కోల్కతాగా పేరు మార్చుకున్నా ఆనాటి కలకత్తా మహానగరం బెంగాల్కు, మన దేశ రాజకీయ సంస్కృతికి కేంద్రం! 17వ శతాబ్దానికి ముందు కాలికట్ అన్న జాలర్ల గ్రామం, సుతానుతి అనే నేత పనివాళ్ల ఊరు, ఇంకా ఒకటి రెండు ఊర్లు కలిసి 100-200 సంవత్సరాలు గడిచేసరికి కలకత్తా మహానగరంగా రూపుదిద్దుకుంది.
బ్రిటిష్ వాళ్లు మన దేశంలో ఉన్న చాలా రోజులు కలకత్తానే రాజధాని. అయితే బెంగాలీల రాజకీయ చైతన్యం, స్వాతంత్ర్యం కోసం తీవ్ర పోరాటం చేయడం వల్ల వాటిని తట్టుకోలేక బ్రిటీషర్స్ తమ రాజధానిని దిల్లీకి మార్చేశారు. చరిత్రకు ఉదాహరణగా నిలిచిన ఈ మహానగరం గురించి తెలుగు సినిమాలో పాట పెట్టాలనుకోవడం.. అందులోనూ ఓ కమర్షియల్ హీరో చిత్రంలో పాటగా పెట్టడం సాహసం. అలాంటి గీతం గురించే ఈ స్టోరీ.
సినిమా పాట పరిధిని సూచించే పాట ఇది. సినిమా పాట అంటే కొన్ని పరిధులకు లోబడి గీతాలు రాసుకునేలా కాకుండా అప్పుడప్పుడు కొన్ని ప్రదేశాల గురించి, చరిత్ర కూడా రాయాల్సి వస్తుంది. అప్పుడే ఆ పాటకు గౌరవం దక్కుతుంది. ఇలాంటి అవకాశాలు చాలా అరుదుగా వస్తున్న ఆ రోజుల్లో, ప్రముఖ రచయిత వేటూరికి వచ్చిన అవకాశం కలకత్తా నగరం కోసం రాయడం.
ఈ పాట సందర్భం..
ఒకతను కలకత్తా రావాల్సి ఉన్న సందర్భం, కానీ తెలియని భాష. అందుకే తెలుగులో ఒక పాట పాడితే అక్కడ ఎవరన్నా ఆ తెలుగు పాట విని, అతనికి సహాయం చేస్తారని అనుకునే సందర్భం. ఇక్కడ పాటే కదా రాయాలి అంటే ఏదోకటి తెలుగు పాట రాసేస్తే సరిపోతుంది. కానీ అలా రాసేస్తే ఆయన వేటూరి ఎందుకు అవుతారు. అతను వచ్చినది కలకత్తా నగరం కాబట్టి ఆ నగర చరిత్ర మరియు చరిత్రకారులు కోసం వర్ణిస్తూ రాసిన పాట.
జర్నలిస్ట్గా పనిచేసిన అనుభవం, తెలుగు భాష మీద పట్టు, సంగీత జ్ఞానం, చరిత్ర మరియు చరిత్రకారుల జీవిత విశేషాలు బాగా తెలిసిన వేటూరికి ఈ పాట రాయడం పెద్ద విషయం కాకపోవచ్చు. ఎందుకంటే ఇలాంటివి అప్పటికే కొన్ని పాటలు రాసి ఉన్నారు కాబట్టి. కానీ ఇలాంటి సందర్భం సృష్టించిన దర్శకుడు గుణశేఖర్ అభినందనలు.
కలకత్తా కోసం ఒకే పాటలో ఇన్ని విషయాలు పొందుపరచడం ఆ మహానుభావుడికే చెల్లింది. ఇన్ని అని ఎందుకు అన్నాను అంటే, వేటూరి గారు రాసినవి 5 చరణాలు. కానీ దర్శక, నిర్మాత మరియు సంగీత దర్శకులు వాళ్లకు ఉన్న పరిధి మేరకు మొదట రెండు చరణాలు రికార్డింగ్ చేసేసి వేటూరి బలవంతం మీద ఇంకో చరణం కలిపారు. రికార్డింగ్ చేయని, ఆ వదిలేసిన సాహిత్యంలో ఎన్ని విషయాలు ఉన్నాయో ఏమో!
చిరంజీవి మెగాస్టార్ అయ్యాక అడపాదడపా ఏవో కొన్ని కొన్ని సార్లు తన అభిరుచి మేరకు ప్రయోగాత్మక సినిమాలు చేసినా, ప్రేక్షకులు ఎక్కువ శాతం ఆదరించలేదు. అందుకే చాలావరకు కమర్షియల్ గానే చిరంజీవితో సినిమాలు చేస్తూ వస్తున్నారు దర్శక, నిర్మాతలు. పైగా సినిమాలో మొదట వచ్చే పాట ఎప్పుడూ కూడా డాన్స్కు ప్రాధాన్యత ఉండేలా చూసుకుంటారు.
ఇప్పుడు ఈ పాటకు ట్యూన్ రూపొందించింది కొత్తగా సంగీత దర్శకత్వం మొదలుపెట్టిన మణిశర్మ. (కానీ ఈ సినిమా మణిశర్మ కి రెండవ సినిమాగా రిలీజ్ అయ్యింది). అందులోనూ చాలా పెద్ద బ్యానర్ వైజయంతి మూవీస్. సంగీతాభిరుచి ఉన్న నిర్మాత అశ్వినీదత్. ఈయన సినిమాలు కొన్ని కొన్ని సరిగ్గా ప్రేక్షకాదరణ పొందకపోయిన, పాటలు మాత్రం ఎప్పుడూ కూడా నిరాశపరచలేదు.
ఈ పాటకు క్లాసికల్ ట్యూన్తో వెస్ట్రన్ మ్యూజిక్ కలిపి చేశారు. మొత్తం పాట ఫైనల్ కాంపోజిషన్ అయిన తర్వాతనే చిరంజీవికి వినిపించారు. ఒకవేళ చిరు ఈ పాటని అంగీకరించకపోతే ఈ పాట కనుమరుగయ్యేదేమో. మణిశర్మకు ఉత్తమ సంగీత దర్శకునిగా 1998 సంవత్సరానికి నంది, ఫిలింఫేర్ అవార్డులు తీసుకొచ్చింది ఈ గీతం.
హరిహరన్ ఈ పాట పాడడానికి ఇబ్బంది పడినా, చాలా పట్టుదలగా రాత్రి తెల్లవార్లూ కష్టపడి నేర్చుకుని పాడిన పాట. ఇష్టపడిన పాట కాబట్టే అంత పట్టుదలగా పాడి మనందరి మనసుల్లో ఆ పాటను చిరస్థాయిగా నిలిపేశారు.
పాటలోని సాహిత్యం...
యమహా నగరి కలకత్తాపురి
యమహా నగరి అనడానికి కారణం.. మహానగర్ కలకత్తాకు పేరు. ఇండియా మొత్తం మీద మహనగర్ అని పిలిచింది కలకత్తానే. ఈ పేరుతో సత్యజిత్ రే 1963లో బెంగాలీ సినిమా కూడా తీశారు.
యమహానగరి అనడానికి కారణం బ్లాక్ హోల్ అని కూడా కలకత్తాను అంటారు. బ్లాక్ హోల్ ఆఫ్ కలకత్తా. ఇది చాలా పెద్ద అంశం. యముడు నివసించే చోటులా అనిపిస్తుంది. మరియు భయంకరమైన నేరాలు సంభవించడానికి అవకాశం ఉన్న ప్రాంతం. అందుకే యమహా నగరి అని రాశారు. అలానే కలకత్తాకు మొదట్లో యమపురి అని పేరు ఉండేదట. అందుకే యమహా అని అన్నరేమో.
నమహో హుగిలీ హౌరా వారధి
పశ్చిమ బెంగాల్ కి ప్రాణాధారమైన హుగ్లీ నదికి, దాని మీద కట్టిన అందమైన హౌరా బ్రిడ్జికి నమస్కారం చెప్పుకుంటూ పల్లవి ప్రారంభించారు. హుగ్లీ నది గంగా నదే. పశ్చిమ బెంగాల్లో హుగ్లీ పేరుతో పిలుస్తారు.
చిరు త్యాగరాజు నీ కృతినే పలికెను మది
రఘువంశ సుధాంబుధి చంద్ర శ్రీ పాట ట్యూన్లాగా అనిపించే కదన కుతూహల రాగంలో ఉన్న ఈ పాట త్యాగరాజు కీర్తన కాదు. ఆయన శిష్యులు పట్నం సుబ్రహ్మణ్య అయ్యర్ది.
అందుకే వేటూరి చిరు త్యాగరాజు అని చెప్పారు. ఆయనకు తెలియని విషయమా. ఇక్కడ మనం చిరు త్యాగరాజు అంటే చిన్న త్యాగరాజుగా కూడా అనుకోవచ్చు.
నేతాజీ పుట్టినచోట
తీవ్రమైన జాతీయ వాదాలున్న సుభాష్ చంద్రబోస్ ఒరిస్సాలోని కటక్లో జన్మించారు. మరి వేటూరి ఏంటి నేతాజీ పుట్టిన చోట అని కలకత్తా కోసం చెప్తూ, ఒరిస్సాలో పుట్టిన బోస్ కోసం రాశారు అనుకుంటున్నారా..
వేటూరి నేతాజీ అని సంబోధించారు. నేతాజీ అనేది బోస్ బిరుదు. ఆయన పుట్టినది కలకత్తా లో కాకపోయినా, 1940 లో కలకత్తా లో బ్రిటిష్ వాళ్ళ హౌస్ అరెస్ట్ నుండి చాకచక్యం గా తప్పించుకుని, సాహసోపతంగా మారు వేషంలో జర్మనీ వెళ్లి, భారత దేశం కోసం పోరాడినప్పటి నుండి బోస్ను నేతాజీ అన్నారు. అందుకే వేటూరి, నేతాజీ బిరుదు పుట్టింది కలకత్తాలో కాబట్టి అలా రాశారు.
గీతాంజలి పూసిన చోట పాడనా తెలుగులో
1861 మే 7 న కలకత్తాలో జన్మించిన రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ భారత దేశానికి జాతీయ గీతాన్ని అందించిన కవి. రవీంద్రునిగా ప్రసిద్ది చెందిన ఈయన రాసిన బెంగాలీ వెర్షన్ 'గీతాంజలి' కావ్యం 1910 ఆగస్టు 14 న విడుదలైంది. రవీంద్రుడు స్వయంగా ఆంగ్లంలో అనువదించిన ఈ గీతాంజలి పుస్తకం 1912 లో విడుదలైంది. ఈ ఆంగ్ల అనువాదనికే సాహిత్యంలో నోబెల్ బహుమతి అందుకున్న మొట్టమొదటి ఆసియా వాసి. భారతీయ సాహిత్యానికి వచ్చిన ఒకే ఒక్క నోబెల్ బహుమతి కూడా ఇదే.
బెంగాలీ కావ్యమైనా కూడా తెలుగులోనే సుమారు 70 కి పైగా తెలుగు అనువాదాలు మనకు అందుబాటులో ఉన్నాయి. అందులో గుడిపాటి వెంకట చలం గారి అనువాదం చాలా ప్రసిద్ది. సినీ నటుడు కొంగర జగయ్య, బెల్లంకొండ రామదాసు.. ఇలా చాలా మంది తెలుగులో అనువదించారు.
103 గీతాలున్న ఈ గీతాంజలిలో నోబెల్ బహుమతి వచ్చే విషయం ఏముందో తెలుసుకోవాలంటే, కచ్చితంగా తెలుగు వెర్షన్లలో ఏదోకటి చదివితే మనకు అర్ధమయ్యే అవకాశం ఉంటుంది.
ఇక వేటూరి రాసేటప్పుడు గీతాంజలి పూసిన చోట అని ఎందుకు రాశారో చూద్దాం. రాసిన చోట అనో వెలసిన (కావ్యం వెలసిన) చోట అనో రాయొచ్చు కదా...
మనం చెట్టుకు పూసిన పువ్వులను భగవంతుడికి చేసే పూజలో ఎలా ఉపయోగించుకుంటామో, అలానే రవీంద్రుడు, భగవంతుడిని ఆరాధించడానికి తన కలం అనే మొక్క నుంచి పూచిన 103 గీతాలను పువ్వులుగా ఉపయోగించిన అంజలి ఘటించిన విధానమే గీతాంజలి సారాంశం...
ఆ హంస పాడిన పాటే ... ఆనందుడు చూపిన బాట సాగనా
రామకృష్ణ పరమహంస మరియు వివేకానందుడు ఇద్దరు బెంగాలీ వాళ్లే. వివేకానందుడు మాత్రం కలకత్తాలో జన్మించారు. ఆ హంస అంటే రామకృష్ణ పరమహంస. ఆయన 15 సంవత్సరాలు మతాల్లో మూల సత్యములను కథలు, పాటలు, అలంకారాలతో ప్రభోధించేవారు. తన అనుభవాలను ప్రపంచానికి చాటిచెప్పిన ఆయన ముఖ్య శిష్యుడు వివేకానందుడు. రామకృష్ణ పరమహంస మరణించే ముందు తన ఆధ్యాత్మిక శక్తులు అన్నింటినీ, చాలా మంది శిష్యులు ఉన్నప్పటికీ స్వామి వివేకానందునికి ధారపోశారు.
అందుకే వేటూరి అలా రాశారు. ఆ హంస రాసిన పాడిన పాటే, ఆనందుడు చూపిన బాటగా సాగానా అని. ఇక్కడ ఆనందుడు అంటే వివేకానందుడు. గురువు వేసిన మరియు చెప్పిన దారిలోనే శిష్యుడు కూడా ప్రయాణించి ఎందరినో తన ప్రసంగాలతో తరింపచేశారు. పాడే అతను కూడా నేను అదే బాటలో సాగుతున్నా అని చెబుతున్నట్లు ఉంటుంది.
పదుగురు పరుగు తీసింది పట్నం
అందరివీ ఉరుకులు, పరుగులతో హడావిడి గా ఉండే నగరం
బ్రతుకుతో వెయ్యి పందెం
ఇక్కడ బతకడం అంటే జీవితం తో పందెం కాచెంత సాహసం ఉండాలి
కడకు చేరాలి గమ్యం కదలిపోరా
అయిన కూడా చివరకి గమ్యం చేరుకోవాలి. ముందుకు పోతూ ఉండాలి.
ఒకరితో ఒకరికి ముఖ పరిచయములు దొరకని క్షణముల
ఎవరితోనూ కనీసం నేను ఫలానా అని చెప్పుకునే సమయం కూడా దొరకనంత,
బిజి బిజి బ్రతుకుల గజిబిజి ఉరుకుల పరుగులలో
మన గోడు వినిపించుకొలేనంత హడావుడితో బిజీ గా, అటు ఇటు పరుగులు తీసేవారే...
బెంగాలీ కోకిల బాల, తెలుగింటి కోడలుపిల్ల మానిని సరోజిని
నైటింగెల్ ఆఫ్ ఇండియా (భారత కోకిల) మీ బెంగాలీ అమ్మాయి, మా తెలుగు అబ్బాయిని పెళ్లి చేసుకున్న తెలుగింటి కోడలు తెలుసా అని తాను ఏ ప్రాంతం వాడో చెప్తున్నాడు
బెంగాలీ బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో హైదరాబాద్ లో జన్మించిన బెంగాలీ అమ్మాయి ఈవిడ. పుట్టడం హైదరాబాద్ అయినా విద్యాభ్యాసం వివిధ ప్రాంతాలలో జరిగింది.
సరోజినీ ఛటోపాధ్యయ హైదరాబాద్ నివాసి అయిన ముత్యాల గోవింద రాజుల నాయుడును వివాహం చేసుకుని సరోజినీ నాయుడుగా పేరు మార్చుకున్నారు. వీరిది కులాంతర వివాహం. సరోజినీకి కులం, మతం అనే మూఢ విశ్వాసాలు చిన్నతనం నుండి ఇష్టం లేదు. వీరి వివాహం చేసినది శ్రీ కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు.