అమెరికా, కెనడా లాంటి శీతల దేశాల్లోనూ ఠారెత్తిస్తున్న ఎండలు.. జర్మనీ, చైనా వంటి దేశాల్లో అకస్మాత్తుగా భారీ వర్షాలు, వరదలు.. ఇవన్నీ వాతావరణ మార్పుల ప్రభావాలే. మన దేశంలోనూ దీని ప్రభావం తక్కువేమీ కాదు. హైదరాబాద్‌, బెంగళూరు లాంటి నగరాల్లో సైతం ఏటికేడు ఉష్ణోగ్రతలు పెరిగిపోతున్నాయి. భూతాపం పెరిగి మంచు పర్వతాలు కరగడంతో ఉత్తరాఖండ్‌ను వరదలు ముంచెత్తుతున్నాయి. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో నగరాలన్నీ వాతావరణ మార్పుల నియంత్రణపై మరింత క్రియాశీలకంగా పని చేయాల్సి ఉంది. వాతావరణ మార్పులకు దోహదం చేసే అంశాలు, వాటిలో నగరాల పనితీరుపై కేంద్ర గృహనిర్మాణ, పట్టణ వ్యవహారాల శాఖ ఆధ్వర్యంలో అధ్యయనం చేసిన 'క్లైమేట్‌ స్మార్ట్‌ సిటీస్‌ అసెస్‌మెంట్‌ ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ (సీఎస్‌సీఏఎఫ్‌) 2.0' నివేదిక ఇదే అంశాన్ని నొక్కి చెప్పింది. అయిదు ప్రధానాంశాల ప్రాతిపదికన ఒకటి నుంచి అయిదు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ ఇస్తే.. దేశంలోని ఏ ఒక్క నగరమూ అయిదు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ను అందుకోలేకపోయింది. తొమ్మిది నగరాలు అత్యధికంగా నాలుగు నక్షత్రాలదాకా సాధించాయి. ఇందులో ఆంధ్రప్రదేశ్‌ నుంచి విజయవాడ, విశాఖపట్నానికి చోటు దక్కింది. సూరత్‌, ఇండోర్‌, అహ్మదాబాద్‌, పుణె, రాజ్‌కోట్‌, పింప్రి-చించ్వాడ్‌, వడోదరలకూ ఈ జాబితాలో స్థానం లభించింది. ఉత్తర భారత్‌ నుంచి ఒక్క నగరమూ నాలుగు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ సాధించలేకపోవడం గమనార్హం. నీటి నిర్వహణ, రవాణా, వాయు నాణ్యత వంటి అంశాల్లో దాదాపు అన్ని నగరాలూ పురోగతి సాధించాలని నివేదిక తేల్చి చెప్పింది.
నగరాలకు రేటింగులు
'వాతావరణ మార్పులపై జాతీయ కార్యాచరణ (ఎన్‌ఏపీసీసీ)'లో భాగంగా సీఎస్‌సీఏఎఫ్‌ కార్యక్రమాన్ని 2019లో ప్రారంభించారు. వాతావరణ మార్పులు సంబంధిత అంశాలపై ఇలాంటి గణన చేయడం ఇదే తొలిసారి. పర్యావరణ పరిరక్షణ, వాతావరణ మార్పులపై అవగాహన పెంచుకొని, వాటిని ఎదుర్కోవడానికి నగరాలకు ఈ కార్యక్రమం మార్గసూచీగా నిలుస్తుంది. పట్టణ ప్రణాళిక-పచ్చదనం-జీవవైవిధ్యం, ఇంధనం-హరిత భవనాలు, రవాణా-వాయునాణ్యత, నీటినిర్వహణ, వ్యర్థాలనిర్వహణ అనే అయిదు అంశాల ఆధారంగా దేశంలోని 126 నగరాలకు రేటింగులు ఇచ్చారు. ఇందులో 100 ఆకర్షణీయ నగరాలు; మిగిలినవి అయిదు లక్షలకంటే అధిక జనాభా ఉన్న నగరాలు. ఒక నగరంలో పెట్రోలు, డీజిలు, కిరోసిన్‌ లాంటి శిలాజ ఇంధనాల వినియోగం తక్కువగా ఉండటం, పునరుత్పాదక ఇంధన వనరుల ద్వారా ఉత్పత్తి అయ్యే విద్యుత్తును ఎక్కువగా వినియోగించడం ఈ అంశంలో ఎక్కువ మార్కులు తెచ్చే అంశాలుగా పరిగణిస్తారు. నగర పరిధిలో పచ్చదనం ఏ స్థాయిలో ఉంది? ఇందులో సహజ అడవుల విస్తీర్ణం ఎంత? నగర పాలక సంస్థ లేదా ప్రజల భాగస్వామ్యంతో పెరిగిన విస్తీర్ణం ఎంతో లెక్కించి మార్కులిస్తారు. అలాగే నీరు, వ్యర్థాల నిర్వహణ తదితర అన్ని అంశాలకూ ప్రత్యేకమైన లెక్కింపు పద్ధతులున్నాయి. 2019లో కేవలం నాలుగు నగరాలే నాలుగు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ను సాధించాయి. 2020లో ఆ సంఖ్య తొమ్మిదికి పెరగడం శుభపరిణామమే. మూడు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ నగరాల సంఖ్య నాలుగు నుంచి 22కు, రెండు నక్షత్రాల రేటింగ్‌ ఉన్నవాటి సంఖ్య 25 నుంచి 64కు పెరిగింది. అత్యంత నిరాశాజనకమైన పనితీరు కనబరిచిన నగరాలకిచ్చే ఒక నక్షత్రం రేటింగ్‌ను పొందిన వాటి సంఖ్య 2019లో 66 ఉండగా, ఏడాది తిరిగేసరికి సగానికి తగ్గడం విశేషం. నగరాలు పరస్పరం సహకరించుకోవడం, ఏదైనా అంశంపై ఓ నగరంలో విజయవంతమైన విధానాన్ని మరికొన్ని అందిపుచ్చుకోవడం, ఈ దిశగా వాటి పాలకవర్గాలు, అధికారులు ఇతర ప్రాంతాలకు వెళ్లి పరిశీలించి బాగున్నవి తమవద్దా అమలు చేయడం ఈ పురోగతికి కారణాలుగా నివేదిక పేర్కొంది. ఈ సమన్వయ సహకారాలు మున్ముందూ కొనసాగాల్సిన అవసరం ఉంది.