નવી દિલ્હીઃ સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે પછાત અને અન્ય હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વર્ગોના કલ્યાણ માટે કેન્દ્રને સામાજિક-આર્થિક જાતિ ગણતરી હાથ ધરવા માટેના નિર્દેશની માગણી કરતી અરજીને ધ્યાનમાં લેવાનો ઇનકાર કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, આ મુદ્દો સરકારના અધિકારક્ષેત્રમાં આવે છે. ન્યાયમૂર્તિ હૃષિકેશ રોય અને એસવીએન ભાટીની બેન્ચે અરજદાર પી પ્રસાદ નાયડુને તેમની અરજી પાછી ખેંચવાની મંજૂરી આપી હતી. જેમાં તેમણે વસ્તી ગણતરી માટેના ડેટાની ગણતરીને ઝડપી બનાવવા માટે નિર્દેશોની માંગ કરી હતી.
વકીલે કેમ અરજી પાછી ખેંચવા પરવાનગી માગી?
બેન્ચે અરજદાર તરફથી હાજર રહેલા વરિષ્ઠ એડવોકેટ રવિશંકર જંડિયાલા અને એડવોકેટ શ્રવણ કુમાર કરનમને પૂછ્યું કે, 'આ અંગે શું કરી શકાય? આ મુદ્દો સરકારના અધિકારક્ષેત્રમાં છે. આ એક નીતિ વિષયક છે.' જંડિયાલાએ કહ્યું કે 'ઘણા દેશોએ આ કર્યું છે પરંતુ ભારતે હજુ સુધી આવું કર્યું નથી.' તેમણે કહ્યું, '1992ના ઈન્દિરા સ્વાહને નિર્ણય (મંડલ કમિશનના નિર્ણય)માં કહેવામાં આવ્યું છે કે, આ વસ્તી ગણતરી સમયાંતરે કરવામાં આવે.' બેન્ચે તેમને કહ્યું કે, તે અરજીને ફગાવી રહી છે કારણ કે કોર્ટ આ મુદ્દામાં દખલ કરી શકે નહીં. કોર્ટના મૂડને સમજીને વકીલે અરજી પાછી ખેંચવાની પરવાનગી માગી હતી, જેને બેન્ચે સ્વીકારી હતી.
નાયડુએ કરનમ દ્વારા દાખલ કરેલી તેમની અરજીમાં જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્ર અને તેની એજન્સીઓએ આજદિન સુધી વસ્તી ગણતરી-2021 માટે ગણતરી હાથ ધરી નથી. તેમણે કહ્યું, 'શરૂઆતમાં આ કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે કરવામાં આવ્યું ન હતું અને બાદમાં તે કાર્યને વારંવાર સ્થગિત કરવામાં આવ્યું હતું. દેશની 2021ની વસ્તી ગણતરીની ગણતરી એપ્રિલ, 2019માં શરૂ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ આજદિન સુધી તે પૂર્ણ થઈ નથી. અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, તે નમ્રતાપૂર્વક રજૂ કરવામાં આવે છે કે ભારતની વસ્તી ગણતરીની સત્તાવાર વેબસાઇટ મુજબ, 9 એપ્રિલ, 2019 ના રોજ વસ્તી ગણતરી 2021 ના આયોજન માટેની પ્રથમ તૈયારી બેઠક યોજાઈ હતી. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આ પછી વસ્તી ગણતરી માટે ગણતરીની પ્રક્રિયા ઘણી વખત સ્થગિત કરવામાં આવી છે.
છેલ્લે ક્યારે કરાઈ હતી વસ્તી ગણતરી?
અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વસ્તીગણતરી એ માત્ર વસ્તી વૃદ્ધિ પર નજર રાખવાનું એક માધ્યમ નથી, પરંતુ તે દેશના લોકોનો વ્યાપક સામાજિક-આર્થિક ડેટા પણ પ્રદાન કરે છે. તેનો ઉપયોગ નીતિ-નિર્માણ, આર્થિક આયોજન અને વિવિધ વહીવટી હેતુઓ માટે થઈ શકે છે. તે ભારતીય વસ્તીની વિવિધ લાક્ષણિકતાઓ જેમ કે લિંગ, ઉંમર, આવક, વ્યવસાય, સ્થળાંતર પેટર્ન વગેરે પર આંકડાકીય માહિતીનો સૌથી મોટો ભંડાર પણ છે. ઉદાહરણ તરીકે, ભારતમાં દરેક ગામ, નગર અને વોર્ડ માટે પ્રાથમિક માહિતીનો એકમાત્ર સ્ત્રોત વસ્તી ગણતરી છે, એમ પિટિશનમાં જણાવાયું હતું. વસ્તીગણતરીમાં વિલંબને કારણે ડેટામાં મોટો તફાવત છે, કારણ કે છેલ્લી વસ્તી ગણતરી 2011 માં હાથ ધરવામાં આવી હતી, એટલે કે 13 વર્ષ પહેલા.
તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે સામાજિક-આર્થિક જાતિની વસ્તી ગણતરી વંચિત જૂથોને ઓળખવામાં, સમાન સંસાધન વિતરણની ખાતરી કરવામાં અને લક્ષિત નીતિઓના અમલીકરણ પર દેખરેખ રાખવામાં મદદ કરશે. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે 1931નો છેલ્લો જ્ઞાતિવાર ડેટા જૂનો છે. કેન્દ્ર સરકાર માટે સામાજિક ન્યાય અને બંધારણીય ઉદ્દેશ્યો હાંસલ કરવા માટે વસ્તી ગણતરી અને સામાજિક-આર્થિક અને જાતિ વસ્તી ગણતરી (SECC)માંથી મેળવેલ ચોક્કસ ડેટા મહત્વપૂર્ણ છે. આઝાદી પછી પ્રથમ વખત 2011 માં હાથ ધરવામાં આવેલ સામાજિક-આર્થિક જાતિ વસ્તી ગણતરી (SECC) નો હેતુ જાતિ સંબંધિત માહિતી સહિત સામાજિક-આર્થિક સૂચકાંકો પર વ્યાપક ડેટા એકત્રિત કરવાનો હતો. અરજીમાં જણાવ્યું હતું કે ડેટાની ગુણવત્તા અને વર્ગીકરણ સંબંધિત પડકારોએ કાચા જાતિના ડેટાના પ્રકાશન અને અસરકારક ઉપયોગને અવરોધે છે અને આ ડેટાને વર્ગીકૃત કરવા અને વર્ગીકૃત કરવા માટે નિષ્ણાત જૂથની રચના કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તેની ભલામણો હજુ સુધી કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા જારી કરવામાં આવી નથી.
આ પણ વાંચો:
