నగరాల్లో వరదల ముప్పు పెరుగుతూ పట్టణ ప్రణాళికలకు సవాలుగా మారుతోంది. తాజాగా తమిళనాడులో భారీవర్షాలు జనజీవనాన్ని స్తంభింపజేశాయి. చెన్నై సహా కాంచీపురం, చెంగల్‌పట్టు, తిరువళ్లూర్‌ జిల్లాలు; ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని చిత్తూరు, నెల్లూరు జిల్లాలను కుండపోత వానలు, వరదలు కుదిపేశాయి. ఇటీవల భారత్‌, చైనా, ఐరోపా దేశాల్లో సంభవించిన వరదలు, కెనడా, అమెరికాల్లో వడగాడ్పులు ప్రపంచ దేశాలను ఆలోచనలోకి నెట్టాయి. మానవ తప్పిదాల వల్ల వాతావరణంలో వచ్చిన మార్పులే ఈ ఉపద్రవాలకు కారణం. పట్టణ ప్రాంతాల్లో నీటి పారుదల వ్యవస్థలను భౌగోళిక పరిస్థితులకు అనుగుణంగా ఏర్పాటు చేయకపోవడంతో భారీ వర్షాలు పడినప్పుడు వరదలు పోటెత్తుతున్నాయి. నీటి ప్రవాహాలు పల్లాన్ని అనుసరించే ఉంటాయి. దీన్ని గ్రహించి భౌగోళిక పరిస్థితులకు అనుగుణంగా నీటి పారుదల వ్యవస్థలను ఏర్పాటు చేసుకుంటే, వరదల నష్టాన్ని నివారించే అవకాశం దక్కుతుంది.
ఇటీవల నీతి ఆయోగ్‌ అత్యున్నత నిపుణుల కమిటీ దేశంలో, సరిహద్దుల్లో వరదల నియంత్రణ, నదీ యాజమాన్యాలపై సమగ్రమైన అధ్యయనం చేసింది. హైదరాబాద్‌లో వరదలకు మానవ తప్పిదాలే ప్రధాన కారణమని ఆ కమిటీ తేల్చింది. ఒకప్పుడు భాగ్యనగరం చుట్టుపక్కల చెరువులు, కుంటలు, బావుల వంటి చిన్నా, పెద్దా నీటివనరులు అన్నీ కలిపి లక్ష వరకు ఉండేవి. ఇప్పుడు వాటి సంఖ్య 185కే పరిమితమైంది. సగానికి పైగా చెరువుల ప్రవాహ మార్గాలు మూసుకుపోయాయి. శాస్త్ర విజ్ఞాన, పర్యావరణ కేంద్రం (సీఎస్‌ఈ) విశ్లేషణ ప్రకారం హైదరాబాద్‌ మహానగరంలో 2001-2016 మధ్య 3,245 హెక్టార్ల మేర నీటి వనరులు మాయమైపోయాయి. శరవేగంగా సాగుతున్న పట్టణీకరణ ఫలితంగా దేశంలో చిత్తడి నేలలు, సరస్సులు, చెరువులు, కుంటలు, కాలువలు ఆక్రమణలకు గురవుతున్నాయి. గత పదేళ్లుగా పరిశీలిస్తే దేశంలో అహ్మదాబాద్‌, దిల్లీ, చెన్నై, ముంబయి, సూరత్‌, కోల్‌కతా, జంషెడ్‌పూర్‌, గువాహటి వంటి నగరాలు భారీ వరదల బారిన పడుతున్నాయి. ఫలితంగా తీవ్ర ఆస్తినష్టం సంభవిస్తోంది. ప్రజలూ ప్రాణాలు కోల్పోతున్నారు. వరదలు వచ్చినప్పడు ప్రభుత్వాలు మొక్కుబడిగా హడావుడి చేస్తున్నాయే తప్ప, వాటి నివారణకు సరైన చర్యలు తీసుకోవడంలేదు. చాలా రాష్ట్రాల్లో ప్రకృతి వైపరీత్యాల నివారణ, నిర్వహణకు ప్రభుత్వాల వద్ద సరైన దీర్ఘకాలిక ప్రణాళికలు సైతం లేవని ఇటీవల నీతి ఆయోగ్‌ స్పష్టం చేసింది.
భౌగోళిక పరిస్థితులను అనుసరించి ప్రకృతి వైపరీత్యాల నష్టాలు భారత్‌లో విభిన్న ప్రాంతాల్లో వేర్వేరుగా ఉంటున్నాయి. కేరళలో నిటారుగా ఉండే పశ్చిమ కనుమల వల్ల అక్కడ పడిన వర్షపు నీరు తక్కువ సమయంలోనే వరద ప్రవాహాలకు కారణమవుతోంది. భాగ్యనగరంలో చాలా లోతట్టు ప్రాంతాలు ఆక్రమణలకు గురి కావడం వరద ముప్పునకు ప్రధాన కారణమవుతోంది. దేశంలోని ప్రతి జిల్లాలో విపత్తు ప్రభావాలను అంచనా వేసేందుకు ప్రత్యేక వ్యవస్థలను ఏర్పాటు చేసుకోవలసిన అవసరం ఉంది. ఇందుకోసం విపత్తు నిర్వహణ నిపుణుల సలహాలను కచ్చితంగా పాటించాలి. వరద ముప్పు ఉన్న ప్రాంతాల్లో రిమోట్‌ సెన్సింగ్‌ సాంకేతికతతో చిత్రపటాలు రూపొందించి, వాటి ఆధారంగా పట్టణ ప్రణాళికలు రూపొందించాలి. సరస్సులు, చెరువులు, కుంటలు, చిత్తడి నేలలు, కాలువలు ఆక్రమణలకు గురికాకుండా చూసుకోవడం తప్పనిసరి.