'అన్ని రంగాలూ తమ ఉత్పత్తులను దేశమంతటా అమ్ముకుంటున్నప్పుడు, రైతులను మాత్రం ఎందుకు అనుమతించకూడదు? అందుకే వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల మార్కెట్ కమిటీ(ఏపీఎంసీ) చట్టాన్ని సవరిస్తాం.'
-నిర్మలా సీతారామన్, కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి
ఆత్మనిర్భర భారత్ యోజన కింద రూ.20 లక్షల కోట్ల ఆర్థిక ప్యాకేజీ ప్రకటనలో భాగంగా విత్త మంత్రి చేసిన వ్యాఖ్యలివి. ఈ ప్రతిపాదన సమంజసమేనా? అనే ప్రశ్నకు సవివర సమాధానం కావాలంటే మనం భారత రాజ్యాంగానికి పునాదులు పడిన కాలానికి వెళ్లాలి.
ఆంగ్లేయులతో ఆరంభం
దాదాపు 350 సంవత్సరాల పాటు ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ అరాచకత్వాన్ని, దోపిడీని అప్పటి రైతులు అనుభవించారు. ప్రపంచంలోనే తొలి వ్యవసాయ బహుళ జాతి సంస్థగా పేరుగాంచిన ఈస్టిండియా కంపెనీ వల్ల భారతదేశంలోని కర్షకుల పరిస్థితి బానిసల స్థాయికి దిగజారిపోయింది. తమ ఉనికిని కాపాడుకోవడానికి బ్రిటన్ ప్రధాని విలియం చర్చిల్ తీసుకున్న నిర్ణయాల వల్ల బంగాల్ తీవ్రమైన కరవు బారిన పడింది. దేశంలోని మిగిలిన రైతుల పరిస్థితీ దౌర్భాగ్యంగా మారింది.
ఈస్టిండియా కంపెనీతో పాటు వ్యవసాయ రంగ సంస్థల దోపిడీలను దృష్టిలో ఉంచుకునే రాజ్యాంగ సృష్టికర్తలు పంటపొలాలపై పూర్తి అధికారాలను రాష్ట్రాలకే కట్టబెట్టారు. రాజ్యాంగంలో వ్యవసాయాన్ని రాష్ట్ర జాబితాలో చేర్చారు. ఏడో షెడ్యూల్(ఆర్టికల్ 246) 14వ ఎంట్రీలోని వ్యవసాయం, 'మార్కెట్ అండ్ ఫెయిర్స్'ను జాబితాలోని 28వ ఎంట్రీలో పొందుపరిచారు.
వ్యవసాయ అనుకూల పరిస్థితులు, ప్రాంతాలు ఒక్కో రాష్ట్రంలో ఒక్కో విధంగా ఉంటాయి. సామాజిక ఆర్థిక పద్ధతుల ఆధారంగా వ్యవసాయ విధానాలు రూపొందుతాయి. ఈ నేపథ్యంలో వ్యవసాయంపై కేంద్ర ప్రభుత్వ నియంత్రణ అనేది విధానపరమైన తప్పిదమే కాక, నిరంకుశం కూడా.
ఏపీఎంసీ
వ్యవసాయ ఉత్పత్తుల మార్కెట్ కమిటీ(ఏపీఎంసీ) చట్టం ప్రకారం దేశంలోని ఏమూలనో ఉన్న రైతులకు కూడా తమ ఉత్పత్తులు విక్రయించుకోవడానికి సమాన అవకాశాలు లభిస్తాయి. అటు వ్యాపారికీ, ఇటు రైతులకూ అన్యాయం జరగకుండా ఈ చట్టం ఉపయోగపడుతోంది. దీని ద్వారా ఉత్పత్తుల నాణ్యత పరిశీలించడానికి రిటైలర్లు, ట్రేడర్లకూ అవకాశం లభిస్తుంది.
దేశవ్యాప్తం చేస్తే..
రైతులు, వ్యాపారులతో పాటు స్థానిక ప్రతినిధుల ద్వారా ఏపీఎంసీ కమిటీలను ఏర్పాటు చేస్తారు. కానీ ఈ విధానంలోని లోటుపాట్ల వల్ల ఒక్కోసారి వ్యాపారుల ఒత్తిళ్లకు తలొగ్గి రైతులు ఉత్పత్తులను విక్రయించాల్సిన పరిస్థితులు తలెత్తాయి. ఇలాంటి లోపాలును సరిదిద్దడానికి శాసనకర్తలు ఏపీఎంసీను అంతర్ రాష్ట్రాలకు విస్తరించారు.
ప్రతీ ఒక్క రైతుకు కనీస మద్దతు ధర లభించేలా చట్టంలో మార్పులు చేశారు. అయితే వ్యవసాయ మార్కెట్లు లేకుండా రైతులకు కనీస మద్దతు ధర అందించడం దాదాపు అసాధ్యమే. రైతులకు ప్రైవేటు రంగం మద్దతు ధరలు కల్పిస్తాయన్న నమ్మకం ఇప్పటికీ కలగడం లేదు.
కార్పొరేట్ కేంద్రీకృతం
ధరలపై నియంత్రణ ఎత్తివేయడం వల్ల అమెరికాలోని కార్గిల్, లూయిస్ డ్రెఫ్యూస్ వంటి వ్యవసాయ సంబంధిత వ్యాపార సంస్థలతో పాటు ప్రపంచవ్యాప్తంగా అనేక కంపెనీలు సమున్నత స్థితికి చేరాయి. వ్యవసాయ సహకార సంఘాలు ఒక్కొక్కటిగా విచ్ఛిన్నమయ్యాయి. అమెరికాలోని మార్కెట్ శక్తులన్నీ కలిసి వ్యవసాయ బానిసత్వంలో కొత్త శకానికి తెరతీశాయి. ఫలితంగా అమెరికాలో 2020నాటికి వ్యవసాయ రంగ రుణాలు 425 బిలియన్ డాలర్లకు చేరుకున్నాయి. ప్రపంచంలోని ధాన్యం సరఫరాలో 70 శాతం కేవలం నాలుగు కంపెనీల చేతిల్లో కేంద్రీకృతమైంది.
బిహార్లోనూ...