ETV Bharat / bharat

ધારા 370 બાદ 371 પર ચર્ચા, પૂર્વોત્તરના કેટલાય રાજ્યોને મળ્યો છે વિશેષ દરજ્જો - Gujarati news

નવી દિલ્હીઃ જમ્મુ કાશ્મીરને વિશેદ દરજ્જો આપનાર ધારા 370માં ફેરબદલ બાદ અનુચ્છેદ 371 તરફ પણ ધ્યાન આકર્ષિત કરાયું છે. જે અન્ય રાજ્યો ખાસ કરીને પૂર્વોત્તરના રાજ્યોને વિશેષ દરજ્જો આપે છે.

jammu kashmir
author img

By

Published : Aug 6, 2019, 8:26 AM IST

જે રાજ્યો માટે અનુચ્છેદ 371 અંતર્ગત વિશેષ વ્યવસ્થાઓ કરાઈ છે, તેમાં સૌથી વધારે પૂર્વોત્તરના રાજ્યો છે. વિશેષ દરજ્જો તેમની જનજાતિય સંસ્કૃતિને સુરક્ષા માટે આપવામાં આવ્યો છે.

અનુચ્છેદ 371-A મુજબ નાગાલેન્ડની બાબતમાં નગાઓની ધાર્મિક કે સામાજિક પરંપરાઓ, તેના પારંપારિક કાયદા અને પ્રક્રિયાઓ, નગા પરંપરા મૂજબ કાયદા મુજબ નિર્ણયો સાથે જોડાયેલી ન્યાયિક પ્રક્રિયા અને જમીન તેમજ સંસાધનોના ખરીદ-વેચાણ પર સંસદની કોઈ કાર્યવાહી લાગુ થતી નથી.

રાજ્યની વિધાનસભા તેને પસાર કરે તો જ આ કાયદો લાગુ કરી શકાય છે.

અનુચ્છેદ 371-G પણ આ પ્રમાણે જ છે. જે મિઝોરમ માટે વિશેષ વ્યવસ્થા ઉપલ્બ્ધ કરાવે છે.

આ વ્યવસ્થા મુજબ મિજો લોકોને ધાર્મિક અને પારંપરિક, ઉપરાંત પારંપરિક કાયદાની પ્રક્રિયા, મિજો પરંપરા કાયદા મુજબ નિર્ણય પર ન્યાય પ્રશાસન અને જમીન અને અન્ય સંસાધનો પર ખરીદ-વેચાણના સંદર્ભે સંસદ વિધાનસભાના કાયદા વિના કોઈ હસ્તક્ષેપ કરી શકે નહીં.

જ્યારે અનુચ્છેદ 371-B અસમ માટે વિશેષ સુવિધાઓ ઉપલ્બ્ધ કરાવે છે. મેઘાલયના નિર્માણ માટે આ અનુચ્છેદ લાવવામાં આવ્યો હતો.

તે જ રીતે અનુચ્છેદ 371 C 1972માં અસ્તિત્વમાં આવ્યું, જેમાં મણિપુરને વિશેષ સુવિધાઓ આપવામાં આવી છે.

અનુચ્છેદ 371-F, ક્રમશઃ સિક્કિમ અને અરુણાચલ પ્રદેશને વિશેષ સુવિધાઓ આપે છે.

અનુચ્છેદ 371 રાષ્ટ્રપતિને મહારાષ્ટ્રના વિદર્ભ અને મરાઠાવાડા વિસ્તાર સહિત ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છ માટે વિકાસ બોર્ડના નિર્માણની મંજૂરી આપે છે.

અનુચ્છેદ 371-D, અનુચ્છેદ 371-E, અનુચ્છેદ 371-I વગેરે આંધ્ર પ્રદેષ, કર્ણાટક અને ગોવાને વિશેષ સુવિધાઓ ઉભી કરાવે છે.

જે રાજ્યો માટે અનુચ્છેદ 371 અંતર્ગત વિશેષ વ્યવસ્થાઓ કરાઈ છે, તેમાં સૌથી વધારે પૂર્વોત્તરના રાજ્યો છે. વિશેષ દરજ્જો તેમની જનજાતિય સંસ્કૃતિને સુરક્ષા માટે આપવામાં આવ્યો છે.

અનુચ્છેદ 371-A મુજબ નાગાલેન્ડની બાબતમાં નગાઓની ધાર્મિક કે સામાજિક પરંપરાઓ, તેના પારંપારિક કાયદા અને પ્રક્રિયાઓ, નગા પરંપરા મૂજબ કાયદા મુજબ નિર્ણયો સાથે જોડાયેલી ન્યાયિક પ્રક્રિયા અને જમીન તેમજ સંસાધનોના ખરીદ-વેચાણ પર સંસદની કોઈ કાર્યવાહી લાગુ થતી નથી.

રાજ્યની વિધાનસભા તેને પસાર કરે તો જ આ કાયદો લાગુ કરી શકાય છે.

અનુચ્છેદ 371-G પણ આ પ્રમાણે જ છે. જે મિઝોરમ માટે વિશેષ વ્યવસ્થા ઉપલ્બ્ધ કરાવે છે.

આ વ્યવસ્થા મુજબ મિજો લોકોને ધાર્મિક અને પારંપરિક, ઉપરાંત પારંપરિક કાયદાની પ્રક્રિયા, મિજો પરંપરા કાયદા મુજબ નિર્ણય પર ન્યાય પ્રશાસન અને જમીન અને અન્ય સંસાધનો પર ખરીદ-વેચાણના સંદર્ભે સંસદ વિધાનસભાના કાયદા વિના કોઈ હસ્તક્ષેપ કરી શકે નહીં.

જ્યારે અનુચ્છેદ 371-B અસમ માટે વિશેષ સુવિધાઓ ઉપલ્બ્ધ કરાવે છે. મેઘાલયના નિર્માણ માટે આ અનુચ્છેદ લાવવામાં આવ્યો હતો.

તે જ રીતે અનુચ્છેદ 371 C 1972માં અસ્તિત્વમાં આવ્યું, જેમાં મણિપુરને વિશેષ સુવિધાઓ આપવામાં આવી છે.

અનુચ્છેદ 371-F, ક્રમશઃ સિક્કિમ અને અરુણાચલ પ્રદેશને વિશેષ સુવિધાઓ આપે છે.

અનુચ્છેદ 371 રાષ્ટ્રપતિને મહારાષ્ટ્રના વિદર્ભ અને મરાઠાવાડા વિસ્તાર સહિત ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છ માટે વિકાસ બોર્ડના નિર્માણની મંજૂરી આપે છે.

અનુચ્છેદ 371-D, અનુચ્છેદ 371-E, અનુચ્છેદ 371-I વગેરે આંધ્ર પ્રદેષ, કર્ણાટક અને ગોવાને વિશેષ સુવિધાઓ ઉભી કરાવે છે.

Intro:Body:

https://www.etvbharat.com/hindi/delhi/bharat/bharat-news/article-three-seventy-one-offers-other-states-special-privileges/na20190806061630507



अनुच्छेद 370 के बाद 371 पर बहस, पूर्वोत्तर के कई राज्यों को मिला है विशेष दर्जा



नई दिल्लीः जम्मू कश्मीर को विशेष दर्जा देने वाले अनुच्छेद 370 को खत्म किए जाने के साथ अनुच्छेद 371 ने भी कुछ ध्यान आकृष्ट किया है. यह अन्य राज्यों, खासकर पूर्वोत्तर के राज्यों को विशेष दर्जा प्रदान करता है.





जिन राज्यों के लिए अनुच्छेद 371 के तहत विशेष प्रावधान किए गए हैं, उनमें से अधिकतर राज्य पूर्वोत्तर के हैं. विशेष दर्जा उनकी जनजातीय संस्कृति को संरक्षण प्रदान करने पर केंद्रित है.



अनुच्छेद 371ए कहता है कि नगालैण्ड के मामले में नगाओं की धार्मिक या सामाजिक परंपराओं, इसके पारंपरिक कानून और प्रक्रिया, नगा परंपरा कानून के अनुसार फैसलों से जुड़े दीवानी और फौजदारी न्याय प्रशासन और भूमि तथा संसाधनों के स्वामित्व और हस्तांतरण के संदर्भ में संसद की कोई भी कार्यवाही



लागू नहीं होगी. यह तभी लागू होगी जब राज्य विधानसभा इसे लागू करने के लिए प्रस्ताव पारित करेगा.



गत जून महीने में नेशनलिस्ट डेमोक्रेटिक प्रोग्रेसिव पार्टी (एनडीपीपी) के नेइकीसली निकी काइरे ने कहा था कि अनुच्छेद 371 ए राज्य के विकास को बाधित करता है.



अनुच्छेद 371 ए कहता है कि राज्य में भूमि और संसाधन सरकार के नहीं, बल्कि लोगों के हैं.



पढ़ें-जम्मू कश्मीर : अनुच्छेद 370 हटने के बाद होंगे ये बदलाव, देखें पूरी सूची



विधायक ने कहा था कि अनुच्छेद 371 ए के प्रावधानों की वजह से भूस्वामी अपनी जमीन पर सरकार को कोई भी विकास कार्य करने की अनुमति नहीं देते.



अनुच्छेद 371-जी भी इसी तरह का है जो मिजोरम के लिए विशेष प्रावधान उपलब्ध कराता है.



यह प्रावधान कहता है कि मिजो लोगों की धार्मिक या सामाजिक परंपराओं, इसके पारंपरिक कानून और प्रक्रिया, मिजो परंपरा कानून के अनुसार फैसलों से जुड़े दीवानी और फौजदारी न्याय प्रशासन और भूमि तथा संसाधनों के स्वामित्व और हस्तांतरण के संदर्भ में संसद की कोई भी कार्यवाही तब तक लागू नहीं होगी जब तक कि राज्य विधानसभा इसे लागू करने के लिए प्रस्ताव पारित न करे.



वहीं, अनुच्छेद 371 बी असम के लिए विशेष प्रावधान उपलब्ध कराता है. 371 बी लाने का मुख्य उद्देश्य उप-राज्य मेघालय का गठन करने का था.



इसी तरह अनुच्छेद 371 सी 1972 में अस्तित्व में आए मणिपुर को विशेष प्रावधान उपलब्ध कराता है.



अनुच्छेद 371 एफ, 371 एच क्रमश: सिक्किम और अरुणाचल प्रदेश को विशेष प्रावधान उपलब्ध कराते हैं.



पढ़ें-जम्मू-कश्मीर : विशेष शक्तियां देने वाले अनुच्छेद 370 के बारे में जानें सबकुछ



अनुच्छेद 371 राष्ट्रपति को महाराष्ट्र के विदर्भ और मराठवाड़ा क्षेत्रों और शेष राज्य तथा गुजरात के सौराष्ट्र, कच्छ और शेष राज्य के लिए अलग विकास बोर्डों के गठन की शक्ति प्रदान करता है.



अनुच्छेद 371 डी, अनुच्छेद 371 ई, अनुच्छेद 371 जे, अनुच्छेद 371 आई क्रमश: आंध्र प्रदेश, कर्नाटक और गोवा को विशेष प्रावधान उपलब्ध कराते हैं.


Conclusion:
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.