దేశంలో జనాభా అంశం మరోసారి తీవ్రస్థాయిలో చర్చకు వచ్చింది. కుటుంబ నియంత్రణకు సంబంధించి ప్రపంచంలోనే తొలిసారిగా జాతీయ కార్యక్రమం తీసుకొచ్చిన దేశం మనది. ఆర్థిక వ్యవస్థ అవసరాలకు అనుగుణంగా జనాభాను స్థిరీకరించేలా జననాలను తగ్గించాలనే లక్ష్యంతో 1952లోనే జాతీయ కార్యక్రమంపై దృష్టిపెట్టారు. కాకపోతే, అత్యవసర పరిస్థితుల తరవాత బలవంతపు కుటుంబ నియంత్రణ చర్యలపై ప్రతికూల ప్రజాస్పందన పర్యవసానంగా జనాభా అంశం అటకెక్కింది. ఆ తరవాత తరాలు మారినా, జనాభా అనేది రాజకీయ వర్గాలకు ఏమాత్రం అంగీకారయోగ్యమైన అంశం కాకుండా పోయింది. జనాభా నియంత్రణపై ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌, అసోమ్‌ రాష్ట్రాల తాజా నిర్ణయాలతో దేశంలో మరోసారి జనాభా తుట్టె కదిలినట్లయింది. అన్ని వర్గాల్లో చర్చనీయంశంగా మారింది. ఇటీవల 'ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌ జనాభా విధానం 2021-30'ను ఆ రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి యోగి ఆదిత్యనాథ్‌ ఆవిష్కరించారు. యూపీ న్యాయ కమిషన్‌ రూపొందించిన జనాభా నియంత్రణ, స్థిరీకరణ, సంక్షేమ ముసాయిదా బిల్లులో ఇద్దరు సంతానంతో సరిపెట్టుకొనే దంపతులకు పలురకాల ప్రోత్సాహకాలు ప్రకటించారు. దేశంలోని పలు రాష్ట్రాల్లో జనాభా పరిమితులకు సంబంధించిన చట్టనిబంధనలు అమలులో ఉన్నాయి. మరి, ఇలాంటి చట్టాలు నిజంగా ప్రభావం చూపగలిగితే, హిందీ బెల్ట్‌ రాష్ట్రాల్లో అధిక సంతాన సాఫల్య రేటు ఎందుకుందనే సందేహం తలెత్తక మానదు.
పెరుగుదల నిజమేనా?
ప్రస్తుతం నేతలంతా ఆందోళన చెందుతున్న స్థాయిలో జనాభా పెరుగుతోందా అనేది చర్చనీయాంశమే. ఎందుకంటే, గత దశాబ్ద కాలంలో దేశంలో మొత్తం సంతానసాఫల్య రేట్లు (టీఎఫ్‌ఆర్‌) గణనీయంగా పడిపోయినట్లు తెలుస్తోంది. యూపీ విషయాన్నే తీసుకొంటే- జాతీయ కుటుంబ ఆరోగ్య సర్వే (ఎన్‌ఎఫ్‌హెచ్‌ఎస్‌)-4 (2015-16) ప్రకారం ఆ రాష్ట్రంలో పదేళ్ల క్రితం 3.8గా నమోదైన టీఎఫ్‌ఆర్‌ 2.7కు పడిపోయింది. జాతీయ టీఎఫ్‌ఆర్‌ క్షీణతకన్నా యూపీలో తగ్గుదల ఎక్కువగానే ఉండటం గమనార్హం. బాలికా విద్య, ఆర్థిక వృద్ధి, వలసలు, శిశుమరణాల్లో తగ్గుదల, ఆస్పత్రి కాన్పులు పెరగడం వంటివన్నీ తోడైతేనే జనాభా స్థితిగతుల్లో భారీస్థాయిలో మార్పులకు కారణమవుతాయన్న సంగతి గుర్తించాలి. ఇవన్నీ ఎలాంటి జనాభా నియంత్రణ విధానాలు లేకపోయినా సుసాధ్యమయ్యాయన్నది గుర్తెరగాలి. మరోవైపు, జనాభా నియంత్రణకు సంబంధించిన చట్టాలు, విధివిధానాలతో ఇబ్బందికర పరిస్థితులు తలెత్తవచ్చు. దీనివల్ల పేదలు, సామాన్యులకు అధికార యంత్రాంగం నుంచి తీవ్రస్థాయి వేధింపులు ఎదురయ్యే ప్రమాదం ఉంది. ప్రోత్సాహకాలు అందించేందుకు లబ్ధిదారులను గుర్తించడం భారీ ప్రహసనంగా మారుతుంది. అనర్హులను గుర్తించి సంక్షేమ పథకాలు, ప్రజాపంపిణీ వ్యవస్థ వంటి వాటి నుంచి వారిని పరిహరించే ప్రక్రియ భారీ అవినీతికి, దుర్విచక్షణకు, గందరగోళానికి దారితీసే ప్రమాదం ఉంది. కేవలం ఉన్నతాధికార వ్యవస్థపై విశ్వాసంతో, అస్తవ్యస్తంగా రూపొందించే చట్టాలు ప్రజల జీవితాలపై ప్రతికూల ప్రభావాలు చూపడమే కాకుండా, విపత్తులా పరిణమిస్తాయన్న సంగతిని అధికార స్థానాల్లో ఉండేవారు గుర్తించాలి. యూపీలోని పట్టణ ప్రాంతాలతో పోలిస్తే, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో జనాభా రేటు స్వల్పంగా ఎక్కువగా ఉన్నందువల్ల పల్లెపేదలు- విద్య, వైద్య సౌకర్యాలు, ఉద్యోగాల పరంగా అవకాశాల్ని నష్టపోవాల్సి వస్తుంది. భారీ స్థాయిలో సామాజిక అంతరాలు, అవాంతరాలు చోటుచేసుకుంటే రాజకీయ పరంగానూ మూల్యం చెల్లించుకోవాల్సిన పరిస్థితి ఎదురుకావచ్చు.
చేయాల్సింది ఎంతో..