২০২৪ চনৰ ১ জুলাইৰ পৰা অপৰাধমূলক ৩ খন আইন দেশত কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে । এই আইন কেইখন কিছুদিন ধৰি আলোচনাৰ বিষয় হৈ আহিছে । এই আইন সন্দৰ্ভত বিভিন্নজনে বিভিন্ন ধৰণৰ মন্তব্য প্ৰকাশ কৰিছে । ইয়াত ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতা (বিএনএছ), ভাৰতীয় নগৰিক সুৰক্ষা সংহিতা (বিএনএছএছ) আৰু ভাৰতীয় সাক্ষ্য অধিনিয়ম (বিএছএ)ৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে । এই আইনে ক্ৰমে ভাৰতীয় দণ্ডবিধি (আইপিচি), ফৌজদাৰী প্ৰক্ৰিয়া বিধি (চিআৰপিচি) আৰু ভাৰতীয় প্ৰমাণ আইনৰ স্থান লৈছে ।
এই আইনসমূহৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে এটা চমু প্ৰবন্ধত আলোচনা কৰিব নোৱাৰি । সেয়েহে ইয়াত আইনবোৰৰ কেৱল কেইটামান দিশৰ সমাধান কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিয়া হৈছে । তাৰ ভিতৰত কিছুমান আশ্চৰ্যজনক, কিছুমান ভাল আৰু কিছুমানৰ বাবে এক বৃহৎ পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজন আছে ।
আশ্চৰ্যজনক :
ভাৰতীয় আইনবিদ ন্যায়াধীশ মদন লোকুৰে আঙুলিয়াই দিছে, "এই আইনসমূহৰ ঘোষিত উদ্দেশ্য আছিল ঔপনিৱেশিক মানসিকতাৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পোৱা, কিন্তু বিএনএছৰ প্ৰায় ৯০ শতাংশই এক কাট এণ্ড পেষ্টৰ কাম । আইপিচিৰ মৌলিক গাঁথনিটো বজাই ৰাখিব পাৰিলেহেঁতেন আৰু ইয়াত প্ৰয়োজনীয় সংশোধন কৰিব পাৰিলেহেঁতেন । বেছিভাগ ঔপনিৱেশিক আইনৰ পুনৰ প্ৰণয়ন কৰাৰ কোনো প্ৰয়োজন নাছিল । বিএনএছ নতুন বটলত পুৰণি ৱাইনৰ বাহিৰে আন একো নহয় ।"
ন্যায়াধীশ লোকুৰে আঙুলিয়াই দিছে যে আইপিচিৰ আটাইতকৈ বেছি অপব্যৱহাৰ কৰা শাখাবোৰৰ ভিতৰত আছিল ৰাজদ্ৰোহ । বিতংভাৱে ব্যাখ্যা কৰি তেওঁ কয় যে যুৱকসকলক নিৰ্দোষ টুইটৰ বাবে গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল । শেহতীয়াকৈ উচ্চতম ন্যায়ালয় আৰু প্ৰকৃততে দেশক ধাৰণা দিয়া হৈছিল যে এই ঔপনিৱেশিক ব্যৱস্থাটো বাতিল কৰা হ'ব । কিন্তু এতিয়া আমি দেখিছো যে ইয়াৰ বিপৰীত ঘটনা ঘটিছে ।
নতুন ব্যৱস্থাটো (ধাৰা ১৫২ বিএনএছ) হৈছে ৰাজদ্ৰোহ যোগ । এতিয়া অধিক কঠোৰ জৰিমনাৰে ব্যৱস্থাটোৰ অপব্যৱহাৰৰ অধিক সুযোগ আছে । কেইদিনমান আগতে, কিছুমান লোকক পেলেষ্টাইনৰ পতাকা উৰুৱাই থকাৰ বাবে গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল । এতিয়া ধাৰা ১৫২ বিএনএছৰ অধীনত হিংসাত্মক কাৰ্যকলাপৰ বাবে অনিৰ্ধাৰিত উচটনিৰ অভিযোগ আৰোপ কৰিব পাৰে ।
একেদৰে, আইপিচিৰ এটা নিৰ্যাতিত ধাৰা ১৫৩এ (বিভিন্ন গোটৰ মাজত শত্ৰুতা বৃদ্ধি কৰা) পুনৰ প্ৰণয়ন কৰা হৈছে আৰু ধাৰা ১৯৬ বিএনএছ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছে । এই ধাৰাৰ অধীনত এজন ব্যক্তিৰ বিৰুদ্ধে জামিনবিহীন অপৰাধ পঞ্জীয়ন কৰাৰ বাবে আৰক্ষীক এতিয়াও যথেষ্ট বিবেচনা প্ৰদান কৰা হৈছে । কিন্তু পূৰ্বৰ দৰে ইয়াক ঘৃণা বিদ্বেষীসকলৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰাৰ সম্ভাৱনা নাই ।
নতুন আইনৰ ভাল দিশ :
ফিজি উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ লোকুৰে কয়, "বিএনএছএছৰ কিছুমান ভাল ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত আছে অনুসন্ধানৰ ক্ষেত্ৰত ভিডিঅ'গ্ৰাফী (ধাৰা ১৮৫) কিন্তু মোবাইল ফোনত... আশা কৰোঁ, ইয়াৰ ফলত কৰ্তৃপক্ষৰ মাজে মাজে স্বেচ্ছাচাৰিতা বন্ধ হ'ব । কিন্তু এনেকুৱা লাগিছে যে ভিডিঅ'গ্ৰাফীৰ বাবে কোনো মানক অপাৰেটিং প্ৰক্ৰিয়া নাই ।"
আইনখনে এতিয়া আৰক্ষী থানাত গ্ৰেপ্তাৰ কৰা লোকৰ তালিকা প্ৰদৰ্শন কৰাটো বাধ্যতামূলক কৰিছে (ধাৰা ৩৭) । ই ভাল, কিন্তু যদি গ্ৰেপ্তাৰ দেখুওৱা নহয় তেন্তে কি হ'ব ? আৰক্ষীয়ে এই খেলখন খেলিবলৈ জনা যায় । ৩ বছৰতকৈ কম দণ্ডনীয় অপৰাধত ৬০ বছৰৰ অধিক বয়সৰ লোকক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ ওপৰতো নিষেধাজ্ঞা আছে (ধাৰা ৩৫)। বয়স প্ৰমাণীকৰণ কেনেদৰে কৰা হয় ?
অৱশ্যে, এনে ধৰণৰ বেছিভাগ অপৰাধ মুঠতে জামিনযোগ্য । গতিকে এইটো সঁচাকৈয়ে এক হাস্যকৰ সংশোধন । ন্যায়াধীশ লোকুৰে বিএনএছএছ আইনৰ বিষয়টো আলোচনা কৰি ব্যাখ্যা কৰে, "এই নতুন আইনে অপৰাধৰ ভুক্তভোগীসকলক কিছুমান প্ৰসাধনমূলক লাভালাভ প্ৰদান কৰে ।"
উদাহৰণ স্বৰূপে তেওঁ কয়, "ধাৰা ১৯৩-ত কোৱা হৈছে যে যৌন অপৰাধৰ ক্ষেত্ৰত তদন্ত দুমাহৰ ভিতৰত সম্পূৰ্ণ কৰিব লাগে । এই ব্যৱস্থাটো ভাল । কিন্তু তদন্ত দুমাহৰ ভিতৰত যদি সম্পূৰ্ণ নহয়, সময় বৃদ্ধিৰ বাবে আদালতৰ কাষ চাপিব পাৰি । তাৰ বাবে সময়সীমা কিয় নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে ? লগতে এটা চৰ্ত আছে যে যৌন অপৰাধৰ ক্ষেত্ৰত আৰক্ষীয়ে ভুক্তভোগীজনক ৯০ দিনৰ ভিতৰত তদন্তৰ অগ্ৰগতিৰ বিষয়ে অৱগত কৰিব লাগিব । যদি তথ্য দিয়া নহয়, ই গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয় । আৰক্ষীয়ে সঁচাকৈয়ে এই ব্যৱস্থাক সন্মান কৰিব নেকি ? আচৰিত কথাটো হ'ল ৯০ দিনৰ পিচত তথ্য দিয়াৰ কোনো প্ৰয়োজন নাই ।" এই নতুন আইনত বহুতো ত্ৰুটি আছে যিয়ে আনকি কোনো বাধ্যতামূলক অনুসৰণ অবিহনে ভাল ব্যৱস্থাবোৰো অপ্ৰয়োজনীয় কৰি তোলে ।
পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজন :
বিএনএছয়ে কঠোৰ ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰিছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপত জড়িত সংগঠন এটাৰ সদস্যপদ কেৱল আজীৱন কাৰাদণ্ডৰে দণ্ডনীয় (ধাৰা ১১৩)। সেয়েহে, যদি সেই সংগঠনৰ কোনো ক্ৰেকপট সদস্যই সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য সংঘটিত কৰে তেন্তে এটা প্ৰতিষ্ঠিত সংগঠনৰ এজন প্ৰবাসী সদস্যক গ্ৰেপ্তাৰ কৰিব পাৰি ।
আৰক্ষীয়ে গ্ৰেপ্তাৰৰ ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ কৰে বুলি জনা যায় । বৰ্তমান সময়ত দায়বদ্ধতা অতি প্ৰয়োজনীয় । আমি আৰক্ষীয়ে ইয়াৰ পৰা আঁতৰি যোৱা দেখিছো । দায়বদ্ধতাৰ অভাৱ হৈছে স্বাধীনতাৰ পূৰ্বৰ অভিশাপ আৰু ই অব্যাহত আছে । নতুন আইনসমূহে ইয়াৰ ব্যৱস্থা কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে । ভুৱা গ্ৰেপ্তাৰ আৰু ভুৱা সংঘৰ্ষৰ বাবে আৰক্ষীক জবাবদিহি কৰিব লাগে ।
জামিনৰ ব্যৱস্থা (ধাৰা ৪৮০ বিএনএছএছ) স্পষ্ট নহয় । এইটো এনেদৰে ক'ব পাৰি যে হত্যাৰ অভিযুক্ত ব্যক্তি এজনক জামিন দিব নোৱাৰি । লগতে আৰক্ষীয়ে গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ প্ৰথম ৪০ দিনৰ ভিতৰত আৰু এই সময়ছোৱাত একাধিকবাৰ অভিযুক্ত এজনক জিম্মাত ল'ব পাৰে । ই বিচাৰকসকলক এজন অভিযুক্তক জামিন দিয়াৰ পৰা স্পষ্টভাৱে বিৰত ৰাখিব ৷ যাৰ ফলত কিছুমান ক্ষেত্ৰত কম বেছি পৰিমাণে ৪০ দিনৰ ভিতৰত কাৰাদণ্ড নিশ্চিত হ'ব ।
উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ প্ৰাক্তন ন্যায়াধীশ মদন লোকুৰে ধাৰা ১৭৩ বিএনএছএছৰ কথা উল্লেখ কৰি কয় যে জিৰো এজাহাৰ পঞ্জীয়ন কৰাটো এতিয়া আইনৰ অংশ । এই প্ৰথা ইতিমধ্যে প্ৰচলিত আছিল, কিন্তু এতিয়া ইয়াক আইনী স্বীকৃতি দিয়া হৈছে । তেওঁ কয়, "এজাহাৰখন তৎক্ষণাৎ সংশ্লিষ্ট আৰক্ষী থানালৈ স্থানান্তৰ কৰাৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই । মনত ৰাখিব, যেতিয়া মণিপুৰত দুগৰাকী মহিলাক উলংগ কৰি পেৰেড কৰা হৈছিল, এক জিৰো এজাহাৰ পঞ্জীয়ন কৰা হৈছিল, কিন্তু প্ৰায় দুসপ্তাহ ধৰি ইয়াক অধিকাৰ ক্ষেত্ৰৰ আৰক্ষী থানালৈ স্থানান্তৰ কৰা হোৱা নাছিল । আমি সকলোৱে বিলম্বৰ পৰিণামবোৰ জানো ।"
এনে ধৰণৰ কেইবাটাও ব্যৱস্থা অস্পষ্টভাৱে উল্লেখ কৰা হৈছে আৰু অধিবক্তাসকলে দীঘলীয়া সময়ৰ বাবে যুক্তি-তৰ্ক কৰিব পাৰে । এনে পৰিস্থিতিত বিচাৰ আদালত আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশসকলৰ ওপৰত বোজা বৃদ্ধি পাব । তেওঁলোকে পুৰণি আইনী ব্যৱস্থাৰ অধীনত কিছুমান গোচৰৰ মোকাবিলা কৰিব লাগিব আৰু কিছুমান নতুন আইনী ব্যৱস্থাৰ অধীনত । যি কাম সহজ নহয় । ইয়াৰ ফলত সকলো স্থানতে বিভ্ৰান্তি আৰু গোচৰৰ নিষ্পত্তি হ্ৰাস হ'ব । এনে পৰিস্থিতিত কোন উপকৃত হ'ব ?
এই সমস্যাৰ সমাধান কি ?
উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ প্ৰাক্তন ন্যায়াধীশ লোকুৰে কয়,"মই দৃঢ়তাৰে কওঁ যে সকলো স্তৰত দায়বদ্ধতা থাকিব লাগে, সেয়া সাধাৰণ নাগৰিক হওঁক বা জ্যেষ্ঠ আমোলা হওঁক বা আৰক্ষী বিষয়া হওঁক । আইন ৰূপায়ণত সমতা অবিহনে আমি দুটা আইনী প্ৰণালীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈ থাকিম, এটা তেওঁলোকৰ বাবে যাৰ ক্ষমতা আছে আৰু আনটো সাধাৰণ নাগৰিকৰ বাবে । তেওঁ লগতে কয়, "যদি আমি ঔপনিৱেশিক বিকৃতকৰণৰ মোকাবিলা কৰাৰ ক্ষেত্ৰত গম্ভীৰ হও তেন্তে আমি সকলোৰে বাবে আইনৰ শাসন প্ৰয়োগ কৰি আৰু ন্যায় প্ৰদানৰ ক্ষেত্ৰত সমতা ৰাখিব লাগিব ।"
(ন্যায়াধীশ মদন লোকুৰ এগৰাকী ভাৰতীয় আইনবিদ । উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ প্ৰাক্তন ন্যায়াধীশ লোকুৰ বৰ্তমান ফিজিৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ । তেওঁ অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ উচ্চ ন্যায়ালয় আৰু গুৱাহাটী উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছে । লোকুৰে দিল্লী উচ্চ ন্যায়ালয়তো ন্যায়াধীশ হিচাপে কাম কৰিছে ।)
টোকা:এই প্ৰবন্ধত প্ৰকাশিত মতামতবোৰ লেখকৰ । ইয়াত প্ৰকাশিত তথ্য আৰু মতামতে ইটিভি ভাৰতৰ মতামত প্ৰতিফলিত নকৰে ।
