દેહરાદૂનઃ વૈજ્ઞાનિકોએ ઉત્તરાખંડના જંગલોમાંથી એક એવું મશરૂમ શોધી કાઢ્યું છે જે, કાર્બનથી ભરપૂર પ્રદૂષણને દૂર કરે છે. CSIRની સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ IIP દેહરાદૂનમાં (IIP Dehradun research on Termites Maxima fungus ) બાયોટેક્નોલોજી કન્વર્ઝન એરિયામાં સંશોધન કરી રહેલા મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક ડૉ. સુનિલ કુમાર (Principal Scientist Dr Sunil Kumar) અને તેમની ટીમે આ મશરૂમની શોધ કરી છે. વૈજ્ઞાનિકોએ જણાવ્યું કે, આ મશરૂમ તેની આસપાસના પાણી અને માટીમાં રહેલા પોલિસાઇક્લિક એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન એટલે કે કાર્બનથી ભરપૂર પ્રદૂષણને ખતમ કરે છે, જે મનુષ્ય માટે ખૂબ જ ઘાતક માનવામાં આવે છે. હવે વૈજ્ઞાનિકોની ટીમ લેબમાં આ અંગે અન્ય શક્યતાઓ શોધી રહી છે.
પોલિસાયક્લિક એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન શું છે: જો કે કાર્બન ધરાવતું દરેક પ્રકારનું પ્રદૂષણ માનવ જીવન માટે ખૂબ જ જોખમી છે, પરંતુ ખાસ કરીને જો આપણે પોલિસાયક્લિક એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન વિશે વાત કરીએ, તો તે કાર્બન ધરાવતા બેન્ઝીન રિંગ્સનો મોટો સંગ્રહ છે. તેમાં એક નહીં પરંતુ મોટી સંખ્યામાં હાઇડ્રોકાર્બનના બેન્ઝીન રિંગ્સ છે, જે માનવ કોષો માટે અત્યંત જોખમી છે.
આ પણ વાંચોઃ તિસ્તા સેતલવાડની જામીન અરજી પર SCએ ગુજરાત સરકારને નોટિસ ફટકારી
સંશોધકોના મતે, જો આવા કાર્બનથી ભરપૂર પદાર્થનો કોઈપણ પરમાણુ મનુષ્યના સંપર્કમાં આવે છે અથવા આપણી ફૂડ ચેઈનમાં ક્યાંકથી આવે છે, તો તે ખૂબ જ ઘાતક સાબિત થઈ શકે છે. અમેરિકન એન્વાયર્નમેન્ટલ પ્રોટેક્શન એજન્સી (EPNA) એ પણ પોલિઆરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બનના આવા સંગ્રહને કાર્સિનોજેનિક શ્રેણીમાં મૂક્યા છે. સાથે જ ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે જો આવા પરમાણુ આપણા શરીરમાં પ્રવેશે છે તો તે આપણા જનીનોમાં પરિવર્તન લાવી શકે છે. એજન્સીએ સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે આ પ્રકારનો હાઈડ્રોકાર્બન કેન્સર માટે સીધો જવાબદાર છે. આ પ્રકારનો હાઈડ્રોકાર્બન શરીરમાં વિકલાંગતા અને અનેક પ્રકારની વિકૃતિઓનું કારણ બને છે.
પોલિસાયક્લિક એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન્સ ક્યાંથી આવે છે: કાર્બન-સમૃદ્ધ પ્રદૂષણ મોટા ભાગના પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોમાંથી આવે છે. જ્યાં સુધી પોલિસાયક્લિક એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બનનો સંબંધ છે, તે પેટ્રોલિયમ ઉદ્યોગની આસપાસ સૌથી વધુ માત્રામાં જોવા મળે છે. તે જ સમયે, તેનું સૌથી મોટું ઉત્પાદન વાહનોમાંથી નીકળતા ધુમાડાથી થાય છે, જે આપણા પર્યાવરણ સુધી પહોંચે છે. વાતાવરણમાંથી વરસાદી ઋતુ દરમિયાન તે પાણીની સાથે પસાર થતાં જમીન પર પહોંચે છે. તે પછી તે આપણી પૃથ્વી પર હાજર રહે છે. જ્યાંથી તે આપણા ખોરાકના સંપર્કમાં આવે છે. ત્યાંથી તે આપણા શરીરમાં પ્રવેશવાની સૌથી વધુ ક્ષમતા ધરાવે છે. વૈજ્ઞાનિકોનું માનવું છે કે પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોના સતત વધી રહેલા ઉપયોગ અને વાતાવરણમાં હાઈડ્રોકાર્બનના વધતા પ્રદૂષણને કારણે આપણા ભવિષ્ય પર આટલો મોટો ખતરો તોળાઈ રહ્યો છે.
આ પણ વાંચોઃ બિગ બોસમાં સિદ્ધાર્થ શુક્લાને મિત્ર માનતી સોનાલી ફોગાટનું ગોવામાં નિધન
જંગલમાં ઉગતા મશરૂમ અથવા ફૂગનું પોલી એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન સાથે શું જોડાણ છે? હવે સવાલ એ થાય છે કે આ અત્યંત ઘાતક પ્રદૂષણ પોલિએરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બનની આસપાસના જંગલોમાં જોવા મળતી ફૂગનું શું કે જે વાહનોના ધુમાડા પહેલા આકાશ અને પછી આપણી પૃથ્વી સુધી પહોંચે છે અને પેટ્રોલિયમ ઉદ્યોગ સિવાયના તમામ કાર્બન ઉત્સર્જન કરનારા ઉદ્યોગો સાથે શું સંબંધ છે?
દેહરાદૂનમાં હાજર CSIRની સેન્ટ્રલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ પેટ્રોલિયમના પ્રિન્સિપલ સાયન્ટિસ્ટ ડૉ. સુનિલ કહે છે કે આપણી ધરતી પર અનેક પ્રકારની ફૂગ છે. દરેકની પોતાની વિશિષ્ટ મિલકત અને ગુણવત્તા છે. ડૉક્ટર સુનિલ સમજાવે છે કે ફૂગ એક પ્રકારનો પરોપજીવી છે. તે તેના ખોરાક માટે અન્ય લોકો પર આધાર રાખે છે. પરોપજીવી કાં તો તેના ખોરાકને ગળી જાય છે અને તેને નાના ટુકડાઓમાં ફેરવે છે અથવા ખાસ કરીને આવી ફૂગ ચોક્કસ ઉત્સેચકો છોડે છે.
IIP દેહરાદૂનના વૈજ્ઞાનિકોએ શોધ્યું ટ્રેમેટીઝ મેક્સિમા ફૂગ: IIP દેહરાદૂનના સંશોધકો દ્વારા જે ફૂગની શોધ કરવામાં આવી છે તેનું નામ 'Trematis Maxima' છે. તે એક ખાસ પ્રકારનું એન્ઝાઇમ મુક્ત કરે છે, જે પોલિઆરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બનના પરમાણુઓને તોડે છે. એટલે કે, તે આ હાઇડ્રોકાર્બનની રિંગને તોડે છે. જે પછી આ ફૂગ તેને પોતાનો ખોરાક બનાવે છે. એટલે કે પૃથ્વી પરના માનવ સમાજ માટે સૌથી મોટી સમસ્યા એટલે કે પોલી એરોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બનને વિખેરી નાખીને ટ્રેમિટિસ મેક્સિમા નામની આ ફૂગ તેનો ખોરાક બનાવે છે. આ રીતે, તે તેની આસપાસની માટી અથવા પાણીને પોલી હાઇડ્રોકાર્બન ધરાવતા પ્રદૂષણથી મુક્ત કરે છે.
પ્રયોગશાળામાં શક્યતાઓ તપાસવામાં આવી રહી છે: સંશોધકો દેહરાદૂનમાં CSIRની જૈવિક પ્રયોગશાળામાં આ ફૂગ પર સતત સંશોધન કરી રહ્યા છે. આ ફૂગ જૈવિક માધ્યમથી કેવી રીતે ઉગાડી શકાય? તેને કેટલી હદે વિકસાવી શકાય? આ તમામ શક્યતાઓ તપાસવામાં આવી રહી છે. તેની સાથે આ અંગે વિવિધ પ્રકારના ટેસ્ટ પણ કરવામાં આવી રહ્યા છે. આ ફૂગ કયા વાતાવરણમાં, ક્યાં રહી શકે છે તે અંગે પણ સંશોધન કરવામાં આવી રહ્યું છે. જો કે, સંશોધકો દ્વારા શોધાયેલ આ મશરૂમ અથવા ફૂગ પછી, તે કંઈક અંશે સ્પષ્ટ થઈ ગયું છે કે કુદરતે સંશોધકો દ્વારા અમને વધુ સારો માર્ગ બતાવ્યો છે. જો આના પર સફળતા મળે છે, તો તે માનવશાસ્ત્ર માટે એક મોટું પગલું હશે.
