નવી દિલ્હી: સુપ્રીમ કોર્ટે તાજેતરમાં કઠોર કાનૂની પ્રક્રિયાઓને બદલે ન્યાયિક વ્યવહારિકતા અપનાવવાનો નિર્ણય કર્યો અને ચુકાદો આપ્યો કે તે જમીની વાસ્તવિકતા તરફ આંખ આડા કાન કરીને દંપતીના પારિવારિક જીવનમાં અવરોધો ઉભી કરી શકે નહીં. સર્વોચ્ચ અદાલતે આદિવાસી મહિલાના અપહરણ અને બળાત્કાર માટે એક પુરૂષની સજાને રદ કરી છે. ચોંકાવનારી બાબત એ છે કે, પુરુષ અને સ્ત્રીના લગ્ન બે દાયકાથી વધુ સમયથી છે અને તેમને ચાર બાળકો પણ છે.
ન્યાયાધીશ બીવી નાગરથના અને સતીશ ચંદ્ર શર્માની બેન્ચે તેના ચુકાદામાં જણાવ્યું હતું કે, "આ કેસમાં અપીલકર્તા-આરોપીએ પછીથી બીજા પ્રતિવાદી (મહિલા) સાથે લગ્ન કર્યા અને તેમના લગ્નથી ચાર સંતાનો છે તે હકીકતને ધ્યાનમાં રાખીને, અમને જણાયું છે કે આ કેસના વિચિત્ર તથ્યો અને સંજોગો અમને ભારતના બંધારણની કલમ 142 હેઠળના અમારા અધિકારક્ષેત્ર અને સત્તાનો ઉપયોગ કરવા માટે પ્રેરિત કરે છે અને ઉપરોક્ત આદેશોમાં આ કેસમાં અગાઉના નિર્દેશોનું પાલન કરે છે."
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, 'બંધારણની કલમ 142 તેને આપવામાં આવેલી વિશેષ શક્તિ છે.' બેન્ચે કહ્યું કે, "બંધારણની કલમ 142 (1) સુપ્રીમ કોર્ટને એવા આદેશો પસાર કરવાની સત્તા આપે છે જે તેની સમક્ષ પડતર કોઈપણ કેસમાં સંપૂર્ણ ન્યાય કરવા માટે જરૂરી હોય."
બેન્ચે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, 'બંને પક્ષકારો વચ્ચે ન્યાય કરવા માટે આ સત્તાનો નિઃશંકાપણે સંયમ સાથે અને કેસના ચોક્કસ તથ્યોને ધ્યાનમાં રાખીને ઉપયોગ કરવો જોઈએ.'
બેન્ચે 2022ના એક આદેશનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે, કેસના વિચિત્ર તથ્યો અને સંજોગોને ધ્યાનમાં રાખીને કોર્ટનું માનવું છે કે, અપીલકર્તા, જે ફરિયાદીના મામા છે, આ વિગતોને ધ્યાનમાં રાખીને તેમજ ત્યારબાદની ઘટનાઓને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમની સજા રદ કરવાણો નિર્ણય લેવાયો છે.
2022ના આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, "આ કોર્ટ જમીની વાસ્તવિકતા તરફ આંખ આડા કાન કરી શકે નહીં અને અપીલકર્તા અને ફરિયાદીના સુખી પારિવારિક જીવનને ખલેલ પહોંચાડી શકે નહીં. અમને તમિલનાડુમાં છોકરીના તેના મામા સાથે લગ્ન કરવાની પ્રથા વિશે જાણ કરવામાં આવી છે."
બેન્ચે 2024 ના એક અલગ આદેશને પણ ધ્યાનમાં લીધો જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, અપીલકર્તા અને ફરિયાદી એકબીજા સાથે પરણેલા હોવાથી, જો આરોપી અપીલકર્તાને જેલમાં મોકલવામાં આવે તો હાઈકોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલા ચુકાદાની પુષ્ટિના વિનાશક પરિણામો આવશે, જેનાથી ફરિયાદી સાથેના તેના વૈવાહિક સંબંધોને જોખમમાં મૂકશે.
સુપ્રીમ કોર્ટે 2024ના આદેશમાં જણાવ્યું હતું કે, "જેને ધ્યાનમાં રાખીને, અમે ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા નોંધાયેલ અને હાઇકોર્ટ દ્વારા સંશોધિત કરાયેલા આરોપી-અપીલકર્તાની સજાને રદ કરવા માટે ભારતના બંધારણની કલમ 142 હેઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ."
આ આદેશોને ટાંકીને, સુપ્રીમ કોર્ટે 30 જાન્યુઆરીના રોજ આપેલા આદેશમાં જણાવ્યું હતું કે, "ઉપરના ફકરાઓ વાંચવા પર, અમને જાણવા મળ્યું છે કે તે કેસોમાં પણ, અપીલકર્તા/આરોપી અને ફરિયાદી/પીડિતાએ એકબીજા સાથે લગ્ન કર્યા હતા, જેમ કે આ કેસમાં છે. તેથી અમે ભારતના બંધારણની કલમ 142 હેઠળ અમારી સત્તાનો ઉપયોગ કરીએ છીએ અને સજાને રદ કરીએ છીએ."
સુપ્રીમ કોર્ટે અપીલકર્તાના વકીલની દલીલ સ્વીકારી હતી કે, જો તેના ક્લાયન્ટને દોષિત ગણાવવામાં આવશે તો તેનાથી વધુ અન્યાય થશે.
આ ઘટના 1997માં બની હતી:
અપીલકર્તા, જે આદિવાસી સમુદાયનો હતો, તેને 1997માં એક મહિલાનું અપહરણ અને બળાત્કાર (તે સમયે મહિલા સગીર હતી) માટે દોષિત ગણવામાં આવ્યો હતો. 1999માં ટ્રાયલ કોર્ટે તેને દોષિત ઠેરવ્યો હતો અને સાત વર્ષની જેલની સજા ફટકારી હતી. છત્તીસગઢ હાઈકોર્ટે તેને બે વર્ષ બાદ જામીન આપ્યા હતા. જામીન મળ્યા બાદ આ વ્યક્તિએ 2003માં મહિલા સાથે લગ્ન કર્યા અને પોતાનો પરિવાર શરૂ કર્યો.
2019 માં, હાઇકોર્ટે ટ્રાયલ કોર્ટના નિર્ણયને માન્ય રાખ્યો અને વ્યક્તિના તાત્કાલિક શરણાગતિનો આદેશ આપ્યો હતો. આ પછી વ્યક્તિએ સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો અને આત્મસમર્પણમાંથી મુક્તિ માંગી. સર્વોચ્ચ અદાલતને જણાવવામાં આવ્યું હતું કે, પુરુષ અને મહિલાએ લગ્ન કરી લીધા છે અને તેમનો પરિવાર છે. રાજ્ય સરકારની પુષ્ટિ બાદ સુપ્રીમ કોર્ટે ઓક્ટોબર 2021માં તેમને જામીન આપ્યા હતા.
રાજ્ય સરકારના વકીલે પુરુષ દ્વારા દાખલ કરાયેલી અપીલનો વિરોધ કર્યો હતો અને દલીલ કરી હતી કે, કથિત અપરાધ સમયે મહિલા સગીર હતી. જો કે, સુપ્રીમ કોર્ટે વ્યક્તિની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો અને દોષિત ઠરાવ અને સજા રદ કરી છે.
આ પણ વાંચો:
