દમણ : દમણ અને દિવ, પ્રવાસન સ્થળ અને સુંદર બીચ, ગાર્ડન, પોર્ટુગીઝ સમયના કિલ્લાઓ માટે જાણીતું દમણ-દિવ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ છે. 7મી મે 2024ના આ બેઠક પર લોકસભા ચૂંટણી 2024નું મતદાન થવાનું છે. દમણ દિવ લોકસભા બેઠક કબજે કરવા ભાજપ-કોંગ્રેસ અને અપક્ષ ઉમેદવારે ભરપૂર ચૂંટણી પ્રચાર કર્યો છે. મતદારોને અનેક વાયદા કર્યા છે.
કુલ 7 ઉમેદવારો મેદાનમાં : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર વર્ષ 2024ની સામાન્ય લોકસભા ચૂંટણીમાં કુલ 7 ઉમેદવારો મેદાનમાં છે. જેમાં 1, કેતન ડાહ્યાભાઈ પટેલ જેઓ ઇન્ડિયન નેશનલ કોંગ્રેસના ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન પંજો છે. 2, પટેલ લાલુભાઈ બાબુભાઇ ભારતીય જનતા પાર્ટીના ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન કમળ છે. 3, પટેલ ઉમેશભાઈ બાબુભાઇ અપક્ષ ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન પ્રેશર કુકર છે. 4, પટેલ ઉમેશકુમાર ઉત્તમભાઈ નવસર્જન પાર્ટીના ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન વહાણ છે. 5, પટેલ ઉમેશભાઈ બાબુભાઇ અપક્ષ ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન બેટરી ટોર્ચ છે. 6, મુલ્લા મોહમ્મદ ઈંદ્રિસ ગુલામ રસુલ અપક્ષ ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન બેટ છે. 7, શકીલ લતીફ ખાન અપક્ષ ઉમેદવાર છે. જેમનું નિશાન ઓટો રીક્ષા છે.
મહત્ત્વની વિગતો : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર આંખે ઉડીને વળગે એ વાત મુજબ જોઈએ તો, આ બેઠક પર ભાજપના ઉમેદવાર લાલુભાઈ પટેલ ચોથી વાર ચૂંટણી લડી રહ્યા છે. હાલમાં તે દમણ-દિવના સીટીંગ સાંસદ છે. બીજું આ બેઠક પર અપક્ષ ઉમેદવાર અને પ્રેશર કુકરનું નિશાન ધરાવતા ઉમેશ બાબુભાઇ પટેલ ભાજપ-કોંગ્રેસને ટક્કર આપનાર ઉમેદવાર મનાય છે. જેના નામ પર મતદારોને કન્ફ્યુઝ કરવા ઉમેશ નામધારી બીજા 2 ઉમેદવારો પણ ભાજપ-કોંગ્રેસ પક્ષના ઈશારે ચૂંટણી લડી રહ્યા છે.
મતદારોની સંખ્યા : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર મતદારોની વિગતો જોઈએ તો, દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર કુલ 1,34,201 મતદારો છે. જે પૈકી દમણમાં 50900 પરુષ, 46262 મહિલા મતદારો મળી કુલ 97172 મતદારો છે. દિવમાં 16748 પરુષ, 20229 મહિલા મતદારો મળી કુલ 37029 મતદારો છે. દમણમાં કુલ 93 પોલિંગ બુથ છે. દિવમાં કુલ 47 પોલિંગ બુથ છે. બન્ને મળીને દમણ દિવમાં કુલ 140 પોલિંગ બુથ છે. લોકસભા ચૂંટણી ને લઈ ભાજપ-કોંગ્રેસ અને અપક્ષ ઉમેદવારોએ ડૉર ટૂ ડૉર ચૂંટણી પ્રચારને પ્રાધાન્ય આપ્યું હતું. ભાજપના ઉમેદવાર લાલુભાઈ માટે અહીં અમિત શાહે ચૂંટણી સભા ગજવી હતી. કોંગ્રેસના ઉમેદવાર માટે દમણમાં રાહુલ ગાંધીએ ચૂંટણી સભા ગજવી મતદારોને રીઝવવા પ્રયાસ કર્યો હતો.
ચૂંટણી પ્રચારમાં મુદ્દાઓ : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર ભાજપ વિકાસના મુદ્દાઓ મતદારો સમક્ષ રજુ કરી મત માંગી રહ્યા છે. ભાજપ સરકાર દ્વારા દમણ-દિવને વિશ્વકક્ષાનું પ્રવાસન સ્થળ બનાવ્યું હોવાનું, મેડિકલ કોલેજ, સુંદર બીચ, રસ્તાઓ, માછીમારો માટે જરૂરી સગવડો આપી હોવાનું જણાવી મતદારોને રીઝવવા પ્રયાસ કર્યો છે. કોંગ્રેસ અને અપક્ષ ઉમેદવારોએ બેરોજગારી, મોંઘવારી, પ્રશાસનિક તાના શાહી, વીજળી દર વધારો, વીજળીનું ખાનગીકરણ, સ્પોર્ટ્સ સંકુલનું ખાનગીકરણ, સ્થાનિક નોકરીમાં યુવાનોને વંચિત રાખવા, શિક્ષણક્ષેત્રે શિક્ષકોની હકાલપટ્ટી જેવા મુદ્દાઓ પર ચૂંટણી પ્રચાર કરી મતદારોને રીઝવવા પ્રયાસ કર્યો હતો.
ત્રિપાંખીયો જંગ : ન પર કુલ 7 ઉમેદવારો મેદાને છે. પરંતુ ચૂંટણી જંગ ભાજપ-કોંગ્રેસ અને અપક્ષ ઉમેદવાર વચ્ચે ત્રિપાંખીયો જંગ રહ્યો છે. ભાજપના ઉમેદવાર લાલુભાઈ પટેલ છેલ્લી 3 ટર્મથી આ બેઠક જીતતા આવ્યા છે. આ ચોથી વખતની ઉમેદવારી તેમના માટે અને ભાજપ માટે શાખનો સવાલ છે. કોંગ્રેસના ઉમેદવાર કેતન પટેલ વર્ષ 2014 અને 2019 વખતે પણ કોંગ્રેસના ઉમેદવાર હતાં. જેઓએ બન્ને ટર્મમાં હાર નો સામનો કર્યો છે. અપક્ષ ઉમેદવાર ઉમેશ બાબુભાઇ પટેલ 2019માં પણ અપક્ષ ઉમેદવારી કરી ચૂંટણી લડ્યા હતાં. આ બીજી વખત તેઓ અપક્ષ ઉમેદવારી કરી રહ્યા છે.
ઉમેશ પટેલ દમણ દિવના યુવા નેતા : પ્રેશર કુકરના નિશાન સાથે લોકસભા ચૂંટણી 2024માં અપક્ષ ઉમેદવારી કરી રહેલા ઉમેશ પટેલ દમણ દિવના યુવા નેતા છે. દમણ દિવના અનેક પ્રશ્નોને લઈ તેમણે પ્રશાસન સમક્ષ આંદોલનો કર્યા છે. ઉમેશ પટેલ યુથ એક્શન ફોર્સ નામની સંસ્થાના પ્રેસિડેન્ટ છે. સ્વામી વિવેકાનંદ યુવક મંડળના પ્રમુખ છે. સ્વામી વિવેકાનંદ વિદ્યાલયના ચેરમેન છે. શ્રી દમણ-દિવ જિલ્લા કોળી સમાજના વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ છે. ભગત સિંગ સ્પોર્ટ્સ કલબના ચેરમેન છે. જય જલારામ પીડા ગ્રસ્ત ગૌશાળા ના ફાઉન્ડર છે. રાજકીય પંડિતોના મતે આ બેઠક પર અપક્ષ ઉમેદવાર ઉમેશ પટેલ ભાજપ-કોંગ્રેસ બન્નેને મોટું નુકસાન કરી સારા મતો અંકે કરી શકે છે. ભાજપ માટે તેઓ મુખ્ય પ્રતિસ્પર્ધી છે. જે ભાજપના ઉમેદવાર ની લીડ પર રોક લગાવી શકે છે.
જ્ઞાતિ સમીકરણ : દમણ દિવ લોકસભા બેઠકમાં જ્ઞાતિ સમીકરણ જોઈએ તો 35 ટકા માછી ખારવા સમાજના મતદારો છે. બાદમાં 25 ટકા કોળી પટેલ, 12 ટકા મુસ્લિમ, 10 ટકા એસસી - એસટી, 15 ટકા પ્રાંતિય, 2.5 ટકા ખ્રિસ્તી મતદારો છે. જેમાં સૌથી મહત્વનાં કોળી પટેલ મતદારો ગણાય છે, દમણ - દીવમાં મહિલા મતદાન હંમેશા ઉંચું રહે છે.
ગત ચૂંટણીમાં મતદાન : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર પાછલી 2 ચૂંટણીના મતદાનની ટકાવારી જોઈએ તો, 2014માં દમણ દિવ લોકસભા બેઠકની ચૂંટણીમાં 78.01 ટકા મતદાન નોંધાયું હતું. 2019ની ચૂંટણીમાં દમણ દિવ બેઠક પર 71.85 ટકા મતદાન નોંધાયું હતું. આ વર્ષે 2024ની ચૂંટણીમાં 80 ટકા મતદાન થવાની સંભાવના વ્યક્ત કરાઈ છે. વધુમાં વધુ મતદાન થાય એ માટે ચૂંટણી પંચ દ્વારા વિશેષ જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવામાં આવ્યા છે. એ ઉપરાંત ભાજપ-કોંગ્રેસ-અપક્ષ ઉમેદવારોએ પણ મતદારોને વધુમાં વધુ મતદાન કરવા અપીલ કરી છે. દમણ-દિવ લોકસભા સીટ પર છેલ્લી 3 ટર્મથી ભાજપનો ભગવો લહેરાઈ રહ્યો છે. એક સમયે દમણ કોંગ્રેસનો ગઢ હતું. જો કે હવે કોંગ્રેસ સદંતર હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ છે. ભાજપ સામે પણ કોંગ્રેસ કરતા અપક્ષ વધારે મજબૂત મનાય છે.
1987માં લોકસભા સીટ મળી હતી : ભારતની આઝાદી પછી છેક 1961માં પોર્ટુગીઝ શાસનમાંથી આઝાદ થયેલ દમણ દિવ ગોવાને સંઘપ્રદેશનો દરજ્જો અપાયો હતો. જે બાદ ગોવાને 1987માં રાજ્યનો દરજ્જો મળતા દમણ-દિવનો કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ તરીકેનો દરજ્જો યથાવત રાખી 1987માં લોકસભા સીટ ફાળવી છે. શરૂઆતમાં અપક્ષ ત્યાર બાદ કોંગ્રેસ, ભાજપની બદલાતી સત્તાએ દમણ-દિવને રાજકીય દ્રષ્ટિએ એક અલગ ઓળખ આપી છે.
દાદરા નગર હવેલી સાથે એકીકરણ : દમણ દિવ સંઘપ્રદેશનું વર્ષ 2020માં સંઘપ્રદેશ દાદરા નગર હવેલી સાથે એકીકરણ કરી એક સંઘપ્રદેશ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ એક કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ છે. જેમાં દમણ દિવ અને દાદરા નગર હવેલી એમ 2 લોકસભા સીટ છે. દમણ-દિવ લોકસભા સીટની વિગતો જોઈએ તો વર્ષ 1987માં દમણ દિવ ગોવા યુનિયન ટેરિટરી પૈકી ગોવાને રાજ્યનો દરજ્જો મળ્યા બાદ દમણ દિવને સંઘપ્રદેશ માં એ જ વર્ષે પેટા ચૂંટણી યોજાઈ હતો. અને 1989માં પ્રથમ લોકસભા સામાન્ય ચૂંટણી યોજાઈ હતી.
લાલુભાઈ પટેલની હેટ્રિક : ગત 2019માં 9મી લોકસભા સામાન્ય ચૂંટણી હતી. આવનાર 2024ની લોકસભા ચૂંટણી 10મી લોકસભા સામાન્ય ચૂંટણી છે. 2019માં દમણ દિવની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપના લાલુભાઈ પટેલે વિજય મેળવ્યો એ સાંસદ તરીકે એમની હેટ્રિક હતી. આ પહેલા વર્ષ 2009 અને 2014ની ચૂંટણીમાં પણ લાલુભાઈ પટેલ વિજય બન્યા હતાં.
અત્યાર સુધીના સાંસદો : સાંસદની અત્યાર સુધીની તમામ ચૂંટણીઓની વિગતો જોઈએ તો, 1989માં દેવજીભાઈ જોગીભાઈ ટંડેલ પ્રથમ સાંસદ બન્યા હતાં. તેઓએ કોંગ્રેસની સીટ પરથી લોકસભા ચૂંટણી લડી હતી. એજ દેવજી ભાઈ ટંડેલ 1991માં ભાજપ તરફથી ચૂંટણી લડયા અને જીત્યા હતાં. 1996માં કોંગ્રેસ તરફથી ચૂંટણી લડનાર ગોપાલભાઈ કલ્યાણભાઈ ટંડેલ જીત્યા હતાં. 1998માં દેવજીભાઈ ભાજપ તરફથી ચૂંટણી લડ્યા અને જીત્યા, 1999માં ડાહ્યાભાઈ પટેલ કોંગ્રેસ તરફથી ચૂંટણી લડ્યા અને જીત્યા, 2004માં પણ ફરી ડાહ્યાભાઈ પટેલ કોંગ્રેસ તરફથી ચુંટણી લડી સાંસદ બન્યા હતાં.
2009માં ડાહ્યાભાઈ કોંગ્રેસ તરફથી તો લાલુભાઈ પટેલ ભાજપ તરફથી ચૂંટણી લડ્યા જેમાં લાલુભાઈ પટેલ વિજય બન્યા હતાં. 2014માં ભાજપે ફરી લાલુભાઈને રિપીટ કર્યા એ ચૂંટણીમાં પણ લાલુભાઈ જીત્યા જે બાદ 2019માં ભાજપે ત્રીજી વખત લાલુભાઈને ટીકીટ આપી અને તેમણે હેટ્રિક નોંધાવી. આ ચૂંટણીમાં ત્રિપાંખીયો જંગ હતો. જે પૈકી ભાજપના લાલુભાઈ પટેલને 32597 મત મળ્યા હતાં. કોંગ્રેસના કેતન પટેલને 27655 મત મળ્યા હતાં. અપક્ષ ચૂંટણી લડનાર ઉમેશ પટેલને 19938 મત મળ્યા હતાં. ભાજપના લાલુભાઈ પટેલ 9942 મતથી વિજય બન્યા હતાં.
કોળી પટેલ અને ટંડેલ મતદારોનું પ્રભુત્વ : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર કોળી પટેલ અને ટંડેલ મતદારોનું પ્રભુત્વ છે. ઉમેદવારો પણ આ જાતિમાંથી જ પસંદ કરાય છે. દમણ પ્રવાસન સ્થળ છે. જેમાં ટંડેલ મતદારો વધુ છે. 2024 સુધીમાં અંદાજિત 1.34 લાખ મતદારો છે. ભાજપ છેલ્લા 3 ટર્મથી આ બેઠક જીતતું હોય તેમજ વિકાસના અનેક કામો થયા હોય 2024માં પણ મતદારોનો પ્રવાહ ભાજપ તરફી હોવાનું માનવામાં આવે છે. એ ઉપરાંત છેલ્લા પાંચ વર્ષથી આ બેઠક પર કોંગ્રેસ સતત નિષ્ક્રિય રહી છે. અપક્ષ ઉમેદવારી કરનાર ઉમેશ પટેલ સિવાય ભાજપ સામે કોઈ વિરોધ દર્શાવતું નથી.
હારજીતના આંકડા : દમણ દિવ લોકસભા બેઠક પર હારજીતના આંકડામાં 1987માં દમણ- દીવને સંઘપ્રદેશનો દરજ્જો મળતા એ વર્ષ 1987માં એક લોકસભા બેઠકની પેટા ચૂંટણી યોજાઈ હતી. એ વખતે અપક્ષ ઉમેદવાર સામે કોંગ્રેસનાં ગોપાલ ટંડેલનો 7,724 મતોની સરસાઈથી વિજય થયો હતો. વર્ષ 1989માં લોકસભાની સામાન્ય ન આવી, જેમાં આશ્ચર્યજનક રીતે અપક્ષ ઉમેદવાર દેવજી ટંડેલની 1840 મતોથી જીત થઈ હતી. 1991માં તેઓ ભાજપમાં ભળી ગયા અને 2286 મતોથી વિજેતા બન્યા હતાં. 1996માં 4931 મતોની લીડથી કોંગ્રેસનાં ગોપાલ ટંડેલ સાંસદ બન્યા.
1998માં ભાજપમાં દેવજી ભાઈ ટંડેલ જીત્યા તો એક જ વર્ષમાં 1999માં લોકસભા ચૂંટણી આવતા ડાહયાભાઈ પટેલને કોંગ્રેસે ટિકિટ આપી અને તેઓએ ભાજપનાં સીટીંગ સાંસદ દેવજીભાઈ ટંડેલને 3226 મતોથી હરાવી દીધા હતાં.
2004ની ચુંટણીમાં કોંગ્રેસના ડાહ્યાભાઈ પટેલ માત્ર 607 મતોની લીડથી માંડ માંડ જીત્યા હતાં. 2009ની ચૂંટણીમાં ભાજપે કોળી પટેલ અગ્રણી લાલુભાઈ પટેલને મેદાને ઉતાર્યા અને તેઓએ 24838 મતોની લીડથી ભગવો લહેરાવી દીધો હતો.
બાદમાં ગત 2014ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસે પૂર્વ સાંસદ ડાહ્યાભાઈનાં પુત્ર કેતન પટેલને ટિકિટ આપી, પણ જીત મળી નહીં. જો કે, તેમની સામે સીટીંગ સાંસદ લાલુભાઈની લીડ ગત ચુંટણીની સરખામણીમાં ઘટીને 9202 મતો સુધી સિમિત રહી ગઈ. તો, 2019માં પણ ભાજપમાં લાલુભાઈ માત્ર 9942 મતની લીડથી વિજેતા બન્યા હતાં. ટૂંકમાં અત્યાર સુધી પાછલી 5 ચૂંટણીમાં હારજીતમાં મતની સરસાઈ વધઘટ થઈ છે. પરંતુ ભાજપનું પલડું ભારે રહ્યું છે.
બેઠક પર કોંગ્રેસની સ્થિતિ : લોકસભા ચૂંટણી 2024ની ચૂંટણી માટે દમણ દિવ લોકસભા બેઠકમાં કોંગ્રેસે સતત 3જી વખત કેતન ડાહ્યાભાઈ પટેલને મેદાને ઉતાર્યા છે. કેતન પટેલ આ પહેલા વર્ષ 2014 અને 2019માં લોકસભા બેઠક પર કોંગ્રેસના ઉમેદવાર રહી ચૂક્યા છે. આ બન્ને ચૂંટણીમાં તેમને ભાજપના ઉમેદવાર સામે હારનો સામનો કરવો પડ્યો છે. હાલમાં 49 વર્ષના કેતન પટેલ દમણ દિવના કોંગ્રેસ પ્રદેશ અધ્યક્ષ પદે રહી ચૂક્યા છે. વર્ષ 2019ની લોકસભા ચૂંટણી હાર્યા બાદ તે સતત નિષ્ક્રિય રહ્યા છે. હવે ફરી 2024ની ચૂંટણી આવતા જ તેઓ સક્રિય થયા છે. દમણ દિવમાં છેલ્લા પાંચ વર્ષથી કોંગ્રેસ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ છે.
