মোগল সম্ৰাট আকবৰ নিশ্চয়কৈ শিক্ষিত নাছিল যদিও তেওঁৰ ৰাজত্বকালত তেওঁ শিক্ষাৰ পৰা ন্যায়িক ব্যৱস্থালৈ বৃহৎ পৰিৱৰ্তন কৰিছিল । এইবোৰ এনেকুৱা পৰিৱৰ্তন আছিল যে মোগলে ভবা নাছিল আৰু কেতিয়াও কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা নাছিল । নৱৰত্ন আবুল ফজলে আকবৰৰ সাম্ৰাজ্যত ঘটা প্ৰতিটো ঘটনা লিপিবদ্ধ কৰিছিল । যাৰ বাবে বহু তথ্য চৰ্চালৈ আহিছিল ।
মোগলৰ শাসনত সাধাৰণ মানুহৰ ন্যায়ৰ আশা কম আছিল যদিও আকবৰৰ সময়ত সেয়া নাছিল । আকবৰ আছিল তেওঁৰ শাসনৰ দিনত সৰ্বোচ্চ ন্যায়াধীশ ।
ন্যায়িক ব্যৱস্থাৰ বাবে দৈনিক ৪ ঘণ্টা
হিষ্ট্ৰী অৱ মোগল ইণ্ডিয়া নামৰ গ্ৰন্থ অনুসৰি সম্ৰাটে দৈনিক চাৰে চাৰি ঘণ্টা জনসাধাৰণক ন্যায় প্ৰদান কৰি তেওঁলোকৰ গোচৰ শুনিছিল । প্ৰতি বৃহস্পতিবাৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ গোচৰৰ সিদ্ধান্তৰ বাবে আদালতত মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে বহিছিল । কাজী, মুফতি আৰু কোতৱালও তেওঁক সহায় কৰিবলৈ সেৱাত উপস্থিত আছিল ।
সম্ৰাটে দেৱানী আৰু অপৰাধমূলক দুয়োটা গোচৰতে ৰায়দান দিছিল । আকবৰে বিভিন্ন ধৰণৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে আপীল শুনিছিল আৰু সেইবোৰক নিজৰ চূড়ান্ত সিদ্ধান্ত দিছিল । ইতিহাসবিদসকলে কয় যে আকবৰৰ যুগত অন্য মোগলতকৈ ন্যায় পোৱাটো সহজ আছিল আৰু এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে আপীল কৰাৰ অধিকাৰো মানুহৰ আছিল ।
শুনানি কেনেকুৱা আছিল
যদি যিকোনো ক্ষেত্ৰতে মৃত্যুদণ্ড দিয়া হৈছে, তেন্তে সম্ৰাট আকবৰৰ অনুমতি লোৱাটো প্ৰয়োজনীয় আছিল । আকবৰৰ পিছত কাজী-উল-কুজ্জত বা ন্যায় বিভাগৰ মুখ্য বিষয়া প্ৰধান কাজীৰ অনুমতি বাধ্যতামূলক আছিল । প্ৰধান কাজীৰ উপৰিও প্ৰাদেশিক চৰকাৰ আৰু পৰগনাতো কাজী নিযুক্তি দিয়া হৈছিল । প্ৰতিখন আদালতত তিনিজন কাজী মুফতি আৰু মিৰ আদাল আছিল ।
কাজীয়ে আগতে গোচৰবোৰ শুনিছিল । মুফতিয়ে আইনৰ ব্যাখ্যা কৰিছিল আৰু মিৰ আদালে সিদ্ধান্ত উচ্চাৰণ কৰিছিল । কোৰানৰ নিয়ম অনুসৰি ন্যায় দিয়া হৈছিল যদিও হিন্দুৰ গোচৰৰ শুনানিত তেওঁলোকৰ ৰীতি-নীতিৰো যত্ন লোৱা হৈছিল ।
গাঁৱৰ মানুহে পঞ্চায়তৰ জৰিয়তে পাৰস্পৰিক বিবাদ নিষ্পত্তি কৰিছিল । বিভিন্ন অপৰাধত অপৰাধৰ ভয়াৱহতা বিবেচনা কৰি মৃত্যুদণ্ড, কোব, হাতীৰে চেপি ধৰা, কাৰাদণ্ড আৰু জৰিমনা আদি আদেশ জাৰি কৰা হৈছিল ।
গাঁৱৰ মানুহে পঞ্চায়তৰ জৰিয়তে পাৰস্পৰিক বিবাদ নিষ্পত্তি কৰিছিল । বিভিন্ন অপৰাধত অপৰাধৰ ভয়াৱহতা বিবেচনা কৰি মৃত্যুদণ্ড, কোব, হাতীয়ে গচকি মৰা, কাৰাদণ্ড আৰু জৰিমনা আদি আদেশ জাৰি কৰা হৈছিল ।
হিন্দী পাঠদান ব্যৱস্থা
ন্যায়িক ব্যৱস্থা সংস্কাৰ কৰাৰ পিছত আকবৰে শিক্ষা ব্যৱস্থাৰ উন্নতিৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰে । তেওঁ আগ্ৰা দিল্লীৰ ফতেহপুৰ ছিক্ৰীকে ধৰি বহু চহৰত মাদ্ৰাছা প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল । তেওঁলোকৰ পৰিচালনাৰ বাবে আৰ্থিক সাহায্য দিলে । মাদ্ৰাছাত উচ্চমানৰ পণ্ডিত শিক্ষক নিযুক্তি দিয়া হৈছিল । হিন্দুসকলৰ শিক্ষাৰ বাবেও সুকীয়া ব্যৱস্থা কৰা হৈছিল । স্কুল আৰু স্কুল নিৰ্মাণ কৰিলে, য'ত ধৰ্মতত্ত্ব, সাহিত্য, জ্যোতিষ, গণিত, চিকিৎসা, ব্যাকৰণ আৰু দৰ্শন শিকোৱা হৈছিল ।
আকবৰে নিৰ্দেশ দিলে যে প্ৰতিটো শিশুক নৈতিকতা, গণিত, কৃষি, গৃহ বিজ্ঞান, চিকিৎসা, শাৰীৰিক শিক্ষা, বিজ্ঞান আৰু ইতিহাস আদি শিকোৱা উচিত । তেওঁ নিজেই পুত্ৰক হিন্দী পঢ়োৱাৰ ব্যৱস্থা কৰিলে । শিক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত আকবৰে কেতিয়াও ধৰ্ম বা ভাষাৰ ভিত্তিত বৈষম্য কৰা নাছিল ।
আবুল ফাজলে লিখিছে যে, আৰবী-পাৰ্চীৰ লগতে ইয়াৰ দ্বাৰা ৰাজকুমাৰসকলক সংস্কৃত, হিন্দী আৰু ভাৰতীয় ধৰ্ম-সংস্কৃতিৰ সৈতেও পৰিচয় কৰাই দিয়া বুলি কোৱা হৈছিল ।
লগতে পঢ়ক: Mughal History: এই কাহিনী হৈছে সেইবিধ ৰোগৰ যাৰ বাবে নিৰক্ষৰ হৈ ৰ’ল মোগল সম্ৰাট আকবৰ
