বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৬ ছেপ্টেম্বৰ : অষ্টাদশ লোকসভাৰ কাৰ্যকালৰ ৩ মাহ পাচতো সংসদৰ বিভাগ সম্পৰ্কীয় স্থায়ী সমিতি (ডিআৰএছচি) গঠন কৰা হোৱা নাই । কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ আৰু বিৰোধীৰ মাজত কেইবাটাও পৰ্যায়ৰ আলোচনা অনুষ্ঠিত হৈছে, কিন্তু এতিয়ালৈকে কোনো অগ্ৰগতি হোৱা নাই । এই বিতৰ্কৰ মাজতে জ্যেষ্ঠ কংগ্ৰেছ নেতা শশী থাৰুৰে বিত্ত, বৈদেশিক পৰিক্ৰমা আৰু প্ৰতিৰক্ষা সম্পৰ্কীয় গুৰুত্বপূৰ্ণ সমিতিসমূহৰ অধ্যক্ষপদ প্ৰদান কৰিবলৈ অনীহা প্ৰকাশ কৰাৰ বাবে চৰকাৰক সমালোচনা কৰিছে ।
থাৰুৰে কৈছে যে ২০১৪ চনত যেতিয়া কংগ্ৰেছৰ মাত্ৰ ৪৪ গৰাকী সাংসদ আছিল, তেতিয়া তেওঁ বৈদেশিক পৰিক্ৰমা সংসদীয় সমিতিৰ নেতৃত্ব দিছিল, আনহাতে তেওঁৰ সহযোগী কংগ্ৰেছী বীৰাপ্পা মইলীয়ে বিত্ত সমিতিৰ নেতৃত্ব দিছিল । কিন্তু আজি কংগ্ৰেছৰ ১০১ গৰাকী সাংসদ থকা স্বত্বেও সৰ্ববৃহৎ বিৰোধী দলে বিচৰা তিনিটা পেনেলৰ যিকোনো এটাৰ নিয়ন্ত্ৰণ হস্তান্তৰ কৰিবলৈ চৰকাৰে অনিচ্ছুক যেন লাগিছে ।
সংসদৰ এক মুখ্য কাম হ'ল কাৰ্যবাহীৰ তদাৰক । ইয়াৰ লগতে চৰকাৰৰ বিভিন্ন মন্ত্ৰালয় আৰু বিভাগৰ অনুদানৰ (বাজেট) দাবীৰ বিতং পৰীক্ষাৰ প্ৰয়োজন । সময়ৰ সীমাবদ্ধতাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত সংসদৰ সম্পূৰ্ণ/মুকলি সদনত এই অনুষ্ঠানৰ সৈতে সম্পূৰ্ণ ন্যায় কৰাটো প্ৰায় অসম্ভৱ ।
এই উদ্বেগ পূৰণ কৰাৰ বাবে ১৯৮৯ চনত সংশ্লিষ্ট মন্ত্ৰালয়সমূহৰ কাৰ্যকলাপ পৰীক্ষা কৰাৰ বাবে কৃষি, বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি সমিতি আৰু পৰিৱেশ আৰু বন সমিতি নামৰ তিনিটা বিষয় আধাৰিত স্থায়ী সমিতি গঠন কৰা হৈছিল ।
এই সমিতিসমূহৰ সফলতাৰ ফলত ব্যৱস্থাটোৰ সম্প্ৰসাৰণ হৈছিল । এনেদৰে ১৯৯৩ চনৰ এপ্ৰিল মাহত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ সকলো মন্ত্ৰালয় আৰু বিভাগক সামৰি ১৭ টা ডিআৰএছচি কাৰ্যকৰী হৈছিল । প্ৰণালীটো জুলাই ২০০৪ত পুনৰ গঠন কৰা হৈছিল, যাৰ অধীনত ডিআৰএছচিৰ সংখ্যা ১৭ৰ পৰা ২৪ লৈ বৃদ্ধি কৰা হৈছিল ।
এই ডি.আৰ.এছ.চিৰ সদস্যপদৰ সন্দৰ্ভত, মন্ত্ৰীসকলক বাদ দি লোকসভা আৰু ৰাজ্যসভাৰ সকলো সদস্যক এটা বা আন সমিতিত স্থান দিয়াটো নিশ্চিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা হৈছে । সেয়েহে, যেতিয়া সমিতিৰ সংখ্যা আছিল ১৭, প্ৰতিখন সমিতিৰ ৪৫ গৰাকী সদস্য আছিল । যেতিয়া সমিতিৰ সংখ্যা ২৪ লৈ বৃদ্ধি হয়, প্ৰতিখন সমিতিত সদস্যৰ সংখ্যা ৩১ লৈ হ্ৰাস কৰা হয় । লগতে, যিহেতু লোকসভা আৰু ৰাজ্যসভাত মুঠ সদস্যৰ অনুপাত প্ৰায় ২:১, প্ৰতিখন সমিতিৰ লোকসভাৰ ২১ গৰাকী আৰু ৰাজ্যসভাৰ ১০ গৰাকী সদস্য আছে ।
সমিতিসমূহৰ সদস্য কোন হ'ব পাৰে ?
মন্ত্ৰীসকলৰ উপৰিও, যিসকল এই সমিতিবোৰৰ সদস্য হিচাপে নিযুক্তি পাবলৈ অযোগ্য, কেতিয়াবা কিছুমান ৰাজনৈতিক দলৰ জ্যেষ্ঠ সদস্যই বিভিন্ন প্ৰতিশ্ৰুতি বা স্বাস্থ্যজনিত কাৰণত এই সমিতিবোৰৰ পৰা বাদ পৰে । সেয়েহে প্ৰায়ে, কিছুমান সদস্যই তেওঁলোকৰ দলৰ হৈ দ্বৈত কৰ্তব্য পালন কৰে আৰু একাধিক সমিতিত বহে ।
২৪ খন সমিতিৰ ভিতৰত, ৮ খন সমিতি ৰাজ্যসভা সচিবালয়ৰ দ্বাৰা আৰু ১৬ খন লোকসভা সচিবালয়ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয় । সেই অনুসৰি, ৰাজ্যসভাৰ সদস্যসকলৰ দ্বাৰা ৮ খন সমিতিৰ অধ্যক্ষতা কৰা হয় আৰু ১৬ খন সমিতি লোকসভাৰ সদস্যসকলৰ দ্বাৰা অধ্যক্ষতাত অনুষ্ঠিত হয় । এই সমিতিসমূহৰ অধ্যক্ষসকলক ক্ৰমে ৰাজ্যসভাৰ অধ্যক্ষ আৰু লোকসভাৰ অধ্যক্ষৰ দ্বাৰা নিযুক্ত কৰা হয় ।
সংসদীয় পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰীয়ে মুখ্য দলসমূহৰ নেতাসকলৰ সৈতে আলোচনা কৰে
সদস্য সকলক মনোনীত কৰা আৰু সমিতিসমূহৰ অধ্যক্ষতা আৱণ্টনৰ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ প্ৰক্ৰিয়াটো বৃহৎ সংখ্যক দলৰ বাবে জটিল হৈ পৰে । এই উদ্দেশ্যৰ বাবে, সংসদীয় পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰীয়ে মুখ্য ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ নেতাসকলৰ সৈতে অনানুষ্ঠানিক আলোচনা কৰে । বহলভাৱে, সকলো ৰাজনৈতিক দলে, বিশেষকৈ মুখ্য দলবোৰে, সদনত তেওঁলোকৰ শক্তিৰ অনুপাতত এই সমিতিবোৰত প্ৰতিনিধিত্ব কৰে ।
সমিতিসমূহত বিভিন্ন ৰাজনৈতিক দলৰ সদস্যৰ সংখ্যা এনেদৰে নিৰ্ণয় হোৱাৰ পিচত, সংশ্লিষ্ট ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ নেতাসকলক তেওঁলোকৰ সদস্যসকলৰ নাম সেই অনুসৰি প্ৰতিখন সমিতিত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰস্তাৱ দিবলৈ অনুৰোধ জনোৱা হয় । লোকসভাৰ প্ৰতিটো সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পিচত গোটেই অনুশীলনটোত তিনি মাহ বা তাতোকৈও অধিক সময় লাগে ।
সমিতিবোৰে কি কৰে ?
এই সমিতিবোৰৰ মুখ্য কাম হৈছে সংশ্লিষ্ট মন্ত্ৰালয়/বিভাগসমূহৰ অনুদানৰ দাবীবোৰ বিবেচনা কৰা আৰু লোকসভাত আলোচনাৰ বাবে সেইবোৰৰ ওপৰত প্ৰতিবেদন দিয়া । তেওঁলোকে এনে বিধেয়কৰ ওপৰত পৰীক্ষা আৰু প্ৰতিবেদন দিয়ে, যিবোৰ দুয়োখন সদনত পৰিচয় দিয়াৰ পিচত সংশ্লিষ্ট প্ৰিজাইডিং বিষয়াই তেওঁলোকলৈ প্ৰেৰণ কৰে । সমিতিবোৰক মন্ত্ৰালয়/বিভাগৰ বাৰ্ষিক প্ৰতিবেদনবোৰ বিবেচনা আৰু প্ৰতিবেদন কৰাৰ ক্ষমতাও দিয়া হৈছে । ইয়াৰ সদনসমূহত উপস্থাপন কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় দীৰ্ঘম্যাদী নীতিৰ ওপৰত বিবেচনা আৰু প্ৰতিবেদন দিয়াৰ অধিকাৰ আছে ।
নিয়মবোৰে সমিতিবোৰৰ কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত নিম্নলিখিত দুটা প্ৰতিবন্ধকতা আৰোপ কৰিছে, অৰ্থাৎ এখন সমিতিয়ে সংশ্লিষ্ট মন্ত্ৰালয়/বিভাগবোৰৰ দৈনন্দিন প্ৰশাসনৰ বিষয়বোৰ বিবেচনা নকৰিব আৰু এখন সমিতিয়ে সাধাৰণতে আন কোনো সংসদীয় সমিতিৰ আওতাৰ ভিতৰত বিষয়বোৰ বিবেচনা নকৰিব ।
অৱশ্যে, ডি.আৰ.এছ.চিৰ প্ৰতিবেদনবোৰৰ কেৱল প্ৰেৰণাদায়ক মূল্য আছে আৰু সমিতিয়ে দিয়া পৰামৰ্শ হিচাপে গণ্য কৰা হ'ব । অনুদান, বিধেয়ক আৰু অন্যান্য বিষয়ৰ দাবীৰ প্ৰতিবেদনৰ সন্দৰ্ভত, মন্ত্ৰালয় বা সংশ্লিষ্ট বিভাগে ইয়াত সন্নিবিষ্ট পৰামৰ্শ আৰু সিদ্ধান্তবোৰৰ ওপৰত পদক্ষেপ ল'ব লাগিব আৰু ইয়াৰ ওপৰত লোৱা পদক্ষেপৰ উত্তৰ দাখিল কৰিব লাগিব ।
এনেদৰে মন্ত্ৰালয়/বিভাগৰ পৰা প্ৰাপ্ত পদক্ষেপ লোৱা মন্তব্যবোৰ সমিতিয়ে পৰীক্ষা কৰে আৰু ইয়াৰ ওপৰত লোৱা পদক্ষেপৰ প্ৰতিবেদনবোৰ সদনত উত্থাপন কৰা হয় । সমিতিসমূহৰ দ্বাৰা প্ৰতিবেদিত বিধেয়কসমূহ সমিতিসমূহৰ প্ৰতিবেদনৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত সদনসমূহে বিবেচনা কৰে ।
লগতে পঢ়ক :জম্মু-কাশ্মীৰৰ নিৰ্বাচন আৰু কিছু প্ৰাসংগিক চিন্তা - Jammu Kashmir Elections 2024
