భారతదేశం స్వాతంత్య్ర అమృతోత్సవాలు జరుపుకొంటున్న సందర్భంలో, 1947 నుంచి ఇంతవరకు మన ఆర్థిక ప్రస్థానాన్ని సమీక్షించుకోవడం అవసరం. పాత పొరపాట్లను సరిదిద్దుకొని వినూత్న అజెండాతో అభివృద్ధిలో కొత్త శిఖరాలను అందుకోవడానికి పక్కా ప్రణాళిక రచించుకోవాలి. భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ ఇంతవరకు రెండు ప్రధాన దశలను చూసింది. 1947 నుంచి 1991 వరకు నడిచినది మొదటి దశ అయితే, 1991 తరవాత ఆర్థిక సరళీకరణ, సంస్కరణలతో రెండో దశలోకి అడుగుపెట్టాం.
మొదటి దశలో వలస పాలకుల వల్ల మన దేశానికి జరిగిన తీవ్ర ఆర్థిక నష్టాలను అధిగమించడానికి జవహర్‌లాల్‌ నెహ్రూ ప్రభుత్వం ప్రధానంగా పారిశ్రామికీకరణపై భారీ పెట్టుబడులు పెట్టింది. రైతులు, వ్యవసాయ కూలీల శ్రేయస్సు, వ్యవసాయాభివృద్ధికి మాత్రం అదే స్థాయి ప్రాధాన్యం ఇవ్వలేకపోయింది. పెద్దయెత్తున జౌళి మిల్లులు, ఉక్కు ప్లాంట్లు, రైల్వే లైన్ల విస్తరణపై పెట్టినంత దృష్టి వ్యవసాయానికి ఇవ్వకపోవడం సమాజంలో తీవ్ర అంతరాలను సృష్టించింది.
పీవీ నరసింహారావు ప్రభుత్వం 1991లో తన ఆర్థిక సంస్కరణల్లో భాగంగా ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలను 17 నుంచి ఎనిమిదికి కుదించి, కొన్ని విభాగాల్లో పోటీని ప్రోత్సహించింది. కొన్ని ప్రభుత్వ రంగ సంస్థల వాటాలను విక్రయించి, మూలధనాన్ని సమీకరించింది. సాధారణ ప్రజానీకం కూడా ప్రభుత్వ రంగ సంస్థల వాటాలను కొనుగోలు చేయడానికి అవకాశమిచ్చింది. అయితే, మిగిలిన ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు వృద్ధి సాధించడానికి అనుకూల వాతావరణం కల్పించలేకపోయింది. ఆర్థిక సరళీకరణకు ముందు, తరవాత మౌలిక వసతుల కల్పన ఊపందుకోలేదు. మన భవన నిర్మాణ రంగం పునాదులు నేటికీ బలహీనంగానే ఉన్నాయి.
కొవిడ్‌ ప్రతికూల ప్రభావం
కొవిడ్‌ ప్రజల జీవితాలపై దీర్ఘకాలిక విషమ ప్రభావం చూపబోతోంది. వైరస్‌ విజృంభణ, లాక్‌డౌన్‌లు వ్యాపారాలను, ఉద్యోగాలను దెబ్బకొట్టాయి. 1929 నాటి మహా ఆర్థిక కుంగుబాటు తరవాత మళ్ళీ అంతటి ఆర్థిక విధ్వంసాన్ని నేడు అనుభవిస్తున్నాం. పండ్ల తోటలు, కోళ్ల పరిశ్రమ నష్టాలను చవిచూస్తున్నా మొత్తం మీద వ్యవసాయ రంగం నిలదొక్కుకుని, కొవిడ్‌ కష్టకాలంలో దేశానికి ఆశాకిరణంగా భాసిస్తోంది. ప్రజల ఆదాయాలు పడిపోవడం వల్ల కొనుగోలు శక్తి తగ్గి పారిశ్రామిక రంగంలో గిరాకీ మందగించింది. ముఖ్యంగా విడిభాగాలు, ముడి సరకుల సరఫరా దెబ్బతినడం వల్ల- సూక్ష్మ, చిన్న, మధ్యతరహా పరిశ్రమలు, ఆటోమోటివ్‌ రంగం బాగా నష్టపోయాయి.
హోటళ్లు, రెస్టారెంట్లు, పర్యాటక రంగాలను కొవిడ్‌ కుంటుపరచింది. లాక్‌డౌన్ల మధ్య కూడా డిజిటల్‌ సాంకేతికతలతో పనులు కొనసాగిస్తూ సేవల రంగం వృద్ధి రేట్లను నమోదు చేస్తోంది. మొత్తమ్మీద భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలోని లోపాలన్నీ కొవిడ్‌తో బహిర్గతమయ్యాయి. 2020 ఆర్థిక సంవత్సరంలో భారత జీడీపీలో 51.6 శాతంగా ఉన్న రుణభారం 2021 ఆర్థిక సంవత్సరంలో 60.5 శాతానికి పెరిగిందని ప్రభుత్వం రాజ్యసభకు వెల్లడించింది. అభివృద్ధి ఊపందుకుంటే కానీ, ఈ రుణ భారాన్ని అధిగమించలేం. ముఖ్యంగా ప్రజల ఆదాయాలు, కొనుగోలు శక్తి పెరిగినప్పుడు వస్తుసేవల ఉత్పత్తి, దానితోపాటు ఉపాధి అవకాశాలు విస్తరిస్తాయి. కొవిడ్‌ రెండు, మూడో దశల నుంచి ఆర్థిక వ్యవస్థను కాపాడుకోవడానికి ప్రభుత్వం మరింత సమర్థంగా, చురుగ్గా ముందుకు కదలాల్సి ఉంది.
సహజ వనరుల సద్వినియోగం
మనకున్న సహజ వనరులను సద్వినియోగం చేసుకోవడం ద్వారా వృద్ధికి బాటలు వేసుకోవాలి. భారతదేశంలో అన్ని జిల్లాల్లో సౌర, పవన విద్యుదుత్పాదన కేంద్రాలను నెలకొల్పడం ఒక మార్గం. దీనివల్ల వ్యవసాయానికి, పరిశ్రమలకు విద్యుత్‌ అందడం సహా స్థానికంగా ఉపాధి అవకాశాలు, తద్వారా ఆదాయాలు పెరుగుతాయి. ఇంధన రంగంతోపాటు సముద్ర వనరులను, గగనతలాన్ని లాభసాటిగా వినియోగించుకుంటే వృద్ధి, ఉపాధి సమకూరతాయి. ఉదాహరణకు భారతదేశం ప్రాక్పశ్చిమాల మధ్య రవాణా వారధిగా నిలవగలదు. పశ్చిమాసియాకు, దూర ప్రాచ్య దేశాలకు మధ్య విమానాలు, నౌకల ద్వారా సరకులు, ప్రయాణికుల రవాణాకు అనువుగా మన విమానాశ్రయాలను, ఓడ రేవులను విస్తృతంగా అభివృద్ధి చేయాలి. అందుకు స్వదేశీ, విదేశీ సంస్థల నుంచి భారీ పెట్టుబడులను ఆకర్షించవచ్చు. మన తూర్పు, పశ్చిమ తీరాల్లోని రేవులను కాలువలు, రోడ్డు, రైలు సౌకర్యాలతో అనుసంధానించాలి. అది కోస్తా ప్రాంతాల సత్వర అభివృద్ధికి తోడ్పడుతుంది.
భారతీయ, విదేశీ రేవుల మధ్య రవాణా సంబంధాలను పటిష్ఠీకరిస్తే- ఎగుమతులు, దిగుమతులు పెరిగి మన వృద్ధి రేటు విజృంభిస్తుంది. ఉపాధి అవకాశాలు, తద్వారా జనం ఆదాయాలూ పెరుగుతాయి. అదే సమయంలో గగనతల, సముద్ర వనరుల వినియోగం పర్యావరణానుకూలంగా జరిగేట్లు జాగ్రత్తపడాలి. సముద్ర తీర పర్యాటకాన్నీ ప్రోత్సహించి థీమ్‌ పార్కులు, హోటళ్లు, రిసార్టులు, పార్కింగ్‌ సౌకర్యాలను ఏర్పరచాలి. ఈ రంగంలో అధునాతన సమాచార సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, ఆధునికీకరణ పద్ధతులను అవలంబిస్తే పెట్టుబడులు వెల్లువెత్తుతాయి. ఉపాధి, వ్యాపారాలు వికసిస్తాయి.
దేశంలో మౌలిక వసతులను భారీయెత్తున విస్తరిస్తే అది ఆర్థికాభివృద్ధికి గొప్ప ఆలంబన అవుతుంది. బంగాళాఖాతం నుంచి అరేబియా సముద్రం వరకు రహదారులు, ఎలివేటెడ్‌ (ఎత్తయిన) ఎక్స్‌ప్రెస్‌ మార్గాల నిర్మాణం చేపట్టడం ఓ బృహత్తర ప్రాజెక్టు అవుతుంది. రోడ్లు, వంతెనలు, సొరంగ మార్గాల నిర్మాణానికి అధునాతన సాంకేతికతను ఉపయోగించాలి. నిర్మాణ సామగ్రిలో, సాధనాల్లో ఎప్పటికప్పుడు వస్తున్న మార్పులను అందిపుచ్చుకోవాలి. బంగ్లాదేశ్‌, భారత్‌, శ్రీలంకలను కలుపుతూ తూర్పుతీర రహదారి ప్రాజెక్టు నిర్మాణ ప్రాజెక్టు కార్యరూపం ధరిస్తే, భారత జీడీపీ 2.5 శాతం పెరుగుతుంది. తీరం వెంబడి పర్యాటకం వృద్ధిచెందుతుంది. సరఫరా గొలుసులు బలోపేతమై వాణిజ్యం అధిక వృద్ధి రేటు నమోదు చేస్తుంది. పశ్చిమ్‌ బంగ, ఒడిశా, ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తమిళనాడులకు తూర్పుతీర రహదారి ప్రాజెక్టు జీవనాడిగా మారుతుంది.