దేవుడు మనకిచ్చిన వరాల్లో అతి ముఖ్యమైన, గొప్ప వరం నిద్ర. రోజంతా ఎన్నో పనులు చేస్తుంటాం. శరీరంలోని అవయవాలూ పనిచేసి అలసిపోతాయి. ఇలా శరీరంలో జరిగే ప్రక్రియల్లో ఖర్చు అయిన శక్తిని శరీరం నిద్రలోనే పుంజుకుంటుంది. మెదడుకు కావలసిన శక్తి, ఏకాగ్రతలు తిరిగి పొందటానికీ.. మనం నేర్చుకోవటానికి, నేర్చుకున్నది మెదడులో నిక్షిప్తం అవటానికి, గుర్తు ఉండటానికీ నిద్ర అత్యంత కీలకం. పిల్లల శరీర, మానసిక ఎదుగుదలకు తోడ్పడే గ్రోత్‌ హార్మోన్‌ నిద్రలోనే విడుదలవుతుంది. నిద్రతో వ్యాధి నిరోధక శక్తి (ఇమ్యూనిటీ) పెరుగుతుంది. మానసిక సమస్యలు.. ముఖ్యంగా ఆందోళన, కుంగుబాటు వంటి వ్యాధులు రాకుండా కాపాడుతుంది. కాబట్టే నిద్రకు అంత ప్రాధాన్యం. మనకు సగటున 6-8 గంటల నిద్ర అవసరం. చిన్నపిల్లలకైతే ఇంకా ఎక్కువ కావాలి. వయసు మళ్లినవారికి 4 గంటల నిద్ర చాలనే అభిప్రాయం సరికాదు. నిద్ర సరిగా పట్టటానికి రకరకాల అంశాలు తోడ్పడతాయి. వీటిల్లో అతి ముఖ్యమైంది జీవ గడియారం (సర్కేడియన్‌ రిథమ్‌). ఇది మెదడులో ఒక చిన్న భాగం వల్ల కలుగుతుంది. ఇది మన జీవన ప్రక్రియలు ఎలా జరగాలో నిర్ణయిస్తూ ఉంటుంది. పగటిపూట మెలకువతో ఉండేట్టుగా, చీకటి పడ్డాక నిద్ర వచ్చేలా ప్రేరేపించి, మనల్ని నిద్రకు ఉపక్రమించేలా చేస్తుంది. మనం నిద్రపోయే ముందు రాత్రిపూట దీపాలన్నీ ఆర్పి పడుకోవటం తెలిసిందే.
రెండు రకాలు
నిద్రపోయే ప్రక్రియనూ మన మెదడులో జరిగే చర్యలనూ ఈఈజీ (ఎలెక్ట్రో ఎన్‌సెఫలో గ్రామ్‌) ద్వారా సమన్వయ పరచి చెబుతారు. ముఖ్యంగా నిద్రని రెండు భాగాలుగా విభజించొచ్చు.
1.కళ్లు వేగంగా కదలని స్థితి (నాన్‌ ర్యాపిడ్‌ ఐ మూవ్‌మెంట్‌- ఎన్‌ఆర్‌ఈఎం) స్లీప్‌.
2.కళ్లు వేగంగా కదిలే స్థితి (ర్యాపిడ్‌ ఐ మూవ్‌మెంట్‌- రెమ్‌) స్లీప్‌.
ఇవి ఒకదాని తర్వాత మరోటి వరుసగా.. చక్రంలా కొనసాగుతూ వస్తాయి. ఒక చక్రానికి దాదాపు 90 నిమిషాలు పడుతుంది. ఒక రాత్రి నిద్రలో 4-5 చక్రాల వరకు సాగుతాయి. సాధారణంగా ఎన్‌ఆర్‌ఈఎం స్లీప్‌తో నిద్ర మొదలవుతుంది. దీన్ని స్లో వేవ్‌ స్లీప్‌ అనీ అంటారు. ఇందులో నాలుగు దశలుంటాయి. ఇవి ఒకదాని తర్వాత ఒకటి వస్తాయి. ఈ క్రమాన్ని స్లీప్‌, వేక్‌ చక్రాలనీ అంటారు. నిద్ర రావటానికి ముందు కాస్త బద్ధంగా ఉండటం, పని చేయాలని అనిపించకపోవటం, ఆవలింతలు రావటం, నిద్రపోదామని అనిపించటం గమనిస్తూనే ఉంటాం. ఈ సమయంలో నిద్రమత్తు ఆవహిస్తుంది. ఇది ఒకటో దశ. ఇందులో నిద్ర గాఢత పెరుగుతుంది. రెండోదశలో తేలికగా మెలకువ వస్తుంది. తరగతిలో పిల్లలు, సమావేశాల్లో పెద్దవారికి వచ్చే నిద్ర ఇదే. దీనిలోంచి నిద్ర గాఢత పెరుగుతుంది. ఇది మూడో దశ. ఈ సమయంలో గట్టిగా శబ్దం చేసినా, కదిపినా మెలకువ వస్తుంది. దీని తర్వాత గాఢ నిద్ర పడుతుంది. ఇదే నాలుగో దశ. దీనిలోంచి మెలకువ తెప్పించటం కష్టం. బలవంతంగా లేపినా తిరిగి నిద్రలోకి జారుకుంటారు. అనంతరం రెమ్‌ స్లీప్‌ ఆరంభమవుతుంది. ఇది కొంత తేలికపాటి నిద్ర. ఇందులో కళ్లు (కనుగుడ్లు) అటూ ఇటూ కదలాడుతూ ఉంటాయి. కళ్లు మూసుకునే ఉంటాం. కళ్లు బలవంతంగా తెరిచి చూస్తే కనుగుడ్లు అటూ ఇటూ కదలాడుతూ ఉంటాయి. దీన్ని పారడాక్సికల్‌ స్లీప్‌ అంటారు. సాధారణంగా రెమ్‌ నిద్ర తెల్లవారుజామున వస్తుంది. కలలు వచ్చేది ఈ సమయంలోనే. కొన్ని కలలు గుర్తుంటాయి కూడా. రెమ్‌ నిద్రతో చక్రం పూర్తయ్యాక పొద్దున మెలకువ వస్తుంది.
నిద్ర ఎందుకొస్తుంది?
మనకు నిద్ర రావటానికి కచ్చితమైన కారణమేంటన్నది ఇప్పటికీ తెలియదు. కానీ శరీరంలోని జీవగడియారం కారణమని చెబుతుంటారు. ఇది వెలుతురు, చీకటిని గుర్తిస్తుంది. ముఖ్యంగా వెలుతురు వల్ల కంటిలోని రెటీనా మన మెదడులోని హైపోథలమస్‌కు సంకేతాలు పంపిస్తుంది. ఇది వెలుతురు ఉన్నప్పుడు మెలకువగా ఉండేలా, చీకటి పడితే నిద్ర వచ్చేలా చేస్తుంది. మరోవైపు పీయూష గ్రంథి నుంచి విడుదలయ్యే మెలటోనిన్‌ హార్మోన్‌ కూడా నిద్ర రావటానికి సహాయ పడుతుంది. బాగా శ్రమ చేసిన తర్వాత, బాగా ఆటలాడి శరీరం అలసిపోయినా నిద్ర ముంచుకొస్తుంది.
- నిద్రలేమి లక్షణాలు
- నిద్ర సరిగా పట్టనప్పుడు మానసికంగా, శారీరకంగా రకరకాల లక్షణాలు తలెత్తుతుంటాయి.
- ఏకాగ్రత లోపించటం
- ఆలోచన శక్తి తగ్గటం
- జ్ఞాపకశక్తి తగ్గటం
- నిస్సత్తువ, బడలిక
- ఆదుర్దా, ఒత్తిడి, చిరాకు
అన్నింటికన్నా ప్రమాదకరమైంది లోపభూయిష్టమైన నిర్ణయాలు తీసుకోవటం. రాత్రిపూట వాహనాలను నడిపేవారు, కర్మాగారాల్లో యంత్రాలతో పనిచేసే కార్మికుల్లో ఇది ఎక్కువగా కనిపిస్తుంటుంది. ఇది ప్రమాదాలకూ దారితీస్తుంది. రోడ్డు ప్రమాదాలు రాత్రిపూట ఎక్కువగా జరగటానికిదే ముఖ్య కారణం.
దీర్ఘకాల నిద్రలేమితో కలిగే జబ్బులు
నిద్రను ఆపటం చాలా కష్టం. ఎందుకంటే ఎన్‌ఆర్‌ఈఎం మొదటి, రెండో దశల్లో నిద్ర వస్తున్నట్టు మనకు తెలియదు. ఒక్కసారిగా ఆవహించేస్తుంది. కష్టపడి ఒకరోజు ఆపగలమేమో గానీ తర్వాత అసాధ్యం. రాత్రిపూట ఉద్యోగాలు చేసేవారు, వాహనాలు నడిపేవారిలో కొంతకాలం తర్వాత జీవగడియారం మారిపోతుంది. ఇది దీర్ఘకాలం కొనసాగితే రకరకాల సమస్యలు ముంచుకొస్తాయి.
- అధిక రక్తపోటు: మామూలుగా నిద్ర పోతున్నప్పుడు రక్తపోటు తగ్గుతుంది. నిద్రలేమితో దీర్ఘకాలం పాటు రక్తపోటు ఎక్కువగానే ఉంటుంది. దీని మూలంగా గుండె వైఫల్యం వంటి జబ్బులు, పక్షవాతం ముప్పులూ పెరుగుతాయి.
- మధుమేహం:నిద్రలేమితో ఇన్సులిన్‌ నిరోధకత తలెత్తుతుంది. అంటే కణాలు ఇన్సులిన్‌కు సరిగా స్పందించవు. దీంతో కణాల్లోకి గ్లూకోజు చేరుకోదు. ఫలితంగా రక్తంలో గ్లూకోజు మోతాదులు పెరుగుతాయి.
- ఊబకాయం: నిద్ర సరిగా పట్టకపోతే మెదడులో ఆకలిని నియంత్రించే హార్మోన్ల తీరు అస్తవ్యస్తమవుతుంది. అందువల్ల ఎక్కువెక్కువగా తింటుంటారు. కొందరు రాత్రిపూటా చిరుతిళ్లు తినేస్తుంటారు. నిద్ర సరిగా పట్టకపోతే తెల్లారి వ్యాయామం చేయటమూ తగ్గుతుంది. ఇవన్నీ బరువు పెరగటానికి, ఊబకాయానికి దారితీస్తాయి.
మంచి నిద్రకు చేయాల్సిన పనులు
రోజూ ఒకే సమయానికి పడుకోవటం, లేవటం చాలా ప్రధానం. రాత్రి ఆలస్యంగా పడుకున్నా కూడా ఉదయం అదే సమయానికి లేవాలి. మర్నాడు కాస్త పెందలాడే పడుకోవాలి. వీలైతే మధ్యాహ్నం కాసేపు కునుకు తీయొచ్చు. ఇలా కోల్పోయిన నిద్రను భర్తీ చేసుకోవటానికి ప్రయత్నించాలి. అంతే తప్ప, రాత్రిపూట ఆలస్యంగా పడుకున్నామని ఉదయం ఆలస్యంగా నిద్ర లేవాలని అనుకోవద్దు.
- నిద్రపోయే గదిలో మసక చీకటి ఉండేలా చూసుకోవాలి. నిద్రకు ఉపక్రమించటానికి ముందు నుంచే ఇంట్లో వెలుతురు తక్కువగా ఉండేలా చూసుకుంటే ఇంకా మంచిది.
- నిద్రపోయే సమయానికి గంట ముందు సెల్‌ఫోన్లు, టీవీలు, ల్యాప్‌టాప్‌లు కట్టేయాలి. పడకగదిలో ఇలాంటి పరికరాలేవీ లేకుండా చూసుకోవాలి.
- పడుకోవటానికి ముందు కుటుంబ సభ్యులతో ఉల్లాసంగా కబుర్లు చెప్పుకోవాలి.
- పడక సౌకర్యంగా ఉండేలా చూసుకోవాలి.
- నిద్రపోయే సమయానికి గంటా, రెండు గంటల ముందే భోజనం పూర్తి చేయాలి.
- పడుకోవటానికి 2 గంటల్లోపు కాఫీ, టీ, మద్యం తాగకుండా చూసుకోవాలి.
- సాయంత్రం ఒక అరగంట చిన్నపాటి వ్యాయామం చేసిన తర్వాత గోరువెచ్చని నీటితో స్నానం చేస్తే కమ్మటి నిద్ర పడుతుంది.
- నిద్ర పట్టనప్పుడు మంచం మీద అలాగే దొర్లటం సరికాదు. లేచి కుర్చీలో కూర్చొని చక్కటి సంగీతం వినాలి. ఏదైనా మంచి పుస్తకం చదవుకోవాలి. నిద్ర వస్తున్నప్పుడే పక్క మీదికి వెళ్లి, పడుకోవాలి.
నిద్రలో కలిగే కొన్ని రుగ్మతలు