સમયે તે 4.3 ટકા હતો.
ભારતીય રિઝર્વ બૅન્ક અને ઇન્ટરનેશનલ મૉનેટરી ફંડ (આઈએમએફ) સહિત મોટા ભાગની સંસ્થાઓએ આ નાણાકીય વર્ષમાં ભારતના જીડીપી વૃદ્ધિને પાંચ ટકાની નીચે રહેવાનો અંદાજ લગાવ્યો છે.
લેખક : વરિષ્ઠ પત્રકાર ક્રિષ્નાનંદ ત્રિપાઠી
