శరవేగంతో పరుగులు తీస్తున్న పారిశ్రామికీకరణ, పట్టణీకరణలవల్ల ప్రపంచ మౌలిక సదుపాయాల రంగం వేగంగా పురోగమిస్తోంది. నిర్మాణాలకు ఇసుక అవసరం గణనీయంగా పెరుగుతోంది. ఇసుక అందుబాటుతో పోలిస్తే వినియోగం అధిక స్థాయిలో ఉన్నట్లు ఐక్యరాజ్యసమితి పర్యావరణ నివేదిక (2019) స్పష్టం చేసింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా నీటి తరవాత అత్యధిక వాడకం ఇసుకదే కావడంవల్ల- రానున్న రోజుల్లో పర్యావరణానికి ఇది తీవ్ర విఘాతం కలిగించనుందని తక్షణమే తగిన చర్యలు తీసుకోవలసిన అవసరం ఉందని హెచ్చరించింది.
సహజ వనరుగా 'ఇసుక'
ప్రపంచవ్యాప్తంగా సుమారు 85శాతం నుంచి 90శాతం ఇసుకను క్వారీల నుంచి సేకరిస్తారు. ఇసుకను సహజ ఉత్తమ వనరుగా పరిగణిస్తారు. నదుల్లో నీటిప్రవాహాలవల్ల ఏర్పడే ఇసుక- రేణువుల రూపం పలు కోణాల్లో నిర్మాణాలకు అనువుగా ఉంటుంది. ఎడారుల్లో ఇసుక గాలివల్ల ఏర్పడటంవల్ల ఆ రేణువులు గుండ్రంగా ఉంటాయి. ఆ ఇసుకను పారిశ్రామిక అవసరాలకు వాడతారు. తీరప్రాంతాల్లో సముద్రపు అలల కారణంగా తీరం ఒడ్డుకు కొట్టుకొని వచ్చే ఇసుక ఉప్పగా ఉంటుంది. దీనికి ఇనుమును నాశనం చేసే రసాయనిక లక్షణం ఉండటంవల్ల నిర్మాణాల్లో దీని వినియోగం తక్కువే.
అక్రమ పద్ధతులతో నష్టం అపారం
‘స్టాటిస్టా (2020)’ లెక్కల ప్రకారం ప్రపంచవ్యాప్తంగా 2019లో ఇసుక లభ్యతలో అమెరికా అగ్రస్థానంలో, భారత్ ఆరో స్థానంలో ఉన్నాయి. వినియోగంలో మాత్రం చైనా ప్రథమ స్థానంలో, ఇండియా రెండో స్థానంలో ఉన్నాయి. ఇసుక తవ్వకాలు విచ్చలవిడిగా జరగడం- 21వ శతాబ్దపు సమస్యల్లో ఒకటిగా నిలిచింది.
ఈ ప్రక్రియ నదుల భౌగోళిక స్వరూపాలను, నీటి ప్రవహాల గమనాలను మారుస్తుంది. ఫలితంగా, వరదలు, కరవు సంభవించే ప్రమాదం ఉంది.
నదుల పరీవాహక ప్రాంతాల్లో సారవంతమైన మృత్తిక కోతకు, భూక్షయానికి దారి తీసి, పంటల దిగుబడి తగ్గుతుంది. మంచినీటి, సముద్ర మత్స్య, జల పర్యావరణ, వన్య జాతుల వ్యవస్థలకు తీరని నష్టం వాటిల్లుతుంది. ఆనకట్టల పునాదుల స్థిరత్వం దెబ్బతిని, వాటి ఉనికే ప్రశ్నార్థకమవుతుంది.
ఒక్కోసారి దీవులు కూడా అంతరించి పోతాయి. ఉదాహరణకు గడచిన రెండు దశాబ్దాల కాలంలో సింగపూర్‌ అధిక స్థాయిలో ఇండొనేసియా నుంచి ఇసుకను దిగుమతి చేసుకోవడంవల్ల అక్కడి చాలా దీవులు మాయమయ్యాయి.
భారత్లో వివాదాస్పదంగానే?
భారత్లో అక్రమ ఇసుక తవ్వకాలు నిరంతరాయంగా కొనసాగుతున్నాయి. ఇది ఎప్పుడూ వివాదాస్పద సమస్యగానే మిగిలిపోతోంది. దీనికి ప్రధాన కారణం ఇసుక మాఫియా. ఇసుక తవ్వకాలు ఆర్థిక లాభాలతో ముడిపడి ఉండటంవల్ల వ్యవస్థీకృత ముఠాలు తయారై ఇసుక తవ్వకాలను తీవ్రతరం చేస్తున్నాయి.
ఈ మాఫియాకు రాజకీయ అండదండలు ఉండటంవల్ల ప్రభుత్వ అధికారులు ఇసుక తవ్వకాల విషయంలో సరైన నియంత్రణ చేపట్టలేకపోతున్నారు. కర్తవ్య నిర్వహణలో నిక్కచ్చిగా వ్యవహరించిన కొందరు అధికారులను ఈ మాఫియా బలి తీసుకోవడం ఆందోళన కలిగిస్తున్న విషయం.