'ఆయువు పోతున్నా మారని వార్తా సంస్థల తీరు'

'బ్రేకింగ్ న్యూస్'... వార్త చిన్నదైనా, పెద్దదైనా టెలివిజన్ ఛానెళ్లు సంచలనం చేయడానికి ఉపయోగించే పదం. విషయాన్ని ఆసక్తికరంగా చెప్పడంలో నిమగ్నమై.. వార్త సున్నితత్వాన్నే పక్కనబెడుతోంది మీడియా. ఆత్మహత్య చేసుకున్న విధానాన్నీ భూతద్దంలో చూపించే ప్రయత్నాలు చేస్తోంది. అయితే దీని వల్ల ఆత్మహత్యలు మరింత పెరిగే అవకాశం ఉంది. ఆత్మహత్య గురించి ఆలోచించేవారు ఇలాంటి వార్తలు వినడం ద్వారా... ఆ ఆలోచనలు మరింత ఎక్కువయ్యే ప్రమాదం ఉంది.

బాలీవుడ్ యువనటుడు సుశాంత్ సింగ్ రాజ్​పుత్​ ఆదివారం బలవన్మరణానికి పాల్పడ్డాడు. ముంబయిలోని తన ఇంట్లోనే ఉరివేసుకొని ఆత్మహత్య చేసుకున్నాడు. ఎంతో భవిష్యత్తు ఉన్న యువ నటుడి విషయంలో జరిగింది మనం ఏం మార్చలేం. కానీ... ఇలాంటి ఘటనలు ప్రజలకు చెప్పే బాధ్యతాయుతమైన మీడియా సంస్థల తీరు మాత్రం తప్పక మారాల్సిన అవసరం ఉంది.

సుశాంత్ మరణ విషయం తెలియగానే టెలివిజన్ ఛానెళ్లన్నీ 'బిగ్ బ్రేకింగ్ న్యూస్' పేరిట వార్తను సంచలం చేశాయి. నటుడు ఆత్మహత్యకు పాల్పడిన విధానాన్ని రోజంతా పూసగుచ్చినట్లు వివరించాయి. ఆత్మహత్యను వ్యక్తిగత, వృత్తిపరమైన, ఆర్థిక కోణాల్లో విశ్లేషించాయి. అటు.. టెలివిజన్​ ఛానెళ్లకు పోటీగా వార్తా పత్రికలు సైతం సుశాంత్ ఆత్మహత్య విధానాన్నే భూతద్దంలో పెట్టి చూపించాయి.

ఇంత సంచలనమా?

ఈ వార్తకు ప్రాధాన్యం ఉన్నప్పటికీ.. ఆత్మహత్యను ఇంతలా సంచలనంగా మార్చడం మంచిది కాదు. పదేపదే ఆత్మహత్య వార్తలు ప్రసారం చేయడం వల్ల తీవ్రమైన ప్రతికూల ప్రభావం పడే అవకాశం ఉంది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా నిర్వహించిన 50 పరిశోధనలు సైతం ఇదే విషయాన్ని ధ్రువీకరించాయి. ఇప్పటికే ఒత్తిడిలో ఉన్నవారు, ఆత్మహత్య గురించి ఆలోచించేవారు ఇలాంటి వార్తలు వింటే... ఆ ఆలోచనలు మరింత పెరిగే అవకాశం ఉందని తేల్చాయి.

అనుకరిస్తూ ఆత్మహత్యలు!

ఆత్మహత్య చేసుకున్న విధానం గురించి మీడియాలో వచ్చిన వార్తలను అనుకరిస్తూ అదే విధంగా బలవన్మరణానికి పాల్పడే అవకాశం ఉందని పరిశోధనలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ఇలాంటి కథనాల వల్ల ఆత్మహత్యలు 2.5 శాతం ఎక్కువగా నమోదవుతున్నట్లు నిర్ధరించాయి. సెలెబ్రిటీల ఆత్మహత్యల తర్వాత నమోదయ్యే బలవన్మరణాలు చాలా ఎక్కువగా ఉంటున్నట్లు గుర్తించాయి.

అయితే ఆత్మహత్యల నివారించడంలో మీడియా సానుకూల పాత్ర పోషించే ఆధారాలనూ పరిశోధనలు బయటపెట్టాయి. సంచలనాత్మక రిపోర్టింగ్​ను తగ్గించి.. ఆత్మహత్య పరిస్థితులను ఎలా ఎదుర్కొవాలో చెప్పే కథనాలు ప్రసారం చేస్తే ఉయోగకరంగా ఉంటుందని వెల్లడించాయి. ఈ రకంగా చేయడం ద్వారా ఆత్మహత్యలను కొంతవరకు నివారించవచ్చని పేర్కొన్నాయి.

లాభంలేని మార్గదర్శకాలు!

ఆత్మహత్యలను ప్రసారం చేసే విధానంపై ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ 2008లోనే సవివర మార్గదర్శకాలు విడుదల చేసింది. సూసైడ్​లకు సంబంధించిన వార్తలను ప్రసారం చేసేటప్పుడు 11 అంశాలను దృష్టిలో పెట్టుకోవాలని సూచించింది. అందులో ప్రధానమైనది ఆత్మహత్యను సంచలనంగా చిత్రీకరించకుండా ఉండటమే.

ప్రజలకు మానసిక ఆరోగ్యంపై ప్రజలకు అవగాహన కల్పించాలని డబ్ల్యూహెచ్​ఓ పేర్కొంది. శీర్షికల్లో ఆత్మహత్య అనే పదం వాడకాన్ని సైతం నివారించాలని స్పష్టం చేసింది. మృతుల ఫొటోలు, మరణించిన ప్రదేశం, ఆత్మహత్య చేసుకున్న విధానం వంటి అంశాలను ప్రసారం చేయొద్దని పేర్కొంది. కానీ.. ఈ మార్గదర్శకాలను మీడియా అనుసరించే పరిస్థితులు లేకుండా పోయాయి.

ప్రెస్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఇండియా సైతం 2019 సెప్టెంబర్​లో ఈ మార్గదర్శకాలను ఆమోదించింది. మానసిక అనారోగ్యంతో ఉన్న వ్యక్తి వివరాలు బహిర్గతం చేయడం, వారి అనుమతి లేకుండా ఫొటోలు, వీడియోలు చిత్రీకరించడం మానుకోవాలని మీడియాకు సూచించింది. అయినప్పటికీ భారత్​లో ఆత్మహత్యలకు సంబంధించిన రిపోర్టింగ్.. ఆదర్శానికి ఆమడ దూరంలో నిలిచింది.

లక్షల మంది బలి

జాతీయ నేర గణాంక సంస్థ నివేదిక ప్రకారం 2018లో దేశంలో ఆత్మహత్యల రేటు లక్షకు 10.2గా ఉంది. ఏడాదికి 1.34 లక్షల మంది బలవన్మరణానికి పాల్పడుతున్నారు. మరో 1.60 లక్షల ఆత్మహత్యలు వెలుగులోకి కూడా రావడం లేదు. ఈ ఆత్మహత్యలు చేసుకుంటున్నవారిలో 14 నుంచి 29 ఏళ్ల మధ్య వయసువారే ఉండటం ఆందోళన కలిగిస్తోంది.

(రచయిత: ఆర్తీ ధార్- సీనియర్ పాత్రికేయులు)