ప్రపంచంలోనే నిద్ర తక్కువైన దేశాల్లో మనది రెండోదనీ మొదటి స్థానం జపాన్‌దనీ కరోనా రావడానికన్నా ముందే ఫిట్‌బిట్‌ వారి సర్వేలో తేలింది. నిశ్చింతగా నిద్ర పోగల అదృష్టం ఏ కొద్దిమందికో తప్ప దొరకడం లేదని ఆందోళన వ్యక్తంచేస్తున్నారు నిపుణులు. అసలు నిద్రకీ ఆరోగ్యానికీ ఉన్న సంబంధం గురించి పరిశోధించడం మొదలుపెట్టిందే అయిదారు దశాబ్దాల క్రితం నుంచి. దాంతో ఒక్కో అధ్యయనమూ వెల్లడిస్తూ వచ్చిన వాస్తవాలు పరిశోధకులనే ఆశ్చర్యంలో ముంచెత్తాయి. అవన్నీ చూశాక, మనిషి జీవితంలో నిద్రకీ శరీరానికీ మెదడుకీ మధ్య ఉన్న సంబంధాన్ని అర్థం చేసుకున్నాక... ఇక, నిద్ర విషయంలో ఏమాత్రం నిర్లక్ష్యం తగదని గట్టిగానే హెచ్చరిస్తున్నారు శాస్త్రవేత్తలు. మనిషి ఆరోగ్యంగా బతకాలంటే కావలసిన నాలుగింటిలో నిద్ర ఒకటనీ, పోషకాహారమూ వ్యాయామమూ ఒత్తిడి లేని మానసిక స్థితీ... మిగిలిన మూడూ అనీ వాళ్లు చెబుతున్నారు. కాబట్టి, నిద్ర గురించి మనకున్న అపోహలన్నీ పక్కన పెట్టి వారు చెబుతున్న విషయాలేమిటో తెలుసుకోవాల్సిన సమయమిదే!
ఎంత నిద్ర!
పిల్లలకు ఎక్కువ నిద్ర కావాలి కానీ పెద్దవారికి అంత అక్కర్లేదు... అన్నది పూర్తిగా అపోహే. ఎందుకంటే...
- నిద్ర పోతున్నప్పుడే- చర్మంతో సహా శరీరంలోని అన్ని భాగాలూ మరమ్మతులు చేసుకుంటాయి. వ్యర్థాలను తొలగించుకుని, శక్తిని కూడదీసుకుని, అవసరమైన హార్మోన్లను తయారుచేసుకుంటాయి.
- మెదడు పగటి వేళ తాను గ్రహించిన సమాచారంలో అవసరమైనదాన్ని భద్రపరిచి అవసరంలేనిదాన్ని వదిలేస్తుంది.
- మెదడులోని గ్లింఫాటిక్‌ వ్యవస్థ చురుగ్గా పనిచేసి వ్యర్థ రసాయనాలన్నిటినీ మెదడు, వెన్ను చుట్టూ ఉండే ద్రవం ద్వారా బయటకు పంపించేస్తుంది. నాడీకణాల మధ్య పేరుకుపోయి మతిమరుపు వ్యాధులకు కారణమయ్యే అమైలాయిడ్‌ ప్రొటీను కూడా ఆ వ్యర్థాల్లో ఒకటి.
- పిల్లల్లో, యుక్తవయస్కుల్లో నిద్రించేటప్పుడే గ్రోత్‌ హార్మోన్‌ విడుదలవుతుంది. సరిగా నిద్ర లేకపోతే ఎదుగుదల కూడా సరిగా ఉండదు.
- చాలినంత నిద్ర ఉన్నప్పుడే విషయగ్రహణ శక్తీ ఏకాగ్రతా పెరుగుతాయి.
- మన శరీరంలో ముఖ్యమైన రెండు హార్మోన్లు- గ్రెలిన్‌(ఆకలిని కలిగిస్తుంది), లెప్టిన్‌(ఆకలిని అణచివేస్తుంది)లను నియంత్రించేది నిద్రే.
- అంటే శరీరాన్నీ మెదడునీ ఆరోగ్యంగా ఉంచి, అవయవాల పనితీరునీ, బరువునీ, మనసు బాగోగుల్నీ క్రమబద్ధం చేసే పనులన్నీ నిద్రలోనే జరుగుతాయి. ఇవన్నీ జరగాలంటే పెద్దలందరికీ కనీసం 7 నుంచి 9 గంటల నిద్ర అవసరం. ఏడు గంటలకు ఏమాత్రం తగ్గినా అది నిద్రలేమి కిందే లెక్క.
ఇదీ... స్లీప్‌ సైకిల్‌!
నిద్రని కొలిచే విధానాన్ని స్లీప్‌ సైకిల్‌ అంటారు. మనిషి సగటు స్లీప్‌ సైకిల్‌ 90 నిమిషాలు. అంటే నిద్రపోయినప్పటినుంచి ప్రతి గంటన్నరా ఒక సైకిల్‌ అన్నమాట. అయితే ఆ గంటన్నరా ఒకేలా గాఢనిద్ర పట్టదు. ఒకోసారి నిద్రపోతున్నా కనుగుడ్లు కదులుతున్నట్లు కన్పిస్తుంది. పిలిస్తే గబుక్కున లేస్తారు. దాన్ని రాపిడ్‌ ఐ మూమెంట్‌ (రెమ్‌)అంటారు. ప్రతి స్లీప్‌ సైకిల్‌లోనూ రెమ్‌, నాన్‌ రెమ్‌ అనే రెండు దశలుంటాయి. నిద్రపట్టగానే ముందు నాన్‌ రెమ్‌ దశ మొదలవుతుంది. క్రమంగా గాఢ నిద్ర పట్టే ఆ సమయంలో మెదడు పనిచేసే విధానాన్ని స్లోవేవ్‌ అంటారు. ఆ తర్వాత రెమ్‌ దశలో చాలాసేపు నిద్రపడుతుంది. తిరిగి కాసేపటికి మళ్లీ నాన్‌ రెమ్‌ నిద్ర మొదలవుతుంది. ఇలా ఐదారు స్లీప్‌ సైకిల్స్‌ పూర్తయితే చాలినంత నిద్ర పోయినట్లు. స్లీప్‌ సైకిల్‌ మధ్యలో నిద్రలేస్తే ఆ రోజంతా విసుగ్గా ఉంటుంది. రాత్రి మొదట్లో స్లోవేవ్‌ సమయం ఎక్కువ ఉంటుంది. రాత్రి గడిచే కొద్దీ రెమ్‌ నిద్ర పెరుగుతుంది.
నిద్రలోని ఈ ఒక్కో దశా మన శరీరంలో ఒక్కోరకమైన మార్పులకు కారణమవుతుంది. నాన్‌ రెమ్‌ నిద్రలో గుండెవేగం తగ్గుతుంది. మెదడు స్లోవేవ్‌ మోడల్‌లో ఉండి అనవసర జ్ఞాపకాలను తొలగిస్తుంది. మనం తాజాగా నేర్చుకుంటున్న నైపుణ్యాల సమాచారాన్ని భద్రపరుస్తుంది.
అదే రెమ్‌ నిద్రలో కండరాలమీద పట్టు పూర్తిగా తగ్గి అవి చచ్చుబడినట్లుగా అయిపోతాయి. మరోవైపు మెదడు మాత్రం చురుగ్గా, ఒత్తిడి లేకుండా పనిచేస్తుంటుంది. భావోద్వేగాలకు సంబంధమైన సమాచారాన్నీ అవసరమైన జ్ఞాపకాలనీ పదిలపరుస్తుంది. కలలు ఎక్కువగా వచ్చేది ఇప్పుడే. గుండె వేగం, బీపీ పెరుగుతూ తగ్గుతూ ఉంటాయి. ఈ నిద్ర తగ్గితే సృజనమీద, ఎదుగుదల మీద ప్రభావం పడుతుంది.
ఇదీ... సహజంగా నిద్ర పట్టే విధానం. వేళాపాళా లేకుండా పడుకునేవారిలో ఈ దశలన్నీ ఇలా ఒక క్రమంలో ఉండకపోవచ్చు. దాని ప్రభావమే వారి ఆరోగ్యం మీదా పడొచ్చు.
కారణాలెన్నో!
నిద్రలేమి సమస్యకి బోలెడన్ని కారణాలు ఉన్నాయి. త్వరగా పడుకుని త్వరగా లేవడం ఆరోగ్యానికి మంచిదన్నది చిన్న పిల్లలకు చెప్పే పాఠమే కాదు, వైద్యశాస్త్రంలో నోబెల్‌ బహుమతి పొందిన సైన్సు పరిశోధన కూడా. గ్లోబల్‌ వెల్‌నెస్‌ ట్రెండ్స్‌ నివేదిక ప్రకారం నిద్రకి ప్రధాన అవసరమూ అదే.
మన భౌతిక, మానసిక, ప్రవర్తనాపరమైన అలవాట్లన్నీ వెలుగు చీకట్ల ఆధారంగా 24 గంటల సమయచక్రానికి అనుగుణంగా ఉంటాయి. దాన్ని ‘సర్కాడియన్‌ రిథమ్‌’ అంటారు. ఈ రిథమ్‌ని నియంత్రించే కణయంత్రాంగంపై అధ్యయనం చేశారు ముగ్గురు పరిశోధకులు- జెఫ్రీ సి.హాల్‌, మిఖేల్‌ రోస్‌బాష్‌, మిఖేల్‌ డబ్ల్యు.యంగ్‌. పండ్లమీద వాలే చిన్ని ఈగలమీద పరిశోధన చేసి పీఈఆర్‌ అనే ఒక ప్రొటీన్‌ని నిత్యం నియంత్రిస్తూ వాటిల్లో సర్కాడియన్‌ రిథమ్‌కి కారణమవుతున్న జన్యువుని వాళ్లు కనిపెట్టారు. ఆ ప్రొటీన్‌ రాత్రిపూట మాత్రమే కణాల్లో చేరి పగలు కరిగిపోతోందట. మన శరీరంలోనూ అలాగే సూర్యుని నుంచి వచ్చే సహజమైన నీలి రంగు కాంతి మెలటోనిన్‌పై ప్రభావం చూపుతుంది. సాయంత్రం వేళకి సూర్యకాంతి తగ్గేకొద్దీ మెలటోనిన్‌ హార్మోన్‌ స్థాయులు పెరిగి శరీరాన్ని నిద్రకు సిద్ధంచేస్తాయి. ఉదయం మళ్లీ సూర్యోదయం వేళకి ఆ స్థాయులు తగ్గిపోతాయి. ఇలాంటి సహజ గడియారాలెన్నో మన డీఎన్‌ఏలో ఉన్నాయి. గుండె, కాలేయం, మూత్రపిండాలు, మెదడు... శరీరం లోపలి అవయవాలన్నీ ఈ సర్కాడియన్‌ రిథమ్‌లో భాగమే.
అసలు మనిషి మనుగడలోనే సూర్యుడి పాత్ర కీలకం. ప్రతి పనికీ సూర్యుడి వెలుతురుతో లింకు ఉంటుంది. అలాంటిది పట్టణీకరణా ఉద్యోగాలూ మనిషిని నాలుగు గోడల మధ్యకి పరిమితం చేసి సహజకాంతికి దూరం చేస్తున్నాయి. కృత్రిమ వెలుగుల మధ్య పగలూ రాత్రీ తేడా లేకుండా పనిచేయడం మొత్తంగా ఈ సర్కాడియన్‌ రిథమ్‌ని తలకిందులు చేసేస్తోంది.
ఇక మిగిలిన కారణాలు... మనం స్వయంగా చేసుకుంటున్న అలవాట్లే.
- రాత్రి ఆలస్యంగా పడుకుని, ఉదయం ఆలస్యంగా నిద్ర లేచేవారిలో స్లీప్‌ సైకిల్‌ దెబ్బతిని నిద్ర పట్టదు.
- మంచం మీద కూర్చుని టీవీ చూడడం, లాప్‌టాప్‌తో పనిచేయడం, ఫోను వాడడం... వల్ల వాటినుంచి వెలువడే నీలి కాంతి మెలటోనిన్‌ ప్రభావాన్ని తగ్గిస్తుంది. మరోపక్క ఇవన్నీ మెదడుని కూడా అయోమయంలోకి నెడుతున్నాయి. ఇప్పటివరకూ మంచాన్నీ నిద్రనీ అనుసంధానం చేసుకున్న మెదడు మంచం మీద పడుకోగానే నిద్రకు తగిన సూచనలు పంపేది. ఎప్పుడైతే మనం మంచం మీద కూర్చుని పనిచేయడం మొదలుపెడు తున్నామో అప్పుడు మెదడు కూడా నిద్రని మర్చిపోయి చురుగ్గా పనిచేసేందుకు తోడ్పడడం మొదలెడుతోంది.
- కొందరు రాత్రిపూట చురుగ్గా ఉండి ఎంత పనైనా చేస్తారు. పగలు నిద్రపోవడానికి ఇష్టపడతారు. జన్యుపరమైన, ఆరోగ్య సమస్యలు అందుకు కారణం కావచ్చు. అలాంటప్పుడు వైద్యులకు చూపించుకుని సమస్య ఏమిటో తెలుసుకుని తగిన చికిత్స తీసుకోవాలి.