- મુંબઈ સમાચારના 200 વર્ષની સફળ યાત્રા
- ETV Bharat દ્વારા બે સદી જૂના અખબારની ગાથા જાણો
- ભારતની આર્થિક રાજધાનીના વિકાસનું આ અખબાર સાક્ષી રહ્યું
મુંબઈ- સમય જતાં ઘણા માધ્યમોનું સ્વરૂપ બદલાયું છે. કેટલાક અખબારો બંધ પણ થયાં. જો કે, ઇલેક્ટ્રોનિક અને ડિજિટલ મીડિયા સાથે સ્પર્ધા કરીને મુંબઇ સમાચાર છેલ્લા બસો વર્ષથી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે. 200 વર્ષના આંકને પાર કરનાર દેશના પ્રથમ દૈનિકની આ સમીક્ષા છે. મુંબઈ સમાચાર ( Mumbai Samachar ) ભારતનું સૌથી જૂનું અખબાર, 1 જુલાઈ, 2021ના રોજ 200 વર્ષનું થયું છે. મુંબઇના હોર્નીમન સર્કલ ખાતે લાલ બિલ્ડિંગમાં મુખ્યમથક ધરાવતું, આ ગુજરાતી ભાષાનું અખબાર 1 જુલાઈ, 1822 ના રોજ શરૂ થયું હતું. આ અખબાર પારસી વિદ્વાન ફરદુનજી મુર્ઝબાન દ્વારા શરૂ કરાયું હતું. આ અખબાર પહેલાં, ગુજરાતીમાં તેને "બોમ્બેના સમાચાર" કહેવાતું. આજની તારીખમાં આ 200 વર્ષોમાં અખબારના કુલ 9 માલિકો અને 22 સંપાદકો છે.
વિશ્વનું ચોથું સૌથી જૂનું પ્રકાશન Mumbai Samachar
મુંબઈ સમાચાર સફળતાપૂર્વક 200 વર્ષનાં સીમાચિહ્ન પર પહોંચ્યું છે. જો કે, આ અખબારનો ઇતિહાસ રસપ્રદ છે. આ અખબારની શરૂઆત પર્સિયન વિદ્વાન ફરદુનજી મુર્ઝબાન કરી હતી. ફરદુનજી મુર્ઝબાનને પશ્ચિમી ભારતીય પત્રકારત્વના પિતા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ગુજરાતી ભાષાના પ્રમોશન માટે મુર્ઝબાને 1812માં એક અસ્થાયી પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ શરૂ કર્યું હતું. આ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાંથી તેઓ ગુજરાતીમાં સાહિત્ય પ્રગટ કરી રહ્યા હતા. પ્રથમ ગુજરાતી ભાષાનું કેલેન્ડર ફરદુનજી મુર્ઝબાનને 1814માં પ્રકાશિત કર્યું હતું. જોકે તેમનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ગુજરાતી ભાષામાં પ્રથમ અખબાર શરૂ કરવાનો હતો. તે સમયે મુંબઇ ઝડપથી વ્યાપારી હબ બની રહ્યું હતું.
તે સમયેની પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં લીધા પછી, ફરદુનજી મુર્ઝબાને 1 જુલાઈ 1822 ના રોજ સાપ્તાહિક અખબાર તરીકે તેની શરૂઆત કરી હતી. તે સમયે મુખ્યત્વે દરિયામાં ઉદ્યોગો અને માલસામાનના હલનચલન વિશે વાચકોને માહિતી આપવા માટે સાપ્તાહિક પ્રારંભ કરવામાં આવ્યું હતું. તે સમયે આ સાપ્તાહિક અખબારને "બોમ્બેના સમાચાર" કહેવાતું. અખબારને વાચકોનો વધતો પ્રતિસાદ મળ્યો બાદમાં તેને દૈનિકમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવ્યું. આજે, મુંબઇ સમાચાર ( Mumbai Samachar ) વિશ્વના ચોથા જૂનાં પ્રકાશન તરીકે જાણીતું છે.
આ પણ વાંચોઃ Petrol Diesel and CNG Price Hike: આજે પેટ્રોલ અને ડીઝલની વધતી કિંમતો વચ્ચે CNGની કિંમતમાં પણ વધારો
"બોમ્બેના સમાચાર" આ રીતે બન્યું
"બોમ્બેના સમાચાર" એ ચૌદ પાનાનું બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ અખબાર હતું. તે 10 ઇંચ લાંબી અને 8 ઇંચ પહોળું હતું. તે સમયે આ સાપ્તાહિકના પહેલા પાનામાં મિલકતની વેચાણ-ખરીદીની માહિતી, ખોવાયેલી વસ્તુઓ, વહાણોની મુંબઇ આવવાની અને આવવાની માહિતી તેમજ આગળના પાના પરની નાની જાહેરાતોનો ઉપયોગ થતો હતો. આ ઉપરાંત યુરોપિયન નાગરિકોના અફીણના વેપાર અંગેના સમાચાર પ્રકાશિત થયાં હતાં. કોલકાતા અને મદ્રાસ બંદરોના વેપારીઓના સમાચાર પણ પ્રકાશિત થતાં હોવાથી ટૂંકા ગાળામાં આ સાપ્તાહિક ઘણાં વાચકોના હાથમાં હતું. આ સાપ્તાહિકનો પહેલો અંક પ્રકાશિત થાય તે પહેલાં જ નાગરિકો દ્વારા 150 પ્રત બુક કરાઈ હતી.. તે પછી પ્રથમ સાપ્તાહિક અખબાર પ્રકાશિત થયું હતું, એમ મુંબઈ સમાચારના ( Mumbai Samachar ) તંત્રી નીલેશ મહેન્દ્ર દવેએ ETV Bharat ને જણાવ્યું હતું.
1822થી 1832 સુધી નવ માલિકો અને 22 સંપાદકો
મુંબઇ સમાચારએ ( Mumbai Samachar ) સાપ્તાહિક અખબાર હતું. તે પછી તે દ્વિ-સાપ્તાહિક બન્યું અને 1855થી દૈનિક અખબાર. આ અખબારની સ્થાપનાના 80 વર્ષ પછી, પારસી પુરોહિત મુંબઇ સમાચારના ડિરેક્ટર હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન અખબારની આર્થિક સ્થિતિ ભયંકર હતી. ભય હતો કે અખબાર બંધ થઈ જશે. કાગળની જવાબદારી પૂરી પાડતા કામા નોર્ટન એન્ડ કું દ્વારા છાપવામાં આવતું હતું, તે ખૂબ જ મુશ્કેલ સમય હતો. છાપકામ અને કાગળના પૈસા કંપનીને ચૂકવી શકાતાં નહોતાં. તેથી આ કેસ 1933 માં કોર્ટમાં ગયો. અદાલતે મુંબઈ સમાચારની માલિકી મંચરેજી કામાને અખબારમાં કામ કરતા પત્રકારો અને અન્ય કર્મચારીઓની નોકરી ધ્યાનમાં લેતા ટ્રાન્સફર કરી. તે સમયે આ અખબારને એક નવી જિંદગી મળી હતી. તેની શરૂઆતથી અખબારમાં કુલ નવ માલિકો અને 22 સંપાદકો છે. છેલ્લા 89 વર્ષથી, અખબાર કામા પરિવારની માલિકીનું છે. 200 વર્ષ નિરપેક્ષ પત્રકારત્વના નીલેશ મહેન્દ્ર દવે, 22મા સંપાદક, મુંબઇ સમાચારે, ઇટીવી ભારતને જણાવ્યું હતું કે વાચકોના સ્વયંભૂ પ્રતિસાદના કારણે મુંબઈ સમાચાર 200થી વધુ વર્ષોથી નોન સ્ટોપ ચાલી રહ્યું છે.
દૈનિક રાજકીય દખલ ક્યારેય ન હતી.
નિષ્પક્ષ પત્રકારત્વ કરીને મુંબઇ સમાચાર ( Mumbai Samachar ) વેપાર, શિક્ષણ, આરોગ્ય અને સામાજિક મુદ્દાઓ પર કામ કરી રહ્યું છે. તે એક તથ્ય છે કે ડિજિટલ મીડિયાને કારણે આજે પ્રિન્ટ મીડિયાનું પતન જોવા મળી રહ્યું છે. જો કે, ડિજિટલ મીડિયા પર પ્રકાશિત થતા સમાચારોની વિશ્વસનીયતા પર સવાલ ઉઠી રહ્યાં છે અને છાપેલા માધ્યમોમાં આવતા સમાચારોની વિશ્વસનીયતા આજે પણ યથાવત્ છે. મુંબઈ સમાચારે ક્યારેય ભ્રામક સમાચારનો માર્ગ અપનાવ્યો નથી. કોરોના જેવી કટોકટીમાં પણ મુંબઈ સમાચાર પ્રકાશિત થઈ રહ્યું છે. મુંબઇ સમાચાર અખબાર મુંબઈનું સૌથી મોંઘું અખબાર ગણાવાય છે.
મુંબઈમાં આ અખબારની એક નકલની કિંમત રૂ. 10 છે અને દરરોજ 90,000 નકલોનું વિતરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આનું કારણ છે નિષ્પક્ષ પત્રકારત્વ તેમ હું માનું છું. મુંબઇ સમાચાર ત્રણસો વર્ષ પૂરા કરશે, તેમ દવેએ જણાવ્યુંં હતું. Mumbai Samachar માં મરાઠી સંપાદક, મરાઠી ભાષાના બે સંપાદકોએ મુંબઇ સમાચારના 200 વર્ષની સફરમાં યોગદાન આપ્યું છે. 1841માં તેના સંપાદકો જનાર્દન વાસુદેવ અને વિનાયક વાસુદેવ હતા. આ બંનેએ 1845 સુધી 5 વર્ષ સુધી સંપાદકીય વિભાગનું સુકાન સંભાળ્યું હતું.
આ પણ વાંચોઃ Naseeruddin Shah Health Update: અભિનેતાની હાલત સ્થિર, હાલ ડોકટરોની દેખરેખ હેઠળ
