ఆదివాసీ హక్కుల జయకేతనం.. గిరిజనుల చైతన్యదీప్తి.. కుమురం భీం

తపోధనులకు, యోగులకు, దార్శనికులకు, తాత్వికులకు అడవులు నెలవులు. ప్రతిఘటనలు, పోరాటాలు, అస్తిత్వ ఉద్యమాలూ ఎన్నో అడవుల్లో ఆవిర్భవించాయి. ఎందరో ఆదివాసులు మనుగడ కోసం ఘర్షణలు, యుద్ధాలు సాగించారు. కుమురం భీం తన గోండు జాతి మనుగడ ప్రశ్నార్థకమవుతున్నవేళ అక్కడి నుంచే తిరుగుబాటు బరిసె ఎత్తాడు. ఆయన కన్నా వందేళ్ళ ముందు నైజాం, బ్రిటిష్‌ పాలకులను ఎదిరించి తన తెగ ప్రజల తరఫున యుద్ధం చేశాడు రాంజీ గోండు. ఆయనను, అతని సహచరులు మూడువందల మందిని ఒకే మర్రిచెట్టుకు ఉరితీసిన ఘటన అక్కడే జరిగింది. మన్నెం ప్రాంతంలో ఆంగ్లేయులను, వారి తాబేదారులైన పెత్తందారుల ఆగడాలను నిలువరించడంలో ద్వారబందాల చంద్రయ్య, పడాలు, అల్లూరి సీతారామరాజు వంటి వీరులు ప్రాణాలొడ్డారు.

తమ తరతరాల ఆవాసాలపై భూమిపై, అటవీ ఉత్పత్తులపై పాలకులు ఆంక్షలు విధించినప్పుడల్లా ఆదివాసులు తిరుగుబాటు చేయక తప్పలేదు. వాటిని అణచివేయడానికి పాలకులు ఆయుధాలు ప్రయోగించారు. అయినా వెరవకుండా అకృత్యాలను అడ్డుకున్నారు. తమ సాంప్రదాయిక విల్లమ్ములతో వారిని పారదోలారు. లేదా ప్రాణాలు అర్పించారు. ఆ విధంగా విదేశీ ఆక్రమణలను తిప్పికొట్టింది ఆదివాసులే. దీన్ని దేశభక్తిగా వారు చెప్పుకోలేదు. ఇతరులు సైతం ఎక్కడా అలా పేర్కొనలేదు. కానీ నికార్సైన దేశభక్తులు వారే. ప్రజల నోళ్లలో వారి చరిత్ర నిక్షిప్తం చేసుకున్నారు. వారిపేరే ఒక మంత్రమయ్యింది. మౌఖికంగా నోళ్ళలో దాగిన చరిత్రకి చావులేదు. అలాంటి చరిత్ర కలవాడే కుమురం భీం.

అధికారుల దాష్టీకంపై పోరాటం

ఆదిలాబాద్‌ జిల్లాలోని సంకేపల్లిలో 1901లో పుట్టిన భీం చిన్నతనం నుంచే అటవీ, రెవిన్యూ అధికారుల దాష్టీకాన్ని చూశాడు. తండ్రి కుమురం కుర్దు విషజ్వరంతో మరణించాడు. ఆ తరవాత బాబాయిలు, తమ్ముళ్లతోపాటు సంకెపల్లి నుంచి సుర్దాపూర్‌ వెళ్లాడు. అక్కడ వారు అష్టకష్టాలు పడి పంట పండించుకున్నారు. కోతల కాలానికి అధికారి పట్టేదార్‌ సిద్దిక్‌ ఆ భూములన్నీ తనవే అని లాక్కోవడానికి వచ్చాడు. రక్తం ధారపోసి చెట్లు పొదలు నరికి తయారు చేసుకున్న పొలాల్ని తనవంటూ మరెవరో దౌర్జన్యం చేస్తుంటే చూస్తూ ఉండలేకపోయాడు. అప్పుడు జరిగిన ఘర్షణలో సిద్దిక్‌ తలమీద దెబ్బ తగిలి మరణించాడు. అప్పటినుంచి పోలీసులు భీంని వెంటాడసాగారు. భీం తప్పించుకుని కాలినడకన బలార్షా చేరాడు. అక్కడి నుంచి అసోమ్‌కు పోయి తేయాకు తోటల్లో అయిదేళ్లు పనిచేశాడు. దేశంలోని వివిధ ఆదివాసీ తెగలవారు ఆ తోటల్లో పని చేసేవారు. ఆదివాసుల బతుకు వెతల గురించి విన్నాడు. అక్కడా ఓ ఘటనలో ఆయనపై పోలీసు కేసు నమోదైంది. అందుకే తిరుగు పయనమై తన అన్నలు ఉన్న కాకన్‌ఘాట్‌కు వెళ్లి దేవడం లచ్చు పటేల్‌ దగ్గర పాలేరుగా కుదిరాడు.

పోరాట యోధుడు.. కుమురం భీం

అటవీ శాఖవారు లచ్చుపటేల్‌పై కేసు పెడితే దాన్ని భీం పరిష్కరించాడు. ఈ విషయం తెలిసిన గోండులు భీంని తమ నాయకుడిగా భావించారు. ఆ తరువాత భీం కుటుంబ సభ్యులతో బాబేఝరి కేంద్రంగా కొన్ని గూడేలను రూపొందించి- అడవిని నరికి భూమిని చదును చేసుకున్నాడు. పోలీసులు, అటవీ అధికారులు కలిసి ఆ గూడేలను కాల్చివేశారు. కేసులు పెట్టారు. అధికారులు పెట్టే బాధలను నిజాం రాజైన ఉస్మాన్‌ అలీఖాన్‌కు విన్నవించడానికి భీం హైదరాబాదు వచ్చాడు. నిజాం దర్శనం లభించలేదు. ఇక చేసేదేమీ లేక తిరిగి ఊరికి వెళ్లాడు. అధికారులు గోండు, కొలాములను లొంగదీసుకునే చర్యలు చేపట్టారు. భీం చేసే పోరాటానికి చాలా గూడేల్లో మద్దతు లభించింది. స్థానిక అధికారులతో పలు దఫాలుగా జరిగిన చర్చలు విఫలమయ్యాయి.

ఉద్యమాలకు స్ఫూర్తి

పూర్వం నుంచి తమ నేలమీద తమకు అధికారం కావాలని భీం నినదించాడు. భీంను, ఆయన అనుచరులను అరెస్టు చేసి జైలుకు పంపాలని పన్నాగం పన్నారు. ఈ కుట్రను గోండు సమాజం వ్యతిరేకించింది. సుమారు ఏడెనిమిది నెలలు గోండ్వనాలో యుద్ధవాతావరణం నెలకొంది. నైజాం ప్రభుత్వానికి భీం సవాలుగా మారాడు. చివరికి హోం సెక్రటరీ అజర్‌ బేగ్‌, పోలీసుశాఖ డైరెక్టర్‌ జనరల్‌ ఆర్‌.ఎం.క్రాంప్టన్‌, రెవిన్యూ మంత్రి సర్‌ విల్‌ఫ్రెడ్‌ గ్రెగ్‌సన్‌ కలసి పథకం ఆలోచించారు. స్థానికంగా కుర్దూ పటేల్‌లాంటి ద్రోహులను కొందరిని చేరదీశారు. హైదరాబాదు నుంచి మూడువందల మంది పోలీసులను పంపారు. స్థానిక సీఐడీ, పోలీసులను వారికి జతచేసి భీంపై యుద్ధానికి పంపించారు. కుటిల యుద్ధంలో భీం నేలకొరిగాడు.

నిజమైన వీరుడు.. నిత్యం జీవిస్తాడు

కుమురం భీం వీర మరణం ఆదివాసీ సమూహాలపైనే కాదు... మొత్తం సమాజంమీదే ప్రభావం చూపింది. ముఖ్యంగా ఆదివాసీ భూమి సమస్యలు, పన్నుల విధానాలు, హక్కులపై పెద్ద చర్చ జరిగింది. ప్రభుత్వానికి ఈ విషయాలమీద ఎలాంటి స్పష్టమైన విధానం లేదన్నది అందరికీ తెలిసి వచ్చింది. అందుకే ప్రభుత్వం సుప్రసిద్ధ శాస్త్రవేత్త హెమన్‌డ్రాఫ్‌ని నివేదిక ఇవ్వవలసిందిగా కోరింది. ఆసఫ్‌జాహి ప్రభుత్వాన్ని, దానికి కొమ్ముకాసే బ్రిటిష్‌ సైన్యాన్ని గడగడలాడించిన భీం తరువాతి తరాలకు స్ఫూర్తిదాతగా మారాడు. జల్‌ జంగిల్‌ జమీన్‌ ఆలోచనతో తదనంతర విప్లవాలకు ఆయన పోరాట చరిత్ర దారులు వేసింది. ఆదిలాబాద్‌లోని ఇంద్రవెల్లి సంఘటనకు భీం పోరాటం వెలుగులు ప్రసరింపజేసింది. ప్రతి పోరాటంలో ఆయన పునర్జీవిస్తాడు. నిజమైన వీరుడు నిత్యం జీవిస్తాడు. తన ఆదివాసీ ప్రజలను జీవింపజేస్తాడు.

- జయధీర్‌ తిరుమలరావు (చరిత్ర, సాహితీ పరిశోధకులు)