જૂનાગઢ: આજે ભારતમાં શ્વેત ક્રાંતિના પ્રણેતા ડૉક્ટર વર્ગીસ કુરિયનના જન્મદિવસને દૂધ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે, ત્યારે રાષ્ટ્રીય ડેરી ડેવલોપમેન્ટ બોર્ડ દ્વારા પાછલા બે દશકાના તારણો કાઢવામાં આવ્યા છે તે મુજબ ગુજરાત અને ગુજરાતીઓ દૂધના ઉત્પાદન અને તેના વપરાશમાં સવાયા સાબિત થયા છે. વર્ગીસ કુરિયનને શ્વેત ક્રાંતિ થકી ગુજરાતમાં દૂધનું ઉત્પાદન વધે તે માટેના પ્રયાસો શરૂ કર્યા હતા.
દૂધનું ઉત્પાદન અને તેના વપરાશમાં ગુજરાતીઓ સવાયા: આજે ભારતમાં શ્વેત ક્રાંતિના પ્રણેતા ડૉક્ટર વર્ગીસ કુરિયનના જન્મદિવસને રાષ્ટ્રીય દૂધ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવી રહ્યો છે. સહકાર થકી ગુજરાતમાં દુધનું ઉત્પાદન વધુ થાય તે માટે વર્ગીસ કુરિયને ગુજરાતને કેન્દ્ર સ્થાને રાખીને દૂધનું ઉત્પાદન થાય તે માટેના પ્રયાસો શરૂ કર્યા હતા. ત્યારે આજે ગુજરાતમાં ખરા અર્થમાં દૂધની નદીઓ વહી રહી છે તેવા અહેવાલો રાષ્ટ્રીય ડેરી ડેવલોપમેન્ટ બોર્ડ દ્વારા જાહેર કરાયા છે. પાછલા બે દશકા દરમિયાન ગુજરાતીઓ સમગ્ર દેશમાં દૂધના ઉત્પાદન અને તેના વપરાશમાં સવાયા શાબિત થયા છે. આજે પણ ગુજરાત ભારતમાં દૂધ ઉત્પાદનના ક્રમમાં ચોથા ક્રમનું રાજ્ય બન્યું છે.
પ્રતિ વર્ષ દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો: રાષ્ટ્રીય ડેરી ડેવલોપમેન્ટ બોર્ડ દ્વારા દૂધના ઉત્પાદનના જે આંકડાઓ જાહેર કરાયા છે. તેમાં પાછલા 22 વર્ષમાં 119.63 લાખ મેટ્રિક ટન દૂધનું ઉત્પાદન સમગ્ર દેશમાં વધારો નોંધાયો છે. જેમાં ગુજરાત 172.80 લાખ મેટ્રિક ટન સાથે ચોથા ક્રમે આવે છે. જેને કારણે ભારત આજે વિશ્વસ્તરે દૂધ ઉત્પાદનના કેન્દ્રસ્થાને જોવા મળે છે. ગુજરાતીઓ દૂધના ઉત્પાદનની સાથે દૂધના વપરાશમાં પણ સવાયા સાબિત થયા છે. આજથી 20 વર્ષ પૂર્વે પ્રતિ વ્યક્તિ 251 મિલિગ્રામ દૂધની જરૂરિયાત હતી. તેમાં પણ આજે ખૂબ મોટો વધારો થયો છે. ગુજરાતમાં અમૂલ મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશન દ્વારા વિશ્વના 50 દેશોમાં આજે પણ દૂધ અને તેની બનાવટોની નિકાસ થાય છે. જેને કારણે પણ ભારત દૂધ ઉત્પાદનના ક્ષેત્રમાં સમગ્ર વિશ્વના કેન્દ્રસ્થાને રહ્યું છે.
ગાય, ભેંસ અને બકરીના દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો: પાછલા બે દશકાની વાત કરીએ તો દૂધના ઉત્પાદન સાથે સંકળાયેલા દુધાળા પશુઓ ગાય, ભેંસ અને બકરીના દૂધમાં પણ ખૂબ જ નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. જેમાં પાછલા બે દશકમાં ગાયના દૂધના ઉત્પાદનમાં 57 ટકા ભેંસના દૂધના ઉત્પાદનમાં 38.5% અને બકરીના દૂધમાં 51% જેટલો સૌથી મોટો વધારો થયો છે. જેની પાછળ પશુપાલન ક્ષેત્રને પશુદાણ માટે ચૂકવવા પડતા બજાર ભાવમાં ઘટાડાને પણ કારણભૂત માનવામાં આવે છે. આ સિવાય કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર દ્વારા દુધાળા પશુઓમાં ivf માટે 19,780 ની સહાય કરવામાં આવે છે જેને કારણે પશુપાલન ક્ષેત્રે સંકળાયેલા પશુપાલકો દૂધ ઉત્પાદનની દિશામાં વધારે મક્કમ બનીને આગળ વધી રહ્યા છે.
દેશના સરેરાશ ઉત્પાદનમાં ગુજરાત મોખરે: આજે દેશમાં દૂધનું સરેરાશ ઉત્પાદન 8.46 ટકા વાર્ષિક વૃદ્ધિદર સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. જેમાં ગુજરાત પ્રતિ વર્ષ 10.23% દૂધના ઉત્પાદનમાં વૃદ્ધિ સાથે ખૂબ જ મક્કમતાપૂર્વક દૂધ ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં આગળ વધી રહ્યું છે. આજે ગુજરાતમાં 172.80 લાખ મેટ્રિક ટન પ્રતિ વર્ષ દૂધનું ઉત્પાદન થઈ રહ્યું છે. જે ભારતના કુલ દૂધ ઉત્પાદનમાં 7.49% ની ભાગીદારી ધરાવે છે જેને કારણે સમગ્ર દેશમાં દૂધ ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં ગુજરાત આજે ચોથા ક્રમે જોવા મળે છે.
વર્ષ 2000માં પ્રતિ વ્યક્તિદીઠ ગુજરાતીઓ 291 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ દૂધનો વપરાશ કરતા હતા. જેમાં આજે ખૂબ મોટો વધારો થયો છે અને પ્રત્યેક ગુજરાતી એક દિવસના 670 ગ્રામ દૂધનો વપરાશ કરી રહ્યા છે. તે જ રીતે વર્ષ 2023 માં દેશમાં પ્રતિ વ્યક્તિ દૂધનો વપરાશ 459 ગ્રામ પ્રતિ દિવસ જોવા મળ્યો છે તેમાં પણ ગુજરાતીઓ અવ્વલ જોવા મળી રહ્યા છે.
આ પણ વાંચો:
