বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৬ জুন : 13 মে'ত ভাৰত আৰু ইৰাণে এক ঐতিহাসিক চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে । ইৰাণত স্বাক্ষৰিত এই চুক্তিয়ে পিএছইউৰ জৱাহৰলাল নেহৰু পোৰ্ট ট্ৰাষ্ট আৰু কান্দলা পোৰ্ট ট্ৰাষ্টৰ যুটীয়া উদ্যোগ ইণ্ডিয়া গ্লোবেল পোৰ্টছ লিমিটেডক (আইজিপিএল) শ্বাহিদ বেহেষ্টি টাৰ্মিনেল (চাবাহাৰৰ দুটা টাৰ্মিনেলৰ এটা) পৰিচালনা কৰিবলৈ অনুমতি দিছে । আনটো হৈছে ৰাছিয়ান ফেডাৰেচন আৰু মধ্য এছিয়াৰ দিশে কাৰ্গোৰ বাবে নিৰ্ধাৰিত শ্বাহিদ কালাণ্টাৰী টাৰ্মিনেল । ইয়াক দহ বছৰৰ বাবে পৰিচালনাৰ চুক্তি কৰা হৈছে ।
এই বন্দৰৰ বিকাশৰ পৰিকল্পনা মূলতে সত্তৰৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে ইৰাণৰ শ্বাহে আৰম্ভ কৰিছেল, কিন্তু ইৰাণত ইছলামিক বিপ্লৱৰ বাবে ইয়াত বিলম্ব হৈছিল । অৱশ্যে প্ৰকল্পটোৰ প্ৰথম পৰ্যায়টো 1883 চনত মুকলি কৰা হৈছিল । কিয়নো ইৰাণে ইয়াৰ একমাত্ৰ বন্দৰ বন্দৰ-ই-আব্বাছৰ ওপৰত চাপ হ্ৰাস কৰিবলৈ ইয়াৰ বন্দৰ কাৰ্যকলাপ পূব দিশে স্থানান্তৰ কৰিব বিচাৰিছিল । কিয়নো দেশখন ইৰাণী সামুদ্ৰিক বাণিজ্যক পদাঘাত কৰিবলৈ সক্ষম ইৰাকী আক্ৰমণৰ আশংকাত আছিল । ১৯৮৩ চনলৈ ইৰাণে শ্বাহিদ কালাণ্টাৰীত চাৰিটা ৪৫ মিটাৰ বাৰ্থ আৰু শ্বাহিদ বেহেষ্টিত চাৰিটা ১৫০ মিটাৰ বাৰ্থ নিৰ্মাণ কৰিছিল । ইয়াৰে ভিতৰত 235 মিটাৰ আৰু 265 মিটাৰৰ দুটা ডাঙৰ বাৰ্থ পিচত ক্ৰমান্বয়ে 1997 আৰু 2004 চনত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল ।
শ্বাহিদ বেহেষ্টি বন্দৰত ভাৰতৰ প্ৰৱেশ
2003 চনত ভাৰতে শ্বাহিদ বেহেষ্টি বন্দৰৰ বিকাশত আগ্ৰহ দেখুৱাইছিল । কিন্তু ইৰাণৰ ওপৰত আৰোপ কৰা নিষেধাজ্ঞাৰ বাবে কোনো অগ্ৰগতি কৰিব পৰা নগ'ল । অৱশ্যে 2016 চনত দুয়োখন দেশে এক চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে । ইয়াৰ অধীনত ভাৰতে এটা বাৰ্থ পুনৰ সজ্জিত কৰিব আৰু 600 মিটাৰ দীঘল কণ্টেইনাৰ সঞ্চালন সুবিধা পুনৰ নিৰ্মাণ কৰিব । ইৰাণৰ ওপৰত এতিয়াও চলি থকা নিষেধাজ্ঞাৰ পৰিৱেশত নিবিদাদাতাসকলৰ অনিচ্ছাৰ বাবে এইটোও প্ৰথমতে বিলম্ব হৈছিল । পিচত আমেৰিকাই ভাৰতৰ চাবাহাৰ প্ৰকল্পক ইৰাণৰ ওপৰত আৰোপ কৰা নিষেধাজ্ঞাৰ পৰা ৰেহাই দিয়ে এইটো কাৰণতে যে এই প্ৰকল্পটো আফগানিস্তানৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ লক্ষ্যৰে কৰা হৈছিল ।
কাৰ্যকৰী কৰ্তৃপক্ষৰ ম্যাদ বৃদ্ধি কৰা
2017 চনত আফগানিস্তানৰ বাবে ঘেঁহু কঢ়িয়াই লৈ যোৱা প্ৰথম ভাৰতীয় জাহাজখন চাবাহাৰত উপস্থিত হয় । যাৰ দ্বাৰা আফগানিস্তানৰ বাবে আৰু ভৱিষ্যতে মধ্য এছিয়া অঞ্চললৈ এক বৈকল্পিক বাণিজ্য পথ মুকলি কৰে । বাৰ্ষিক ভিত্তিত ভাৰতক কাৰ্যকৰী কৰ্তৃত্ব দিয়াৰ পূৰ্বৰ চুক্তিখন কেৱল ভাৰতীয় কোম্পানীবোৰৰ বাবেই অসুবিধাজনক নাছিল, কিন্তু চুক্তিৰ নৱীকৰণৰ অনিশ্চয়তাৰ বাবে সঁজুলি আৰু জনশক্তিৰ বিনিয়োগৰ পৰাও অব্যৱহাৰিক আছিল । বৰ্তমান স্বাক্ষৰিত চুক্তিখনৰ অধীনত আইজিপিএলে দহ বছৰৰ বাবে বন্দৰটো চলাব আৰু এনেদৰে অনিশ্চয়তাৰ অৱসান ঘটাব । বিলম্বৰ কাৰণ হোৱা বিবাদৰ আন এটা বিষয় হ'ল মধ্যস্থতাৰ ব্যৱস্থা, যিটো এতিয়া আঁতৰ কৰা হৈছে । এতিয়া সকলো পক্ষই সৰ্বোচ্চ পৰ্যায়ত পাৰস্পৰিক পৰামৰ্শৰ দ্বাৰা বিবাদ নিষ্পত্তি কৰিব ।
আইজিপিএলে ইতিমধ্যে বেহেষ্টি টাৰ্মিনেলত ছয়টা গধুৰ শুল্ক ক্ৰেইন স্থাপনত 125 নিযুত আমেৰিকান ডলাৰ বিনিয়োগ কৰিছে আৰু ভাৰতে টাৰ্মিনেলত এছইজেড স্থাপনৰ দৰে বন্দৰ বিকাশ সম্পৰ্কীয় কাৰ্যকলাপৰ বাবে 250 নিযুত আমেৰিকান ডলাৰৰ পোনপটীয়া ঋণ প্ৰদান কৰাৰ কথা ঘোষণা কৰিছে । ভাৰত আংশিকভাৱে আফগান সীমান্তৰ ওচৰৰ চাবাহাৰৰ পৰা জাহিদানলৈ (630 কিমি) ৰে'ল পথ নিৰ্মাণৰ সৈতেও জড়িত । ভাৰতে চাবাহাৰৰ পৰা কাৰ্গোৰ এক মসৃণ আৰু দ্ৰুত চলাচল নিশ্চিত কৰিবলৈ দালেৰামৰ পৰা জাৰাঞ্জলৈ (জাহিদানৰ ওচৰত) পথ নিৰ্মাণ কৰিছে । চাবাহাৰ বন্দৰ, এছইজেড আৰু সংযোগত ভাৰতৰ মুঠ বিনিয়োগ হ'ব প্ৰায় 21 বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ ।
বন্দৰ আৰু ৰে'লপথ সংযোগ প্ৰকল্পৰ দ্বাৰা ইৰাণ কেনেদৰে লাভান্বিত হ'ব ?
ইৰাণৰ ভাৰত মহাসাগৰত বা আৰব সাগৰত কোনো বন্দৰ নাই । হৰমুজ প্ৰণালীত অৱস্থিত ইয়াৰ একমাত্ৰ বন্দৰ বন্দাৰ-ই-আব্বাছ গভীৰ সাগৰীয় বন্দৰ নহ'লেও ইয়াত যথেষ্ট ভিৰ হয় । কিন্তু ই 2,50,000 টন বা অধিক কাৰ্গো কঢ়িয়াই অনা ডাঙৰ মালবাহী জাহাজ চম্ভালিব নোৱাৰে । সেয়েহে ইৰাণী ডাঙৰ মালবাহী জাহাজবোৰে ইউএইৰ বন্দৰবোৰত লংগৰ পেলায়, য'ৰ পৰা সৰু জাহাজত বেণ্ডাৰ আব্বাছলৈ সামগ্ৰীবোৰ কঢ়িওৱা হয় । ইয়াৰ বাবে সময় লাগে আৰু ট্ৰেন্সশিপমেণ্টৰ বাবে ব্যয় বৃদ্ধি হয় । দ্বিতীয়তে, চাবাহাৰত এটা ডাঙৰ আৰু গভীৰ বন্দৰ থকাৰ বাবে (দুটা টাৰ্মিনেলত দহটা বাৰ্থৰ গভীৰতা 6 মিটাৰৰ পৰা 15 মিটাৰলৈ বেলেগ বেলেগ) অৰ্থাৎ ডাঙৰ ব্যৱসায়িক সুযোগ । যাৰ ফলত বিশেষকৈ ইৰাণ আমেৰিকাৰ নিষেধাজ্ঞাৰ অধীনত থকাৰ সময়ত অৰ্থনীতিৰ দ্ৰুত বিকাশ হ'ব । কৌশলগতভাৱেও ভাৰত মহাসাগৰত এটা ডাঙৰ গভীৰ পানীৰ বন্দৰ থকাটোৱে (বিশ্ব শক্তিৰ খেলৰ বাবে দ্ৰুতগতিত এক হট-বেড হৈ পৰিছে) নিশ্চিতভাৱে অঞ্চলটোত ইৰাণৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি কৰিব ।
চাবাহাৰ বিকাশ কৰিলে ভাৰতৰ কি লাভ হ'ব ?
দৰাচলতে, ভাৰতে চাবাহাৰ প্ৰকল্পৰ পৰা ইৰাণতকৈ অধিক লাভ কৰিব । প্ৰথমতে, ভাৰত-আফগানিস্তান বাণিজ্যই এক উৎসাহ লাভ কৰিব । এতিয়ালৈকে ভাৰতৰ পৰা আফগানিস্তানলৈ বিমানেৰে ৰপ্তানি ব্যয়সাপেক্ষ হোৱা নাছিল । কিয়নো পাকিস্তানে ভাৰতীয় বিমানসমূহক নিজৰ আকাশমাৰ্গেৰে উৰিবলৈ দিয়াত অস্বীকাৰ কৰাৰ বাবে পাকিস্তানক বাধা দিবলগা হৈছিল । আফগানিস্তানলৈ স্থলপথেৰে কাৰ্গো প্ৰেৰণ কৰাটোও অব্যৱহাৰিক প্ৰমাণিত হৈছে । যিটো আমি আফগানিস্তানলৈ সাহায্য পেকেজ হিচাপে অন্তিমবাৰ ঘেঁহুৰ সামগ্ৰী পথযোগে প্ৰেৰণ কৰাৰ সময়ত অনুভৱ কৰিছোঁ । চাবাহাৰ হৈ আফগানিস্তানলৈ সামগ্ৰী প্ৰেৰণ কৰাটো আনকি পাকিস্তান হৈ স্থলপথেৰে প্ৰেৰণ কৰাতকৈও প্ৰায় 60% সস্তা বুলি প্ৰমাণিত হৈছে । দ্বিতীয়তে, ই ভাৰত আৰু মধ্য এছিয়াৰ দেশসমূহৰ মাজত বাণিজ্যৰ বাবে এক নতুন আৰু ব্যয়সাধ্য পথ মুকলি কৰিব, যি এতিয়ালৈকে চুৱেজ খাল হৈ মধ্য এছিয়ালৈ আৰু ইউৰোপলৈ গৈছে ।
কৌশলগত গুৰুত্ব
শেষত কিন্তু আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ লাভালাভটো হৈছে কৌশলগত (যদিও কোনো ঠাইত স্পষ্টভাৱে কোৱা হোৱা নাই) । চাবাহাৰৰ পৰা মাত্ৰ ৭৬ নটিকেল মাইল (১৪৯ কিলোমিটাৰ) পূবত চীনা পৰিচালিত গোৱাদৰ পাক বন্দৰৰ সৈতে ভাৰতীয় পৰিচালিত বন্দৰটোৱে আমাক আৰব সাগৰত চীনা কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত নজৰ ৰাখিবলৈ সক্ষম কৰিব । লগতে এই চাবাহাৰ-আফগানিস্তান পথটোৱে আমাক মধ্য এছিয়াৰ তাজিকিস্তানৰ ফাৰখাৰত থকা আমাৰ বিমানঘাটিৰ প্ৰতি প্ৰত্যক্ষ আৰু চমু দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰিব । এইটো প্ৰকৃততে আমাৰ 'হীৰাৰ নেকলেছ' আঁচনিত সম্পূৰ্ণৰূপে খাপ খায়, যিটো হৈছে কাৰ নিকোবৰ, কলম্বো কণ্টেইনাৰ বন্দৰ টাৰ্মিনেল, মৰিচাছৰ আগালেগা আৰু ওমানৰ কোৰ্মত আমাৰ উপস্থিতিৰ সৈতে 'ষ্ট্ৰীং অব পাৰ্লচ'ৰ চীনা আঁচনিৰ প্ৰত্যুত্তৰ । এই চুক্তিখন নিশ্চিতভাৱে চীন আৰু ইয়াৰ পৃষ্ঠপোষক পাকিস্তানৰ অস্বস্তি বৃদ্ধি কৰিবলৈ যথেষ্ট হ'ব ।
