নতুন দিল্লী : তবলাবাদক, পাৰকাচনিষ্ট, সুৰকাৰ তথা অভিনেতা ওস্তাদ জাকিৰ হুছেইনৰ মহাপ্ৰয়াণে সাংস্কৃতিক ক্ষেত্ৰত শোকৰ ছাঁ পেলাইছে । তেওঁ ভাৰতীয় আছিল যদিও তেওঁ বিশ্ববাসীৰ হৃদয়ত আছিল । ভাৰত লগতে বিদেশৰ মাটিত তেওঁৰ বিশেষ স্থান আছিল । শিল্পীগৰাকীয়ে ৬০ বছৰতকৈও অধিক সময় সংগীত সাধনাত জড়িত আছিল । তেওঁ ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় আৰু বিশ্ব সংগীতৰ সংমিশ্ৰণত কেইগৰাকীমান মহান ভাৰতীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংগীতজ্ঞৰ সৈতে মঞ্চত একেলগে বজাইছিল ।
তেওঁ তবলাক এক সম্পূৰ্ণ নতুন পৰিচয় প্ৰদান কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল । মহান তালবাদকজনে বিভিন্ন শৈলীত সংগীত সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ ভিতৰত আছে তেওঁৰ প্ৰদৰ্শনী জেজ আৰু কনচাৰ্ট । স্বাভাৱিকতে তেওঁৰ পিতৃ তথা প্ৰখ্যাত তবলাবাদক আল্লা ৰাখাৰ পৃষ্ঠপোষকতাত শিকা আৰু বজোৱাৰ পিছত তেওঁ বিশ্বজুৰি সুনাম অৰ্জন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল ।
গোৱাত এক অনুষ্ঠানৰ পূৰ্বে হুছেইনে পিটিআইক কৈছিল, "মই ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে সংগীতৰ প্ৰতি মানসিকতা সলনি হৈছিল যে সংগীত মানে সংগীত, ই ভাৰতীয় সংগীত বা অন্য সংগীত নহয়, সেয়েহে যেতিয়া মই অনা ভাৰতীয় সংগীতজ্ঞসকলৰ সৈতে কাম আৰম্ভ কৰিছিলো তেতিয়া ই এক প্ৰাকৃতিক হেণ্ডচেক যেন লাগিছিল ।"
জাকিৰ হুছেইনৰ সংগীত যাত্ৰা
সৰ্বকালৰ অন্যতম শ্ৰেষ্ঠ তবলাবাদক আল্লা ৰাখাৰ পুত্ৰ হিচাপে হুছেইন সংগীতৰ প্ৰতি আগ্ৰহী আছিল । তেওঁ অতি কম বয়সৰ পৰাই সংগীতৰ যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল । ৭ বছৰ বয়সতে তেওঁ প্ৰথম সংগীতানুষ্ঠান পৰিৱেশন কৰিছিল আৰু ১২ বছৰ বয়সৰ পৰা ভ্ৰমণ আৰম্ভ কৰিছিল । জন্মস্থান মুম্বাইত শিক্ষা সমাপ্ত কৰাৰ পিছত তেওঁ ১৯৭০ চনত আমেৰিকালৈ যায় । সংগীতৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ কোনো সীমা নাছিল । যোৱা ফেব্ৰুৱাৰীত হুছেইন শ্ৰেষ্ঠ গ্লোবেল মিউজিক এলবাম, শ্ৰেষ্ঠ গ্লোবেল সংগীত প্ৰদৰ্শন আৰু শ্ৰেষ্ঠ সমসাময়িক বাদ্যযন্ত্ৰ এলবাম শিতানত ৬৬ সংখ্যক বাৰ্ষিক গ্ৰেমী বঁটাৰ তিনিটা গ্ৰেমী লাভ কৰা ভাৰতৰ প্ৰথম সংগীতজ্ঞ হয় ।
তেওঁ সেই সময়ত ইনষ্টাগ্ৰামত লিখিছিল, "একাধিক গ্ৰেমী বঁটা লাভ কৰাৰ সময়ত আপোনালোকৰ মৰম আৰু আশীৰ্বাদৰ বাবে মই অভিভূত আৰু বিনম্ৰ হৈছো । আপোনালোক সকলোকে ব্যক্তিগতভাৱে সঁহাৰি দিয়াটো মোৰ বাবে অসম্ভৱ কিন্তু নিশ্চিত হওক যে আপোনালোক সকলো মোৰ হৃদয়ত আছে আৰু মই আপোনালোক সকলোকে ধন্যবাদ জনাইছো । গ্ৰেমীত ভাৰতৰ বাবে এইটো এক মহান দিন আছিল আৰু দেশৰ সুনাম কঢ়িয়াই অনাৰ বাবে মই গৌৰৱান্বিত ।"
২০২৪ চনৰ গ্ৰেমীত হুছেইনে ফিউজন সংগীত গ্ৰুপ 'শক্তি'ৰ অংশ হিচাপে "দিছ মোমেন্ট"ৰ বাবে শ্ৰেষ্ঠ গ্লোবেল মিউজিক এলবামৰ বাবে প্ৰথম সন্মান অৰ্জন কৰে, য'ত প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য ব্ৰিটিছ গিটাৰবাদক জন মেকলাফলিন, লগতে কণ্ঠশিল্পী শংকৰ মহাদেৱন, ভায়োলিনবাদক গণেশ ৰাজাগোপালন আৰু পাৰকাচনিষ্ট চেলভাগণেশ বিনায়কৰাম অন্তৰ্ভুক্ত থাকে । পিছত তেওঁ 'পাশতু'(Pashto)ৰ বাবে শ্ৰেষ্ঠ গ্লোবেল সংগীত প্ৰদৰ্শনৰ বাবে আন দুটা বঁটা আৰু "এজ উই স্পিক"ৰ বাবে শ্ৰেষ্ঠ সমসাময়িক বাদ্যযন্ত্ৰ এলবামৰ বাবে ফ্লাউটিষ্ট ৰাকেশ চৌৰাছিয়া, আমেৰিকান বেঞ্জো বাদক বেলা ফ্লেক আৰু আমেৰিকান বেচিষ্ট এডগাৰ মেয়াৰৰ সৈতে লাভ কৰে ।
অনুৰাগীৰ বিপুল সঁহাৰিৰ মাজত যোৱা বছৰ জানুৱাৰীত ভাৰতত 'শক্তি' গ্ৰুপৰ বিশ্ব ভ্ৰমণৰ বাবে অংশগ্ৰহণ কৰে । 'শক্তি'ৰ বাহিৰেও হুছেইনে মিকি হাৰ্টৰ সৈতে মাষ্টাৰ্ছ অফ পাৰকাচন, প্লেনেট ড্ৰাম আৰু গ্লোবেল ড্ৰাম প্ৰজেক্ট, চাৰ্লছ লইড আৰু এৰিক হাৰলেণ্ডৰ সৈতে সংগম, ডেভ হ'লেণ্ড আৰু ক্ৰিছ পটাৰৰ সৈতে ক্ৰছকাৰেণ্টছ, বেলা ফ্লেক আৰু এডগাৰ মেয়াৰৰ সৈতে ট্ৰাইও আৰু অতি শেহতীয়াকৈ হাৰ্বি হেনককৰ সৈতে বহুতো গুৰুত্বপূৰ্ণ অনুষ্ঠানত অৰিহণা যোগাইছিল ।
হুছেইনে তিনিটা কনচাৰ্টত পৰিৱেশন কৰিছিল । তেওঁৰ তৃতীয়, তবলা আৰু অৰ্কেষ্ট্ৰাৰ বাবে প্ৰথম বাৰৰ বাবে কনচাৰ্ট ২০১৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰত ভাৰতত, ভাৰতৰ চিম্ফনি অৰ্কেষ্ট্ৰাৰ দ্বাৰা ২০১৬ চনত ইউৰোপ আৰু ইউকেত আৰু ২০১৭ চনৰ এপ্ৰিলত আমেৰিকাত প্ৰিমিয়াৰ কৰা হৈছিল । গোটেই পৃথিৱীজুৰি ভ্ৰমণ কৰা আৰু প্ৰদৰ্শন কৰা সুৰকাৰজনৰ ব্যক্তিগত সমাৱেশত প্ৰদৰ্শন কৰাৰ বিৰুদ্ধে আপত্তি আছিল আৰু পলমকৈ উপস্থিত হোৱাটো ভাল পোৱা নাছিল । তেওঁ নিজৰ মতামতত সৰৱ আছিল ।
সংগীত সম্পৰ্কে দৃষ্টিভংগী
লেখিকা নাছৰিন মুন্নী কবিৰৰ "জাকিৰ হুছেইন: এ লাইফ ইন মিউজিক" নামৰ গ্ৰন্থত লেখকৰ সৈতে বাৰ্তালাপত হুছেইনে কয় যে ব্যক্তিগত সমাৱেশ, কৰ্পোৰেট অনুষ্ঠান বা বিবাহ অনুষ্ঠান আদি সংগীত শুনাৰ স্থান নহয় ।
"সেইবোৰ স্থানত মানুহে মিলামিছা কৰিবলৈ, সুৰাপান কৰিবলৈ আৰু সম্ভৱতঃ আহাৰ গ্ৰহণৰ বাবে আহে । সংগীত এনেদৰে শুনা উচিত নহয় । মোৰ বাবে সংগীতৰ স্থান হৈছে কনচাৰ্ট হল বা থিয়েটাৰ-য'ত মানুহে তেওঁলোকৰ আসনত থাকে, হলটো আন্ধাৰ হৈ যায় আৰু আমি সংগীতজ্ঞসকলে আমাৰ স্থান লওঁ ।" হুছেইনে আয়োজকসকলক প্ৰদৰ্শন আৰম্ভ হোৱাৰ পিছত দুৱাৰ বন্ধ কৰিবলৈ কয় আৰু পলমকৈ আহিবলৈ অনুমতি নিদিয়ে ।
জাকিৰ হুছেইনৰ জনপ্ৰিয়তা
১৯৯৪ চনত অমিতাভ বচ্চনৰ দৰে প্ৰতিযোগীৰ সৈতে ভাৰতীয় আলোচনী 'জেণ্টেলমেন'ৰ মহিলা পঢ়ুৱৈসকলে এবাৰ পাৰকাচনিষ্টক "আটাইতকৈ চেক্সি পুৰুষ" হিচাপে ভোট দিছিল ।
হুছেইনে কৈছিল, "আলোচনী দলটোৱে মোক চাবলৈ আহিছিল আৰু বিচাৰিছিল যে মই এই সকলোবোৰ চুট আৰু জেকেট আৰু পশ্চিমীয়া কাপোৰ পিন্ধিম আৰু তেওঁলোকৰ বেটুপাতত পোজ দিম । মই ভাবো তেওঁলোক সমানে হতবাক আৰু আচৰিত হৈছিল যে মই সৰ্বাধিক সংখ্যক ভোট লাভ কৰিছিলো কাৰণ তেওঁলোকে ধৰি লৈছিল যে বিজয়ী হ'ব অমিতাভ বচ্চন ।"
তবলাবাদক হিচাপে তেওঁৰ পৰিচয়ৰ উপৰিও হুছেইনে "মাণ্টো" আৰু "মিষ্টাৰ এণ্ড মিচেছ আয়াৰ"কে ধৰি বহুতো চলচ্চিত্ৰৰ বাবে সংগীত ৰচনা কৰিছিল । তেওঁ চাবানা আজমীৰ সৈতে মাৰ্চেণ্ট আইভৰী চলচ্চিত্ৰ প্ৰযোজনাৰ "হিট এণ্ড ডাষ্ট", "দ্য পাৰফেক্ট মাৰ্ডাৰ" আৰু "চাজ"ত অভিনয় কৰিছিল । ১৯৮৮ চনত হুছেইন তাজমহল চাহ ব্ৰেণ্ডৰ বিশেষ বিজ্ঞাপনৰ জৰিয়তে ভাৰতত অধিক চৰ্চিত হৈছিল ।
৩৩ ছেকেণ্ডৰ বিজ্ঞাপনত ওস্তাদক তেওঁৰ তবলা ৰিয়াজত নিমজ্জিত দেখা গৈছিল । বিজ্ঞাপনটোত বিখ্যাত হৰিশ ভিমানিৰ ভইচ অভাৰে তেতিয়া হুছেইনৰ দক্ষতাক প্ৰশংসা কৰি কৈছিল যে "ৱাহ ওস্তাদ, ৱাহ!"। তাৰ উত্তৰত তালবাদকজনে উত্তৰ দিছি: "আৰে হুজুৰ, ৱাহ তাজ বলিয়ে!" সেই "ৱাহ তাজ" বহুতো অনুষ্ঠানৰ বাবে ব্যৱহৃত গুঞ্জন হৈ পৰিছিল আৰু বহু বছৰলৈ ই জয়প্ৰিয় হৈ আছিল । একে বছৰতে, হুছেইনক দূৰদৰ্শনত প্ৰিমিয়াৰ হোৱা আইকনিক ৰাষ্ট্ৰীয় সম্প্ৰীতিৰ গীত "মিলে চুৰ মেৰা তুমহাৰা"ত তেওঁৰ পিতৃ আল্লা ৰাখাৰ সৈতে স্ক্ৰীণত দেখা গৈছিল ।
সোমবাৰে পুৱতি নিশা বিখ্যাত তবলাবাদক ওস্তাদ জাকিৰ হুছেইনে ছান ফ্ৰান্সিস্কোৰ এখন হাস্পতালত শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে । মৃত্যুৰ লগে লগে তেওঁ তেওঁৰ পত্নী এণ্টোনিয়া মিনেকোলা আৰু দুগৰাকী কন্যা আনিছা কুৰেছি আৰু ইছাবেলা কুৰেছিক এৰি থৈ যায় ।
৪ টা গ্ৰেমীৰ উপৰিও হুছেইন পদ্মশ্ৰী, পদ্মভূষণ, পদ্মবিভূষণ, সংগীত নাটক একাডেমী বঁটা, আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ঐতিহ্য ফেল'শ্বিপ আৰু ফ্ৰান্সৰ অৰ্ডাৰ অফ আৰ্টছ এণ্ড লেটাৰছত অফিচিয়েৰকে ধৰি অগণন বঁটা আৰু সন্মান লাভ কৰিছে ।
লগতে পঢ়ক :ওস্তাদৰ চিৰবিদায়; সামাজিক মাধ্যমযোগে অন্তিম শ্ৰদ্ধা শোকস্তব্ধ অনুৰাগীৰ - ZAKIR HUSSAIN PASSES AWAY
