বিশেষ প্ৰতিবেদন, ২ জুলাই : কেইবা দশক ধৰি ভাৰতীয় দণ্ডবিধি (আইপিচি), ভাৰতীয় প্ৰমাণ আইন আৰু ফৌজদাৰী প্ৰক্ৰিয়া বিধিয়ে ভাৰতৰ আইনী ব্যৱস্থাক গঢ় দিছে । যদিও এই আইনসমূহে ন্যায়ৰ ভিত্তি প্ৰদান কৰিছে, সেইবোৰে আধুনিক ভাৰতৰ জটিলতাবোৰ সমাধান কৰাত ক্ৰমান্বয়ে ব্যৰ্থ হৈছে । এক নতুন যুগ আৰম্ভ হৈছে আৰু ভাৰতে নতুন অপৰাধমূলক আইন প্ৰৱৰ্তনৰ সৈতে আইনৰ ক্ষেত্ৰত উন্নয়নৰ দিশত গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ লৈছে ।
এই পদক্ষেপটো ২০২০ চনত আৰম্ভ হৈছিল যেতিয়া অধ্যাপক ড৹ ৰণবীৰ সিঙৰ অধ্যক্ষতাত অপৰাধমূলক আইনৰ সংস্কাৰ সমিতি (চিআৰচিএল) গঠন কৰা হৈছিল । ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতা (বিএনএছ), ভাৰতীয় নাগৰিক সুৰক্ষা সংহিতা (BNSS) আৰু ভাৰতীয় সাক্ষ্য অধিনিয়ম (BSA) নামৰ পৰিৱৰ্তনশীল আইনসমূহে এই পুৰণি আইনবোৰক নতুন আইনী পৰিকাঠামো প্ৰস্তুত কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে । যিবোৰ একবিংশ শতিকাৰ ভাৰতৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে বিশেষভাৱে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে ।
এই নতুন আইনসমূহে ভাৰতীয় অপৰাধমূলক ন্যায় ব্যৱস্থাক ইয়াৰ ঔপনিৱেশিক উত্তৰাধিকাৰৰ পৰা মুক্ত কৰিছে । শাস্তিৰ সলনি ন্যায়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ বাবে নতুন আইনৰ প্ৰশংসা কৰি অধ্যাপক পি.ভি.এছ. শৈলজাই কয় যে এয়া এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন যে 'দণ্ডবিধি' এতিয়া 'ন্যায় বিধি' হৈ পৰিছে । ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীয়ে আদালত প্ৰণালী প্ৰৱৰ্তন আৰু উচ্চ ন্যায়ালয় স্থাপনৰ লগতে এই পৰিৱৰ্তনক আকাৰ দিয়াত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল ।
এই উন্নয়নবোৰে ১৮৬০ ৰ দশকত সংহিতা প্ৰণয়নৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল । এই নতুন বিধেয়কসমূহ স্থায়ী সমিতিৰ পৰামৰ্শৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সংশোধন কৰা হৈছে আৰু সংসদৰ দুয়োখন সদনে অনুমোদন জনাইছে । ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে ২০২৩ চনৰ ২৫ ডিচেম্বৰত তেওঁৰ সন্মতি প্ৰদান কৰে আৰু ২০২৪ চনৰ ১ জুলাইত ই কাৰ্যকৰী হয় ।
আইনৰ সংস্কাৰ আৰু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনীয়তা হৈছে এই উপলব্ধি যে বিদ্যমান আইনবোৰ ঔপনিৱেশিক যুগৰ পুৰণি ধ্বংসাবশেষ, যি এক অপৰাধী ন্যায় ব্যৱস্থাক প্ৰতিফলিত কৰে যাৰ উদ্দেশ্য হৈছে ন্যায় প্ৰদান কৰাৰ সলনি স্থায়ী কৰা । পুৰণি আইনৰ বহুতো শাখা অপ্ৰাসংগিক আৰু অপ্ৰচলিত হৈ পৰিছে যাৰ বাবে এক পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজন ।
২০২৩ চনৰ নতুন ফৌজদাৰী আইন ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতা হৈছে সংহিতাটো পুনৰ নিৰ্ধাৰণ আৰু পুনঃনিৰ্দেশিত কৰাৰ এক প্ৰয়াস আৰু পূৰ্বৰ ভাৰতীয় দণ্ডবিধি ১৮৬০ৰ স্থান লৈছে । ধাৰাবোৰ সংশোধন, বাতিল আৰু যোগ কৰি আইনখনৰ উদ্দেশ্য হৈছে ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্ব, ঐক্য আৰু অখণ্ডতাৰ প্ৰতি ভাবুকি সৃষ্টি কৰা কাৰ্যক শাস্তি প্ৰদান কৰি অপৰাধৰ এক সূক্ষ্ম দৃষ্টিভংগী লোৱা ।
ইয়াৰ উপৰিও, ই গুৰুতৰ আৰু সাধাৰণ অপৰাধৰ মাজত পাৰ্থক্য কৰি আৰু গুৰুতৰ অপৰাধৰ বাবে কঠোৰ শাস্তি আৰোপ কৰি সন্ত্ৰাসবাদ, সংগঠিত অপৰাধৰ দৰে প্ৰত্যাহ্বানৰ মোকাবিলা কৰে । অপৰাধৰ বাবে জৰিমনা হিচাপে 'সমাজ সেৱা'ৰ ধাৰণাটো এতিয়া ন্যায়ৰ প্ৰতি অধিক পুনৰ্সংস্থাপনমূলক দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি আইনৰ অধীনত কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে ।
| লগতে পঢ়ক :ব্ৰিটিছ যুগৰ আইনত পৰ্দা, ১ জুলাইৰ পৰা দেশত কাৰ্যকৰী হ’ব নতুন অপৰাধমূলক আইন - New criminal laws |
শেহতীয়া আইনত, ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতাৰ ধাৰা ৩০৪-ৰ অধীনত অপৰাধ হিচাপে 'স্নেচিং'(snatching) যোগ কৰা হৈছে । ভাৰতীয় নগৰিক সুৰক্ষা সংহিতা, ২০২৩ৰ লক্ষ্য হৈছে আমাৰ অপৰাধ প্ৰক্ৰিয়া প্ৰণালী পৰিষ্কাৰ কৰা । অনুসন্ধানৰ বাবে সময়সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰি ই নিশ্চিত কৰিব বিচাৰে যে ন্যায় জনসাধাৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ প্ৰতি অধিক সুলভ আৰু সঁহাৰিদায়ক ।
এই নতুন ফৌজদাৰী আইনত ধাৰা ১৭৬ ত এটা উল্লেখযোগ্য পৰিৱৰ্তন দেখা গৈছে, যিয়ে ৭ বছৰ বা ততোধিক দণ্ডনীয় অপৰাধৰ তদন্ত বাধ্যতামূলক কৰে । ইয়াৰ অৰ্থ হৈছে যে নিযুক্ত বিশেষজ্ঞসকলে ঘটনাস্থলীত অনুসন্ধান কৰাত জড়িত থাকিব ।
ইয়াৰ উপৰিও, ভাৰতীয় নগৰিক সুৰক্ষা সংহিতাৰ ধাৰা ১৭৩য়ে পৰীক্ষণ, অনুসন্ধান আৰু প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে ডিজিটেল পদ্ধতিৰ অনুমতি দি নতুন ডিজিটেল যুগক আকৰ্ষণ কৰে । নথিপত্ৰ আৰু প্ৰক্ৰিয়াৰ দিশত এই পৰিৱৰ্তন প্ৰযুক্তিৰ অগ্ৰগতিৰ সৈতে সংগতি ৰাখে আৰু আইনী প্ৰক্ৰিয়াবোৰ সুশৃংখল কৰাত সহায় কৰে । এটা বৈপ্লৱিক ধাৰণা হ'ল শূন্য এজাহাৰ (Zero FIR) ৰূপায়ণ ।
আইনখনৰ ধাৰা ১৭৩ অনুসৰি, ব্যক্তিসকলক যিকোনো আৰক্ষী থানাত অপৰাধ সম্পৰ্কীয় অভিযোগ (এফআইআৰ) দাখিল কৰাৰ ক্ষমতা দিয়া হয় ।ইয়াত কোৱা হৈছে যে ১৫ দিনৰ ভিতৰত সেই নিৰ্দিষ্ট অঞ্চলত সংঘটিত অপৰাধৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ এজাহাৰখন আৰক্ষী চকীলৈ স্থানান্তৰ কৰিব লাগিব । অপৰাধ আৰু অপৰাধী ট্ৰেকিং প্ৰণালী জনসাধাৰণৰ হিতৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হ'ব ।
ভাৰতীয় সাক্ষ্য অধিনিয়মে ১৮৭২ চনৰ ভাৰতীয় প্ৰমাণ আইনৰ স্থান লৈছে যাৰ ফলত প্ৰমাণ আইনৰ গাঁথনি সলনি হৈছে । আজিৰ পৰিৱেশত য'ত প্ৰযুক্তিৰ যথেষ্ট গুৰুত্ব আছে, এই নতুন ফৌজদাৰী আইনে ইলেক্ট্ৰনিক প্ৰমাণক স্বীকাৰ কৰে, যিকোনো ডিভাইচ বা প্ৰণালীৰ দ্বাৰা প্ৰস্তুত বা প্ৰেৰণ কৰা যিকোনো তথ্য যি ডাটা সংৰক্ষণ বা পুনৰুদ্ধাৰ কৰিব পাৰে ।
ভাৰতীয় সাক্ষ্য অধিনিয়মৰ ধাৰা ৫৭য়ে প্ৰাথমিক প্ৰমাণ হিচাপে ইলেক্ট্ৰনিক ৰেকৰ্ডৰ স্বীকৃতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে । তদুপৰি, আইনখনত এনে ব্যৱস্থা অন্তৰ্ভুক্ত আছে যিয়ে আনকি মৌখিক প্ৰমাণৰ বৈদ্যুতিক উপস্থাপন কৰিবলৈ সক্ষম কৰে । এই অগ্ৰগতিৰ ফলত সাক্ষীসকলে দূৰৱৰ্তীভাৱে সাক্ষ্য দিয়াটো সম্ভৱ কৰি তোলে যে ডিজিটেল ৰেকৰ্ডবোৰে পৰম্পৰাগত কাগজৰ নথিপত্ৰৰ দৰে একে গুৰুত্ব বহন কৰে । আইনখনৰ ধাৰা ২৪য়ে যুটীয়া পৰীক্ষণৰ ধাৰণাটো সম্প্ৰসাৰিত কৰে ।
ভাৰতৰ অপৰাধমূলক আইনে এই পৰিৱৰ্তনবোৰৰ সৈতে সম্পৰ্কিত অসুবিধা, পৰিণাম আৰু আপত্তিবোৰৰ ওপৰত তীক্ষ্ণ দৃষ্টি ৰাখিছে । চিন্তাৰ এক বিশেষ ক্ষেত্ৰ যিয়ে বৰ্ধিত নিৰীক্ষণ লাভ কৰিছে সেয়া হ'ল ভাৰতীয় নাগৰিক সুৰক্ষা সংহিতাৰ অধীনত আৰক্ষীৰ জিম্মাৰ ম্যাদ বৃদ্ধি । অপৰাধৰ তীব্ৰতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি সীমা ১৫ দিনৰ পৰা ৬০ বা ৯০ দিনলৈ বৃদ্ধি কৰিলে আইন প্ৰৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু নাগৰিক স্বাধীনতা সুৰক্ষিত কৰাৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰখাৰ বিষয়ে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে ।
যদিও 'ৰাজদ্ৰোহ' শব্দটো বাদ দিয়াটো লক্ষণীয়, ইয়াক 'ভাৰতৰ সাৰ্বভৌমত্ব, একতা আৰু অখণ্ডতা বিপদাপন্ন কৰা কাৰ্য' শব্দটোৰ দ্বাৰা প্ৰতিস্থাপিত কৰা হয়, যাৰ ফলত সম্ভাৱ্য অত্যাধিক অপৰাধকৰণৰ বিষয়ে উদ্বেগ বৃদ্ধি হয় ।
'সংগঠিত অপৰাধ' আৰু 'সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্য'ৰ দৰে অপৰাধৰ পৰিসৰ এতিয়াও বিস্তৃত আৰু যদিও তেওঁলোকৰ সংজ্ঞা স্পষ্ট আৰু সীমিত কৰাৰ চেষ্টা কৰা হৈছে, ব্যক্তিৰ ওপৰত সম্ভাৱ্য উৎপীড়ন আৰু প্ৰভাৱৰ বিষয়ে প্ৰশ্ন ৰৈ গৈছে। উচ্চ খালী পদ, ন্যায়িক অভাৰলোড, আৰু ফৰেনচিক বিশেষজ্ঞৰ বাবে ব্যাপক আন্তঃগাঁথনি বিকাশ আৰু কৰ্মচাৰী প্ৰশিক্ষণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু বিবৃতিৰ অডিঅ'-ভিডিঅ' ৰেকৰ্ডিঙৰ দৰে বিষয়বোৰ আকাংক্ষিত দক্ষতা প্ৰাপ্ত কৰাৰ বাবে নিষ্ঠাৰে মোকাবিলা কৰিব লাগিব ।
| লগতে পঢ়ক :নতুন আইনৰ অধীনত ছত্তীশগড়ত প্ৰথমখন এজাহাৰ দাখিল নিশা ১২.৩০ বজাত - New Criminal Code in India |
ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ ড৹ ডি ৱাই চন্দ্ৰচূড়ে কয় যে নতুন আইনসমূহ আমাৰ সমাজৰ বাবে এক ঐতিহাসিক মুহূৰ্ত কিয়নো কোনো আইনে আমাৰ সমাজৰ দৈনন্দিন আচৰণ যেনে ফৌজদাৰী আইনক প্ৰভাৱিত নকৰে । ফৌজদাৰী আইনে ৰাষ্ট্ৰৰ নৈতিক পৰিকাঠামোক নিৰ্দেশনা দিয়ে আৰু মানুহক তেওঁলোকৰ মূল্যৱান স্বাধীনতাৰ পৰা বঞ্চিত কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে ।
তেওঁ লগতে কৈছিল যে আমাৰ অপৰাধী ন্যায় প্ৰশাসনৰ এটা সমস্যা হ'ল যে আমি গুৰুতৰ আৰু সাধাৰণ লোকক একে পৰ্যায়ত ব্যৱহাৰ কৰো যিটো সলনি হ'ব লাগিব আৰু ই তিনিটা নতুন অপৰাধমূলক আইনৰ অধীনত সলনি হৈছে ।
তেওঁ লগতে কয় যে আন্তঃগাঁথনি অতি সোনকালে বিকশিত কৰিব লাগে । এক ইতিবাচক পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ ফৰেনচিক বিশেষজ্ঞ আৰু অনুসন্ধানকাৰী বিষয়াসকলৰ ক্ষমতা নিৰ্মাণৰ কাম হাতত ল'ব লাগে । ভাৰত আগবাঢ়ি আছে আৰু ভাৰতক নতুন আইনী সঁজুলিৰ প্ৰয়োজন ।
এই নতুন আইনবোৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক কাৰকৰ ফলস্বৰূপে প্ৰণয়ন কৰা হৈছিল । ভুক্তভোগীসকলক প্ৰাথমিকতা দিয়া ন্যায়ৰ দাবী, ডিজিটেল বিপ্লৱৰ বাবে প্ৰযুক্তিগত নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু বিকশিত সামাজিক মূল্যবোধে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল ।
ইয়াৰ উপৰিও, ন্যায়িক সক্ৰিয়তাৰ দৰে চাপ আছিল যিয়ে অদক্ষতা আৰু আন্তৰ্জাতিক দায়বদ্ধতাৰ লগতে বিচাৰকসকলৰ ভিন্ন মতামত উন্মোচিত কৰিছিল । যদিও তেওঁ সংস্কাৰৰ সম্ভাৱনা স্বীকাৰ কৰে, তেওঁ বুজাবুজি আৰু ৰূপায়ণৰ গুৰুত্বৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰে । এইটোও উল্লেখ কৰা হৈছে যে বিভিন্ন আদালতত অমীমাংসিত গোচৰৰ সংখ্যাৰ বাবে ভাৰতত ন্যায়ৰ গতি লেহেমীয়া । সেয়েহে, এক আধুনিক আইনী ব্যৱস্থাৰ দিশত পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰয়োজন আছে ।
নতুন অপৰাধমূলক আইনৰ লক্ষ্য হৈছে অনুসন্ধান আৰু জব্দৰ বাধ্যতামূলক অডিঅ'-ভিডিঅ' ৰেকৰ্ডিঙৰ জৰিয়তে প্ৰক্ৰিয়াবোৰ সুশৃংখল কৰা, গভীৰভাৱে নিৰ্দিষ্ট গাঁথনিগত বাধাবোৰ আঁতৰ কৰাৰ ওপৰতো নিৰ্ভৰ কৰে । প্ৰণালীগত পৰিৱৰ্তন, আন্তঃগাঁথনি বিকাশকে ধৰি আকাংক্ষিত সংস্কাৰ পাবলৈ এক সামগ্ৰিক দৃষ্টিভংগীৰ প্ৰয়োজন ।
এনেবোৰ উদ্বেগৰ পিচতো তিনিওখন আইনত অন্তৰ্ভুক্ত আইনী পদক্ষেপবোৰে ইয়াৰ আইনী আৰু অনুসন্ধান প্ৰণালী উন্নত কৰাৰ বাবে ভাৰতৰ প্ৰতিশ্ৰুতিক সূচায় । প্ৰযুক্তি আৰু ফৰেনচিক বিজ্ঞানৰ ওপৰত উল্লেখনীয় গুৰুত্বই আধুনিক যুগত আইনী পৰিকাঠামো প্ৰতিষ্ঠা কৰে । এই আইনবোৰে অপৰাধী ন্যায় ব্যৱস্থাক বৰ্তমানৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু মূল্যবোধৰ সৈতে সমাজৰ প্রান্তিক আৰু দুৰ্বল শ্ৰেণীবোৰক উন্নত সুৰক্ষা প্ৰদান কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি প্ৰদৰ্শন কৰে ।
