নিউজ ডেস্ক, 23 ডিচেম্বৰ : উত্তৰাখণ্ডৰ হিমালয়ৰ পাদদেশত অৱস্থিত যোশীমঠ অপৰিকল্পিত নিৰ্মাণ, দ্ৰুত গতিত বৃদ্ধি পোৱা নগৰীয়া বসতি আৰু অতিৰিক্ত জনসংখ্যাৰ কাৰকৰ সংগমৰ ফলত লাহে লাহে যেন বহু যাবলৈ ধৰিছে ৷
ভূগৰ্ভৰ তলৰ মাটি আৰু শিল ক্ৰমান্বয়ে স্থানান্তৰিত হোৱাৰ ফলত যোৱা তিনি বছৰত অনুপাতৰ বাহিৰলৈ ওলাই যোৱা যোশীমঠৰ বাসিন্দাসকলক স্থানান্তৰিত কৰিবলগীয়া হৈছে ৷ পৰিৱেশ বিশেষজ্ঞ আৰু প্ৰতিবেদনসমূহে লাহে লাহে বহি যোৱা যোশীমঠৰ পৰিস্থিতিৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ গ্ৰহণ কৰা পদক্ষেপসমূহক ‘অপৰ্যাপ্ত’ বুলি অভিহিত কৰিছে ৷
ভৌগোলিক পটভূমি- 23 হাজাৰৰো অধিক জনসংখ্যাৰে যোশীমঠ উত্তৰাখণ্ডৰ চামোলী জিলাৰ এখন পাহাৰীয়া চহৰ ৷ 6,107 ফুট উচ্চতাত অৱস্থিত ই বহুতো পৰ্যটন স্থানৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ হিচাপে কাম কৰে ৷ যেনে বদ্ৰীনাথ মন্দিৰ, হেমকুণ্ড চাহিব আৰু ফুলৰ উপত্যকা (ইউনেস্ক’ৰ বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ) আদি ৷ কৌশলগত পৰ্যায়ত 1962 চনৰ ভাৰত-চীন যুদ্ধৰ সময়ত যোশীমথে গুৰুত্ব লাভ কৰিছিল যেতিয়া ইয়াক ভাৰতীয় সেনাই ষ্টেচন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি আছিল ৷
মন কৰিবলগীয়া যে এই চহৰখন ভূমিস্খলনৰ প্ৰৱণ স্থানত অৱস্থিত ৷ উত্তৰাখণ্ড ৰাজ্যিক দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা কৰ্তৃপক্ষ (USDMA)ৰ গৱেষণা অনুসৰি এই অঞ্চলত ভূমিস্খলনৰ প্ৰথমটো লিপিবদ্ধ ঘটনা 1976 চনৰ মিশ্ৰ আয়োগৰ প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে ৷ ৰাজ্যিক দুৰ্যোগ ব্যৱস্থাপনা কৰ্তৃপক্ষৰ প্ৰতিবেদন অনুসৰি অঞ্চলটোৰ ভৌগোলিক প্ৰকৃতি- বহু বৰ্ষজীৱী নৈৰ সমৃদ্ধি, ওপৰৰ অংশত যথেষ্ট পৰিমাণৰ বৰফ পৰা আৰু দুৰ্বল সংহতিৰ বাবে ভূমিস্খলনৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হয় ৷
2021 চনৰ 17 অক্টোবৰত যোশীমঠত এদিনতে 190 মিলিমিটাৰ বৰষুণ হোৱা বুলি ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে ৷ যাৰ ফলত ভূমিস্খলন প্ৰৱণ অঞ্চলটো গুৰুতৰভাৱে দুৰ্বল হৈ পৰিছে ৷ শেহতীয়া উপগ্ৰহৰ তথ্যই ইংগিত দিয়ে যে তীব্ৰ বৰষুণৰ পৰিঘটনাৰ প্ৰভাৱৰ ফলত পাহাৰীয়া নদীসমূহে নিজৰ পথ সলনি কৰিছে আৰু নিজৰ গতিপথ বহল কৰিছে ৷ ইয়াৰ ফলত ইতিমধ্যে দুৰ্বল অঞ্চলটোত ঢালৰ অস্থিৰতা দেখা গৈছে ৷
বহি যোৱাৰ কাৰণ- 2021 চনৰ অক্টোবৰ মাহত গান্ধীনগৰ আৰু সুনীল ৱাৰ্ডৰ বাসিন্দাসকলে প্ৰথমে নিজৰ ঘৰত ফাঁট মেলা লক্ষ্য কৰিছিল ৷ 2022 চনৰ মাজভাগৰ ভিতৰত ৰবিগ্ৰাম ৱাৰ্ডত ফাঁট দেখা আৰম্ভ হৈছিল ৷ 2022 চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত ইউএছডিএমএই প্ৰকাশ কৰা প্ৰতিবেদনত মূলতঃ চিনাক্ত কৰা হৈছিল ভূমি বহি যোৱাৰ মূল অৰিহণা যোগোৱা কাৰক হিচাপে চহৰৰ দুৰ্বল ডিজাইনৰ অট্টালিকা ৷
প্ৰতিবেদনত লগতে উল্লেখ কৰা হৈছে যে বর্জ্য পানী নিষ্কাশন আৰু নিষ্কাশনৰ সুবিধা অপৰ্যাপ্ত হোৱাৰ বাবে সমস্যাটো আৰু অধিক ভয়াৱহ হৈ পৰিছে ৷ পৰিৱেশ বিশেষজ্ঞসকলে অনুৰোধ কৰে যে হিমালয়ক অতি সোনকালে পৰিৱেশ সংবেদনশীল অঞ্চল হিচাপে নিৰ্ধাৰণ কৰা হওক যাতে ইয়াৰ আশে-পাশে থকা অঞ্চলসমূহ সংৰক্ষণ কৰিব পৰা যায় ৷
স্বদেশী জাগৰণ মঞ্চৰ ঘূৰণীয়া মেজ মেলত গৃহীত প্ৰস্তাৱত বিশেষজ্ঞসকলে ডুব যোৱাৰ ফলত প্ৰভাৱিত হোৱা যোশীমঠৰ পৰিস্থিতিৰ সমাধানৰ বাবে গ্ৰহণ কৰা ব্যৱস্থাসমূহো “অপৰ্যাপ্ত” বুলি উল্লেখ কৰে ৷ চাৰ ধাম ৰে’ল প্ৰকল্পৰ পুনৰ মূল্যায়ন আৰু পুনৰ পৰীক্ষা কৰা উচিত বুলিও প্ৰস্তাৱটোত উল্লেখ কৰা হৈছে ৷
চাৰ ধাম পথৰ তলৰ প্ৰস্থ সম্প্ৰসাৰিত হৈছে ৷ গতিকে পৰিৱেশৰ ক্ষতি হ্ৰাস কৰিবলৈ প্ৰকল্পটো এটা মধ্যৱৰ্তী মানদণ্ডত সীমাবদ্ধ ৰখাৰ প্ৰয়োজন ৷ অভিলাষী চাৰ ধাম ৰে’ল প্ৰকল্পৰ দ্বাৰা পৰ্যটনৰ ওপৰত বহু পৰিমাণে নিৰ্ভৰশীল ৰাজ্য উত্তৰাখণ্ডৰ প্ৰাকৃতিক ভাৰসাম্যৰ অধিক ক্ষতি হ’ব বুলি কোৱা হৈছে ৷
জলবায়ু, ভূ-ৰূপীয় আৰু পৰিৱেশ-বিকল্পৰ কাৰণৰ সংমিশ্ৰণৰ বাবে ভৱিষ্যতে যোশীমঠ অঞ্চল ভূমিস্খলনৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সম্ভাৱনা অতিশয় সংবেদনশীল বুলিও অধ্যয়নটোৱে আঙুলিয়াই দিয়ে ৷ যোশীমঠৰ অৱস্থানৰ বাবে 5 তকৈ কম ৰিখটাৰ স্কেলৰ একাধিক ভূমিকম্পৰ সন্মুখীন হৈছে ৷ অঞ্চলটোৰ ভূতাত্ত্বিক দুৰ্বলতাৰ সম্পূর্ণ জ্ঞান থকাৰ পাছতো বিষ্ণুগদ এইচ ই প্ৰকল্পকে ধৰি যোশীমঠ আৰু তপোবনৰ আশে-পাশে জলবিদ্যুৎ আঁচনিসমূহত অনুমোদন জনোৱা হৈছে বুলি পৰিৱেশবিদ তথা উচ্চতম ন্যায়ালয়ে নিযুক্তি দিয়া উচ্চ ক্ষমতা সম্পন্ন সমিতিৰ সদস্য হেমন্ত ধ্যানীয়ে জনায় ৷
যোশীমঠৰ ভূমি বহি যোৱাৰ পৰীক্ষা কৰা আটাইতকৈ পুৰণি প্ৰতিবেদন 1976 চনৰ মিশ্ৰ কমিটিৰ প্ৰতিবেদনত ঢাল খান্দি, শিল খান্দি বা বিস্ফোৰক ব্যৱহাৰ কৰি শিল আঁতৰোৱাৰ বিষয়ে সতৰ্ক কৰি দিয়া হৈছিল ৷ এনটিপিচিয়ে তেতিয়াৰ পৰাই নিৰ্মাণ কৰি থকা 520 মেগাৱাটৰ তপোবন বিষ্ণুগদ জলবিদ্যুৎ প্ৰকল্পৰ প্ৰতিবাদ কৰি অহা "যোশীমঠ বাচাও সমিতি"ৰ কৰ্মী অতুল সতীয়ে কয় যে যোশীমঠ আৰু ইয়াৰ আশে-পাশে পথ আৰু মথাউৰি নিৰ্মাণৰ কাম হাতত লোৱাৰ সময়ত কোনো গুৰুত্ব দিয়া হোৱা নাছিল ৷ যদিও যোশীমঠ ডুব যোৱাৰ ফলত বৃহৎ সংখ্যক লোক স্থানচ্যুত হ’ব, তথাপিও ইয়াৰ সমাধানৰ একমাত্ৰ উপায় হ’ল ক্ষতিগ্ৰস্ত বাসিন্দাসকলক পুনৰ সংস্থাপন কৰা বুলি প্ৰস্তাৱটোত উল্লেখ কৰা হৈছে ৷
এই দুৰ্যোগৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত শতাধিক লোকে যোশীমঠৰ ৰাজপথত হাত মিলাই ভাঙি পৰা গাঁওখন উদ্ধাৰৰ বাবে প্ৰতিবাদী বিক্ষোভত অংশগ্ৰহণ কৰে ৷ যোশীমঠ বাচাও সমিতিৰ মতে, এই সমাৱেশৰ উদ্দেশ্য আছিল প্ৰভাৱিত পৰিয়ালসমূহে ক্ষতিপূৰণ আৰু স্থায়ী পুনৰ্বাসন লাভ কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টি কৰা ৷
বিশেষজ্ঞ আৰু ইউএছডিএমএই মাটিত পৃষ্ঠীয় পানীৰ প্ৰৱেশ বৃদ্ধিৰ কাৰণ চিনাক্ত কৰিছে, যিটো সম্ভৱতঃ ডুব যোৱাৰ কাৰণ ৷ প্ৰথমতে, পানীয়ে বিকল্প নিষ্কাশন পথ বিচাৰিব লাগিব যিহেতু প্ৰাকৃতিক পানী নিষ্কাশন ব্যৱস্থাসমূহ পৃষ্ঠত মানুহৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত বাধাগ্ৰস্ত হৈছে ৷ দ্বিতীয়তে, যোশীমঠ চহৰত বর্জ্য পানী আৰু নলা নিষ্কাশনৰ আন্তঃগাঁথনি নাই ৷
"এইটোও লক্ষ্য কৰা হৈছে যে ওখ হোটেল আৰু অট্টালিকাসমূহৰ শক্তিশালী আৰু অপৰিকল্পিত নিৰ্মাণৰ ফলত যোশীমঠ অধিক অস্থিৰ আৰু বোজা হৈ পৰিছে ৷ এই সকলোবোৰৰ বাবেই আজি যোশীমঠৰ সমগ্ৰ অঞ্চলটো ডুব গৈ আছে আৰু আমি এনে কোনো পথ নাই যাৰ জৰিয়তে আমি ইয়াক ৰক্ষা কৰিব পাৰো ৷" প্ৰস্তাৱটোত কোৱা হৈছে ৷
এতিয়া এইটো বিবেচনা কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয় যে মানুহৰ লালসাৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ‘তথাকথিত উন্নয়ন’ক অতীতত সংঘটিত হোৱা ব্যাপক ধ্বংসৰ পোহৰত চলি থাকিবলৈ দিব নোৱাৰি ৷ এই সমস্যাটোৰ সমাধানৰ বাবে দীৰ্ঘম্যাদী সমাধানসমূহ ব্যাপকভাৱে কাৰ্যকৰী কৰিব লাগিব, যিয়ে প্ৰাকৃতিক বাসস্থান আৰু মানুহ উভয়কে ৰক্ষা আৰু সংৰক্ষণ কৰে ৷ বিশেষজ্ঞসকল পৰ্যটন উদ্যোগৰ উত্থানৰ বিৰোধী নহয় ৷ কিন্তু আমি যদি পৰিবেশৰ ক্ষতি কৰি বৃহৎ পৰিমাণৰ ধন উপাৰ্জন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰোঁ তেন্তে আমি কঠোৰ পৰিণতিৰ সন্মুখীন হ’ব লাগিব ৷
লগতে পঢ়ক : সুশাসন দিৱস 2023 : ভাৰতীয় ৰাজনীতিৰ ভীষ্ম পীতামহ অটল বিহাৰী বাজপেয়ীক স্মৰণ
