ન્યૂઝ ડેસ્કઃ કૂફીને મૌન કરી દેવા માટે અનેક વાર તેમની હત્યાના પ્રયાસો થયા છે. છેલ્લે ઑગસ્ટમાં કાબુલમાં પણ હુમલો થયો હતો, જેમાંથી માંડ માંડ બચ્યા હતા. ફૌઝિયા હાલમાં દોહામાં છે, જ્યાં તાલિબાન સાથે વાટાઘાટો ચાલી રહી છે.
ફૌઝિયા કૂફીએ ઈટીવી ભારતના બિલાલ ભટ સાથે વિશેષ વાતચીત કરીને દોહા શાંતિ મંત્રણા અંગે વિશેષ વિગતો આપી હતી.
બિલાલઃ તમે વાટાઘાટના મેજ પર તાલિબાન સાથે જોડાવાના છો તેવું જાણવા મળ્યું ત્યારે તમારો પ્રતિસાદ કેવો હતો?
ફૌઝિયાઃ અફઘાનિસ્તાન મહિલા તરીકે હું તાલિબાન સરકારમાં શિકાર બની હતી. અમને મૂળભૂત અધિકારો પણ મળતા નહોતા. શિક્ષણ, આરોગ્ય, સામાજિક લાભો અને રાજકીય હિસ્સેદારી મળતી નહોતી. અમે ફરી એક વાર યુદ્ધનો ભોગ સ્ત્રી બને તેમ ઇચ્છતા નથી. એ જરૂરી છે કે વાટાઘાટોમાં નારીને પણ સામેલ કરવામાં આવે. આ વાટાઘાટમાં ભાગ લઈને અમે પરંપરાને તોડી રહ્યા છીએ. માત્ર તાલિબાન સાથે નહિ, પણ અફઘાનિસ્તાનમાં પણ ઐતિહાસિક પરંપરા તોડી રહ્યા છીએ. અત્યાર સુધી શાંતિ મંત્રણા પુરુષો દ્વારા જ થતી આવી છે, મને લાગે છે કે તેથી જ એક ઇતિહાસ રચાયો છે અને તેથી મને બહુ શક્તિનો અનુભવ થઈ રહ્યો છે અને સાથે જવાબદારી પણ આવે છે.
બિલાલઃ તમને કેટલી આશા છે કે મહિલાઓને સમાન અધિકારો મળશે? સ્ત્રી અધિકારો, કન્યાઓને શિક્ષણ અને મહિલા વિકાસ કેટલો શક્ય બનશે?
ફૌઝિયાઃ પ્રથમ એ વાત સમજવી જોઈએ કે અફઘાનિસ્તાનમાં માત્ર એક જ પ્રકારની વિચારસરણી ચાલતી નથી. ઇસ્લામનું અર્થઘટન હોય, ઉદારવાદી કે ઉદ્દામવાદી વિચારો હોય, આપણે જીવન વિશે અને ઇસ્લામ વિશે ઉદારવાદી વ્યાખ્યા કરવી પડે. તેથી અમે એવા અફઘાનિસ્તાન માટે લડી રહ્યા છીએ, જ્યાં પડોશીઓ સાથે શાંતિથી રહી શકીએ. લિંગભેદ વિના સૌને સમાન પ્રતિનિધિત્વ મળે એવું અફઘાનિસ્તાન અમે ઇચ્છીએ છીએ. અફઘાનિસ્તાનની મહિલાઓ માટે શિક્ષણ કેન્દ્રમાં છે અને પુરુષો માટે પણ. શિક્ષણ વિના કોઈ પ્રગતિ થઈ શકે નહિ.
અમે પાયો બરાબર નંખાય તે માટે દોહામાં વાતચીત કરી રહ્યા છીએ. એક વાર પાયો સારી રીતે નંખાય તો આગળના તબક્કે સહેલું પડશે. આ તબક્કે કદાચ અમે મહિલા અધિકારોની વાત નહિ કરી શકીએ, કેમ કે તે સંવેદનશીલ મામલો છે. એક વાર મહત્ત્વના મુદ્દાઓને થાળે પાડી શકાય કે જેથી એક જ પ્રકારનો મત બીજા મતો પર હાવી ના થઈ જાય. અમે એવી સ્થિતિ લાવવા માગીએ છીએ કે સૌ કોઈ શાંતિ અને સમૃદ્ધિ સાથે જીવી શકે.
બિલાલઃ તાલિબાને સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે તેઓ અફઘાનિસ્તાનમાં ઇસ્લામી કાનૂન લાવવા માગે છે. બીજા પક્ષોનો પ્રતિસાદ કેવો છે અને કેવી સ્થિતિ ઊભી થશે?
ફૌઝિયાઃ વેલ, અફઘાનિસ્તાન મુસ્લિમ રાષ્ટ્ર જ છે. અમારું બંધારણ સ્પષ્ટ કહે છે કે ઇસ્લામની વિરોધમાં હોય તેવો કોઈ કાયદો થઈ શકશે નહિ. બંધારણમાં લઘુમતી અને બીજા ધાર્મિક જૂથોને પણ ધર્મપાલનના અધિકાર છે. વિવિધતાનો સમાવેશ કરી લેવાની વાત છે. એક જ વિચાર બીજા પર છવાઈ જાય તે અહીં ક્યાંય ચાલતું નથી. અમે એવા અફઘાનિસ્તાન માટે લડી રહ્યા છીએ, જ્યાં જાતી, રાજકીય વિચારધારાના ભેદ સિવાય દરેકને સમાન રીતે મતદાનનો અધિકાર મળે.
બિલાલ: તમે સર્વસમાવેશકની વાત કરો છો, પણ અફઘાનિસ્તાનમાં બિનમુસ્લિમોનું શોષણ થાય છે અને કેટલાકને ભારતે બચાવવા પડ્યા છે. કાબુલ, જલાલાબાદમાં અત્યાચારનો ભોગ બનેલા શીખોને બચાવવા પડ્યા હતા. અફઘાનિસ્તાનમાં લઘુમતીઓને ધર્મપાલન કરવા મળશે ખરું?
ફૌઝિયાઃ શાંતિ પ્રક્રિયામાં ધાર્મિક અને સાંપ્રદાયિક લઘુમતીઓની સલામતીનો મહત્ત્વનો છે. આજના અફઘાનિસ્તાન માટે તે જરૂરી છે.
હું સમજું છે કે કેટલીક સમસ્યા હતી અને ધાર્મિક લઘુમતીઓ પર હુમલા થયા હતા, પણ તે યુદ્ધને કારણે થતું હતું. આપણે બે બાબત સમજવી પડશે. એક, અસહિષ્ણુતા અને સામાજિક સ્વીકારના સ્તરને આપણે જુદા પાડવા પડશે. અમને અમારી ધાર્મિક લઘુમતીનું ગૌરવ છે અને ઇતિહાસમાં તેઓ હંમેશા અમારી સાથે રહ્યા છે. સ્વીકાર કરવાની તૈયારી છે અને સમાજમાં કોઈ ભેદભાવ નથી. પણ કોઈ રાજકીય કે ત્રાસવાદી જૂથ દ્વારા હુમલો થાય છે તે અમે જાણીએ છીએ. તેમણે અફઘાનિસ્તાનમાંથી નાસી જવું પડે છે તે દુખની વાત છે, પણ તેમના અધિકારોને બચાવવા એ કોઈ વિકલ્પ નથી, પણ આજે અનિવાર્ય છે એમ હું કહું છું.
બિલાલ: ભારત અફઘાનિસ્તાનમાં વિકાસના કાર્યો માટે મોટું રોકાણ કરી રહ્યું છે. તાલિબાન સાથે કરાર પછી ભારતની સ્થિતિ તમે કેવી જુઓ છો?
ફૌઝિયાઃ શિક્ષણ સહિતના ક્ષેત્રમાં ભારતે રોકાણ કર્યું છે તે હું જાણું છું. ભારતની મદદ બદલ અફઘાનિસ્તાનના લોકો આભારી છે. આ પ્રક્રિયામાં બીજા પડોશી દેશો સાથે અમે ભારતને વ્યૂહાત્મક સાથી તરીકે જોઈએ છીએ.
બિલાલ: તમારી મુખ્ય માગણીઓ શું છે અને તાલિબાનની માગણીઓ શું છે?
ફૌઝિયાઃ હાલમાં પાયાના ધારાધોરણો માટે અમે નિયમો અને માર્ગદર્શિકા માટે ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ.
