નવી દિલ્હી: કેન્દ્ર સરકાર 'વન નેશન વન ઈલેક્શન'ની યોજનાને અમલમાં મૂકવાની દિશામાં ઝડપથી પગલાં લઈ રહી છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, સરકાર લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા માટે બંધારણમાં સુધારા માટેના બે બિલ સહિત ત્રણ બિલ લાવી શકે છે. પ્રસ્તાવિત સંવિધાન સંશોધન બિલમાંથી એક, જેને ઓછામાં ઓછા 50 ટકા રાજ્યોની મંજૂરીની જરૂર પડશે, તે સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીને લોકસભા અને રાજ્યની વિધાનસભાઓ સાથે જોડવા સંબંધિત છે.
સપ્ટેમ્બરની શરૂઆતમાં, સરકારે રાષ્ટ્રવ્યાપી સર્વસંમતિ નિર્માણની કવાયત પછી તબક્કાવાર રીતે લોકસભા, રાજ્ય વિધાનસભાઓ અને સ્થાનિક સંસ્થાઓ માટે એક સાથે ચૂંટણીઓ યોજવા માટે ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિની ભલામણોને મંજૂરી આપી હતી.
પ્રસ્તાવિત પ્રથમ સંવિધાન સંશોધન બિલ: અહેવાલ મુજબ, પ્રસ્તાવિત પ્રથમ સંવિધાન સંશોધન બિલ લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાઓની એકસાથે ચૂંટણી યોજવા માટેની જોગવાઈઓ કરવા સંબંધિત હશે. ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિની ભલામણોના આધારે, સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે સૂચિત બિલ 'નિયત તારીખ' સંબંધિત પેટા-કલમ (1) ઉમેરીને કલમ 82A માં સુધારો કરવા માંગશે. તે લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાઓના કાર્યકાળની સમાપ્તિ સંબંધિત કલમ 82Aમાં પેટા-કલમ (2)નો પણ સમાવેશ કરવા માંગશે.
કલમ 83(2)માં સુધારો કરવા અને લોકસભાની મુદત અને વિસર્જનને લગતી નવી પેટા કલમો (3) અને (4) દાખલ કરવાની પણ દરખાસ્ત છે. કલમ 327માં સુધારો કરીને વિધાનસભાના વિસર્જન અને 'એકસાથે ચૂંટણી' શબ્દોનો સમાવેશ કરવા સંબંધિત જોગવાઈઓ પણ છે.
ભલામણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, આ બિલને ઓછામાં ઓછા 50 ટકા રાજ્યોની મંજૂરીની જરૂર નહીં પડે.
પ્રસ્તાવિત બીજું સંવિધાન સંશોધન બિલ: પ્રસ્તાવિત બીજું સંવિધાન સંશોધન બિલને ઓછામાં ઓછા 50 ટકા રાજ્યની વિધાનસભાઓની મંજૂરીની જરૂર પડશે, કારણ કે તે રાજ્યોને લગતી બાબતો સાથે કામ કરશે. તે સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ માટે રાજ્ય ચૂંટણી પંચો (SEC) સાથે પરામર્શ કરીને ચૂંટણી પંચ (EC) દ્વારા મતદાર યાદી તૈયાર કરવા સંબંધિત બંધારણીય જોગવાઈઓમાં સુધારો કરવાનો પણ પ્રયાસ કરશે.
બંધારણીય રીતે, EC અને SEC અલગ સંસ્થાઓ છે. ચૂંટણી પંચ રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, લોકસભા, રાજ્યસભા, રાજ્ય વિધાનસભાઓ અને રાજ્ય વિધાન પરિષદો માટે ચૂંટણીઓનું સંચાલન કરે છે, જ્યારે રાજ્ય ચૂંટણી પંચ પાસે નગરપાલિકાઓ અને પંચાયતો જેવી સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ કરાવવાની સત્તા છે.
સૂચિત દ્વિતીય બંધારણ સુધારા બિલમાં નવી કલમ 324A ઉમેરીને લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાઓ તેમજ નગરપાલિકાઓ અને પંચાયતોની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજવાની જોગવાઈ પણ કરવામાં આવશે.
ત્રીજું બિલ: ત્રીજું બિલ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે સંબંધિત ત્રણ કાયદાઓની જોગવાઈઓમાં સુધારો કરશે - પુડુચેરી, દિલ્હી અને જમ્મુ અને કાશ્મીર - આ ગૃહોના કાર્યકાળને અન્ય એસેમ્બલીઓ અને લોકસભા સાથે જોડવા માટે, જેમાં જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. બિલમાં પ્રથમ બંધારણીય સુધારો પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવ્યો છે.
જે કાયદાઓમાં સુધારો કરવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે તેમાં ગવર્નમેન્ટ ઓફ નેશનલ કેપિટલ ટેરિટરી ઓફ દિલ્હી એક્ટ-1991, યુનિયન ટેરિટરી ગવર્નમેન્ટ એક્ટ-1963 અને જમ્મુ અને કાશ્મીર રિઓર્ગેનાઈઝેશન એક્ટ-2019નો સમાવેશ થાય છે.
આ પ્રસ્તાવિત બિલને બંધારણમાં ફેરફારની જરૂર રહેશે નહીં અને તેને રાજ્યોની મંજૂરીની જરૂર રહેશે નહીં.
'વન નેશન વન ઇલેક્શન' પર રચાયેલી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિએ ત્રણ લેખોમાં સુધારાની દરખાસ્ત કરી હતી, હાલના લેખોમાં 12 નવા પેટા-વિભાગોનો સમાવેશ અને વિધાનસભા સાથે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સંબંધિત ત્રણ કાયદાઓમાં ફેરફારનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો. સુધારા અને નવા નિવેશની કુલ સંખ્યા 18 છે.
માર્ચમાં સરકારને સુપરત કરવામાં આવેલા તેના અહેવાલમાં, લોકસભા ચૂંટણી 2024ની જાહેરાત પહેલા, સમિતિએ બે તબક્કામાં 'એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી' લાગુ કરવાની ભલામણ કરી હતી. પ્રથમ તબક્કામાં લોકસભા અને રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા અને બીજા તબક્કામાં સામાન્ય ચૂંટણીના 100 દિવસની અંદર પંચાયતો અને નગરપાલિકા સંસ્થાઓ જેવી સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ યોજવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું. સમિતિએ એક સામાન્ય મતદાર યાદીની પણ ભલામણ કરી હતી, જેમાં ચૂંટણી પંચ અને રાજ્ય ચૂંટણી પંચો વચ્ચે સંકલનની જરૂર પડશે.
આ પણ વાંચો:
