শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী ৰোধ কৰা আইনখনৰ বাবে এক প্ৰসাৰিত জাল নিক্ষেপ কৰি ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে শেহতীয়াকৈ ৰায় দিছে যে পৰ্ণগ্ৰাফিক বিষয়বস্তু চোৱা, ৰখা আৰু ৰিপৰ্ট নকৰাটো, ইয়াক আন কাৰোবাৰ সৈতে ভাগ-বাটোৱাৰা কৰা বা প্ৰেৰণ কৰা হওক বা নহওক যৌন অপৰাধৰ পৰা শিশু সুৰক্ষা আইন, ২০১২ (‘পকছো আইন’)ৰ অধীনত শাস্তিযোগ্য। ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড় আৰু ন্যায়াধীশ জে বি পাৰ্দিৱালাৰ বিভাগীয় বিচাৰপীঠৰ জৰিয়তে এই সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছে আৰু ন্যায়াধীশ জে বি পাৰ্দিৱালাই এই ৰায়দানৰ লেখক।
এই সন্দৰ্ভত মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ এক ৰায়ক বাতিল কৰি উচ্চতম ন্যায়ালয়ে "শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী সংৰক্ষণ"ৰ অপৰাধ কি সেই বিষয়ে কঠোৰ ব্যাখ্যা আগবঢ়ায়। ২০২৪ চনৰ জানুৱাৰী মাহত মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ উক্ত ৰায়দানত ৰায় দিয়া হৈছিল যে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী "কেৱল ৰখা বা মজুত কৰা" পকছো' আইনৰ অধীনত অপৰাধ নহয়।
এই ৰায়ৰ বিৰুদ্ধে জাষ্ট ৰাইটছ ফৰ চিলড্ৰেন এলায়েন্স নামৰ এক বেচৰকাৰী সংস্থাই উচ্চতম ন্যায়ালয়ত আবেদন জনাইছিল, যিয়ে অৱশেষত গোচৰটোৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ নাম জড়িত হোৱাত সন্মতি দিছিল – জাষ্ট ৰাইটছ ফৰ চিলড্ৰেন এলায়েন্স বনাম এছ হৰিশ। বিশেষকৈ শিশুৰ সৈতে জড়িত পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰীৰ প্ৰচলনকে নহয়, মানুহে ইয়াৰ ব্যৱহাৰ ৰোধ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত এই ৰায়দান এক বাটকটীয়া হ’ব বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে।
শাস্তিৰ বিৱৰণৰ ওপৰত
এই সিদ্ধান্তৰ মূলতে আছে হৈছে পকছো আইনৰ দুটা বিধান– ধাৰা 14 আৰু 15। ধাৰা 14-মতে শিশু বা শিশুসকলক পৰ্ণগ্ৰাফিক উদ্দেশ্যত ব্যৱহাৰ কৰাৰ বাবে পাঁচ বছৰলৈকে কাৰাদণ্ড, আৰু জৰিমনা বিহা হয়। দ্বিতীয়বাৰ বা পৰৱৰ্তী সময়ত পুনৰ দোষী সাব্যস্ত হ'লে সাত বছৰলৈকে কাৰাদণ্ড হ'ব পাৰে। পকছো আইনৰ ধাৰা 15 ক তিনিটা উপ-শাখাত বিভক্ত কৰা হৈছে – ধাৰা 15(1) শিশুৰ সৈতে জড়িত অশ্লীল সামগ্ৰী সংৰক্ষণ বা ৰখাৰ বাবে শাস্তি নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে – যিকোনো ব্যক্তিয়ে ভাগ বাটোৱাৰা বা প্ৰেৰণ কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে ৰখা শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ সামগ্ৰী বিলোপ, ধ্বংস বা নিৰ্ধাৰিত কৰ্তৃপক্ষক অৱগত কৰাত বিফল হ'লে, কমপক্ষেও 5000/- টকাৰ জৰিমনা বিহা হ'ব, যি দ্বিতীয়বাৰ/পৰৱৰ্তী সময়ত পুনৰ দোষী সাব্যস্ত হোৱাৰ ক্ষেত্ৰত 10,000/- টকালৈ বৃদ্ধি হ'ব ।
ধাৰা 15(2)ৰ অধীনত, প্ৰতিবেদন দিয়াৰ উদ্দেশ্য বা আদালতত প্ৰমাণ হিচাপে ব্যৱহাৰৰ বাহিৰে শিশুৰ সৈতে জড়িত পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী প্ৰেৰণ, প্ৰচাৰ, বিতৰণ বা প্ৰদৰ্শন কৰা কাৰ্য, কাৰাবাস বা জৰিমনা, বা দুয়োটা শাস্তিৰ যোগ্য। ধাৰা 15(3) মতে বাণিজ্যিক উদ্দেশ্যৰে শিশু পৰ্ণোগ্ৰাফিক সামগ্ৰী সংৰক্ষণ বা ৰখা নিষিদ্ধ আৰু শাস্তিযোগ্য।
ইয়াৰ পূৰ্বে বিভিন্ন উচ্চ ন্যায়ালয়ে ৰায় দিছিল যে ধাৰা 15 ৰ অধীনত অপৰাধ নিৰূপণৰ বাবে - এনে সামগ্ৰী বিতৰণ বা বাণিজ্যিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰাৰ উদ্দেশ্য জড়িত থকাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। দৰাচলতে মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ত যি ৰায়ৰ বিৰুদ্ধে আপীল কৰা হৈছিল, সেই ৰায়দানে এজন অভিযুক্তৰ বিৰুদ্ধে এই ভিত্তিত অপৰাধমূলক কাৰ্য্যকলাপ খণ্ডন কৰিছিল যে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী ডাউনলোড বা চোৱাটো নিজেই POCSO (বা Information Technology Act, 2000 (‘IT Act’)ৰ অধীনত শাস্তিযোগ্য নহয়।)).
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে এতিয়া স্পষ্ট কৰি দিছে যে 15 নং ধাৰাৰ প্ৰতিটো উপ-ধাৰাত স্বতন্ত্ৰ অপৰাধৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। ন্যায়াধীশ পাৰ্দিৱালাই ব্যাখ্যা কৰি কয় যে ১৫ নং ধাৰাত তিনিটা ‘সুতক’ অপৰাধৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে যিয়ে তিনিটা পৃথক উদ্দেশ্যৰে ‘শিশু পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী’ সংৰক্ষণ বা ৰখাক শাস্তি প্ৰদান কৰে – অৱশেষত বাণিজ্যিক ব্যৱহাৰৰ অভিপ্ৰায়েৰে সংৰক্ষণ বা মজুত ৰখাটো 15 নং ধাৰা মতে অপৰাধ, আৰু তেনেদৰেই পৰ্ণগ্ৰাফিক সামগ্ৰী ধ্বংস কৰাত ব্যৰ্থ হৈ তাক সংৰক্ষণ বা মজুত ৰখাটোও। ধাৰা ১৫ৰ প্ৰতিটো উপধাৰা পৃথক অপৰাধ নিৰ্ধাৰণৰ ক্ষেত্ৰত ইটোৱে সিটোৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ।
বিশেষকৈ ধাৰা 15(1)ৰ অধীনত, মানসিক অভিপ্ৰায়টো, অশ্লীল সামগ্ৰী ৰখাৰ কিন্তু ইয়াক অৱগত নকৰা কাৰ্যটোৰ পৰা নিৰূপণ কৰিব লাগিব । সামগ্ৰীটো ৰখাৰ কাৰ্যটো, যদিহে আৰু অভিযুক্তৰ দ্বাৰা বিলুপ্ত, ধ্বংস বা কৰ্তৃপক্ষক জনোৱা হোৱা নাই, ধাৰা 15(1) ৰ অধীনত এক অপৰাধ । প্ৰতিটো গোচৰৰ ক্ষেত্ৰতে, কেনেকৈ অশ্লীল সামগ্ৰী কাৰোবাৰ দখললৈ আহিছিল তাৰ তথ্য আৰু পৰিস্থিতিবোৰ উন্মোচন কৰিব লাগিব।
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে তথ্য প্ৰযুক্তি আইনৰ ধাৰা 67 বি সন্দৰ্ভতো এক প্ৰাসংগিক স্পষ্টীকৰণ দিয়ে, যিয়ে শিশুসকলক যৌনগন্ধী, ইলেক্ট্ৰনিক ৰূপত দেখুওৱা সামগ্ৰী, প্ৰকাশ বা প্ৰেৰণকাৰীক শাস্তি দিয়ে। ন্যায়ালয়ে ৰায় দি কয় যে ধাৰা 67 বি-য়ে কেৱল শিশু অশ্লীল সামগ্ৰীৰ "বৈদ্যুতিক প্ৰচাৰ"ক শাস্তি দিয়াই নহয়, লগতে "এনে সামগ্ৰী সৃষ্টি, সংৰক্ষণ, প্ৰচাৰ আৰু ব্যৱহাৰ"ক শাস্তি দিয়ে।
সামাজিক মাধ্যমৰ মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ দায়বদ্ধতা আৰু প্ৰমাণৰ দায়ৰ ওপৰত
উচ্চতম ন্যায়ালয়ে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ বিস্তাৰৰ দিশটোত সামাজিক মাধ্যমৰ মধ্যস্থতাকাৰীসকলে পালন কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকাৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰিছিল। IT আইন, 2000 আৰু পকছো আইনৰ দৰে বিভিন্ন আইনৰ অধীনত এনে সমলৰ প্ৰকাশ আৰু প্ৰচলন সম্পৰ্কে অৱগত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ দায়বদ্ধতাৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছিল। প্ৰাসংগিকভাৱে, উচ্চতম ন্যায়ালয়ে স্পষ্ট কৰি দিছিল যে মধ্যস্থতাকাৰীসকলৰ বাবে যিকোনো তৃতীয় পক্ষৰ তথ্য, তথ্য বা যোগাযোগ সংযোগৰ বাবে দায়বদ্ধতাৰ পৰা সুৰক্ষিত কৰা 'সুৰক্ষিত বন্দৰ' ব্যৱস্থা, শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য নহয়।
POCSO আইনৰ অধীনত অপৰাধত প্ৰমাণৰ বোজা সন্দৰ্ভতো স্পষ্টীকৰণ দিয়া হৈছিল। POCSO আইনৰ 30 নং ধাৰাত কোৱা হৈছে যে এই আইনৰ অধীনত যিকোনো অপৰাধৰ বাবে বিশেষ আদালতে ধৰি ল’ব যে অভিযুক্তৰ মানসিক অৱস্থা দায়ী । এই ক্ষেত্ৰত অভিযুক্তৰ বিৰুদ্ধে কিছুমান “মূল তথ্য” প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়, তেন্তে এতিয়া অভিযুক্তৰ ওপৰত দায় পৰিব যে তেওঁ নিৰ্দোষী বুলি প্ৰমাণ কৰাৰ।
উদাহৰণস্বৰূপে, আদালতে এই কথা উল্লেখ কৰিছিল যে ধাৰা 15 (1) ৰ অধীনত অপৰাধ নিৰূপণৰ বাবে বিচাৰ বিভাগে কেৱল এই মূল তথ্যটোহে দেখুৱাব লাগিব যে অভিযুক্তজনৰ হাতত শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ সমল আছিল, আৰু ইয়াৰ পৰা মুক্তি পাবলৈ বা ৰিপৰ্ট কৰিবলৈ কোনো সক্ৰিয় পদক্ষেপ লোৱা নাছিল। অভিযুক্তৰ ওপৰত প্ৰমাণ কৰাৰ দায় আছে যে তেওঁ নিৰ্দোষী , আৰু তেওঁক 15(1) ধাৰাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা উচিত নহয়।
চৰ্তাৱলীৰ পৰিসৰ আৰু অৰ্থৰ ওপৰত
আমোদজনকভাৱে, উচ্চতম ন্যায়ালয়ে "শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী" শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰাৰ প্ৰতি আশংকা প্ৰকাশ কৰে, ইয়াক এক ভুল নাম বুলি অভিহিত কৰে যি অপৰাধৰ সম্পূৰ্ণ পৰিমাণ ধৰিবলৈ অপৰ্যাপ্ত। ন্যায়ালয়ে স্পষ্টকৈ কৈছিল যে শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীত প্ৰকৃততে শিশুটোৰ উৎপীড়ন জড়িত আছে। "চাইল্ড পৰ্ণগ্ৰাফী" শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰাটোৱে অপৰাধটোক তুচ্ছ কৰিব পাৰে, কিয়নো পৰ্ণগ্ৰাফীক প্ৰায়ে প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ মাজত এক সন্মতিপূৰ্ণ কাৰ্য্য হিচাপে দেখা হয়।
ইয়াক প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ, ন্যায়ালয়ে "শিশু যৌন শোষণকাৰী আৰু উৎপীড়ন সামগ্ৰী", বা "CSEAM." শব্দটো প্ৰয়োগ কৰিছিল যাতে সঠিকভাৱে প্ৰতিফলিত হয় যে অশ্লীল সামগ্ৰীবোৰ হৈছে ঘটনাৰ দলিল, য'ত শিশু এটাক যৌন শোষণ আৰু উৎপীড়ন কৰা হৈছে, বা য'ত যিকোনো স্ব-উৎপন্ন দৃশ্যমান চিত্ৰণৰ জৰিয়তে শিশুৰ যিকোনো প্ৰকাৰৰ উৎপীড়ন দেখুওৱা হৈছে।
দৰাচলতে, ৰায়টোত কিছুমান পৰামৰ্শ দিয়াৰ সময়ত, ন্যায়ালয়ে সংসদক "চাইল্ড পৰ্ণগ্ৰাফী" শব্দটো "CSEAM"ৰ সৈতে সলনি কৰাৰ কাৰণে পকছো আইন সংশোধন কৰাৰ বিষয়ে গুৰুত্ব সহকাৰে বিবেচনা কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে, যাতে এনে অপৰাধৰ বাস্তৱতা অধিক সঠিকভাৱে প্ৰতিফলিত হয়। উচ্চতম ন্যায়ালয়ে আন আদালতসমূহকো "শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী" শব্দটো কোনো ন্যায়িক আদেশ বা ৰায়ত ব্যৱহাৰ কৰা নহয়, আৰু ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে চি.এছ.ই.এ.এম. ব্যৱহাৰ কৰা হয় তাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখিবলৈ কৈছিল ।
বিভাজনৰ চিন্তা
আন এক ইতিবাচক ঘটনাত, উচ্চতম ন্যায়ালয়ে মহিলা আৰু শিশু বিকাশ মন্ত্ৰালয়ক শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ আইনী আৰু নৈতিক প্ৰভাৱৰ ওপৰত সজাগতা সৃষ্টি কৰাৰ বাবে ব্যাপক যৌন শিক্ষা কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে। শিশু পৰ্ণগ্ৰাফীৰ ভুক্তভোগীসকলৰ বাবে মানসিক পৰামৰ্শ, চিকিৎসীয় হস্তক্ষেপ, আৰু শৈক্ষিক সমৰ্থনৰ ব্যৱস্থাও উল্লেখ কৰা হৈছিল।
আটাইতকৈ প্ৰাসংগিকভাৱে, এই ৰায়টোৱে ৰাজ্যিক উচ্চ ন্যায়ালয়ে বিগত বছৰবোৰত বিকশিত কৰা পকছো আইনৰ বিধানবোৰৰ বিকল্প/বিভিন্ন ব্যাখ্যাবোৰ নিৰ্ণায়কভাৱে নিৰ্ধাৰণ কৰে। কিছুমান উচ্চ ন্যায়ালয়ে মজুতকৰণ আৰু বিতৰণৰ পৃথক অপৰাধবোৰ এটা অপৰাধ হিচাপে গণ্য কৰিছিল। সেইবোৰ পৃথক হিচাপে লৈ, উচ্চতম ন্যায়ালয়ে পকছো আইনৰ বিধানবোৰ কঠোৰ কৰি তুলিছে, যাতে ই শিশু পৰ্ণগ্ৰাফী ৰখাৰ কাৰ্যটোক শাস্তি দিবলৈ সক্ষম হ'ব পাৰে।
ৰাষ্ট্ৰীয় অপৰাধ ৰেকৰ্ড ব্যুৰোৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত তথ্যই প্ৰকাশ কৰিছে যে 2021-2022 চনৰ ভিতৰত পকছো আইনৰ 14 আৰু 15 ধাৰাৰ অধীনত প্ৰতিবেদিত গোচৰৰ সংখ্যা 1200 তকৈও অধিক আছিল। দৰাচলতে, 2022 চনত শিশুসকল চাইবাৰ ক্ৰিয়াৰ ভুক্তভোগী হোৱা মুঠ ঘটনাৰ সংখ্যা আছিল 1,823, যি আগৰ বছৰৰ তুলনাত 32 শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে। এই উদ্বেগজনক সংখ্যাবোৰৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, এই ৰায়দানে অপৰাধীসকলৰ বিৰুদ্ধে গোচৰ তৰাৰ ক্ষেত্ৰত বহুদূৰ আগবাঢ়িব পাৰে। ৰায়টোৱে সকলো সঠিক কথা কয় – এজনে কেৱল আশা কৰিব পাৰে যে সংশ্লিষ্ট সকলো কৰ্তৃপক্ষৰ দ্বাৰা সঠিক ৰূপায়ণৰ দ্বাৰা ইয়াক ইয়াৰ যৌক্তিক সমাপ্তিলৈ অনা হ'ব।
(Disclaimer: এই প্ৰবন্ধত প্ৰকাশ কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ। ইয়াত প্ৰকাশ কৰা তথ্য আৰু মতামতই ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে)
লগতে পঢ়ক: বলবিহীন ন্যায় শক্তিহীন, ন্যায় অবিহনে বল অত্যাচাৰী - JUSTICE AND FORCE
