ఉగ్రదాడులతో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా రక్తపుటేరులు పారిస్తున్న సంస్థ ఐసిస్. ఇస్లామిక్‌ రాజ్యాన్ని స్థాపిస్తామంటూనే... ముస్లిం దేశాల్లో అత్యంత పాశవికంగా జనాన్ని హింసించడం, ప్రభుత్వాల మీద తిరుగుబాట్లు చేయడం, అమానవీయంగా జిహాదీ కార్యకలాపాలు సాగించడం దీని నైజం. ఇస్లాం రాజ్యాన్ని స్థాపించే ఖలీఫాగా ప్రకటించుకున్న ఈ కరడుగట్టిన ఉగ్ర సంస్థ అధినేత అబూబకర్‌ అల్-బాగ్దాదీ ఆదివారం అమెరికా ఆపరేషన్లో మరణించడంతో ఈ సంస్థ పేరు మరోసారి ప్రముఖంగా వినిపిస్తోంది.
ఎలా పుట్టుకొచ్చింది?
ఇస్లామిక్‌ స్టేట్‌ ఇన్‌ ఇరాక్‌ అండ్‌ సిరియా (ఐఎస్‌ఐఎస్‌/ఐసిస్/ఐఎస్‌)- ఇవీ ప్రపంచానికి తెలిసిన పేర్లు. అరబీలో మాత్రం ‘దాయిష్‌’గా ప్రాచుర్యం పొందింది. ‘అల్-దావ్లా అల్-ఇస్లామియా అల్-ఇరాక్‌ అల్-షామ్‌’కు ఇది సంక్షిప్త పదం. సుదీర్ఘకాలంగా రూపాంతరం చెందుతూ ఐసిస్‌గా అవతరించిన ఈ సంస్థ వెనుక పెద్ద కథే ఉంది.
అది 2003...
ఇరాక్‌ సర్కారుకు వ్యతిరేకంగా ఆ దేశంలోని సున్నీవర్గం ముస్లింల తిరుగుబాటు తీవ్రస్థాయికి చేరిన రోజులవి. అల్-ఖైదా ఇన్‌ ఇరాక్‌ (ఏక్యూఐ) ఉగ్రవాద సంస్థ వారిని కూడగట్టింది. అబు మసబ్‌ అల్-జఖ్వావి నేతృత్వంలో ఈ సంస్థ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా హింసను తీవ్రస్థాయిలో ఎగదోసింది. 2006లో జఖ్వావి మృతిచెందడంతో ఈ సంస్థకు నాయకత్వ సమస్య ఎదురైంది. స్థానికంగా ఉన్న చిన్నపాటి ఉగ్రవాద సంస్థలతో కలిసి 2007లో ఇస్లామిక్‌ స్టేట్‌ ఆఫ్‌ ఇరాక్‌ (ఐఎస్‌ఐ)గా అవతరించింది. దేశాన్ని హస్తగతం చేసుకోవడమే కాకుండా, ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఇస్లాం సమాజాన్ని తన గుప్పిట్లోకి తెచ్చుకోవాలని తహతహలాడింది. సున్నీలు అధికంగా ఉండే పశ్చిమప్రాంతం నుంచి కార్యకలాపాలను ఉద్ధృతం చేసింది. కానీ సున్నీలను అణచివేస్తూ, వారికి కంటి మీద కునుకు లేకుండా చేసింది! దీంతో వారు ఐఎస్‌ఐకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబావుటా ఎగురవేశారు. మరోవైపు అమెరికా దళాలు, ఇరాక్‌ సేనలు ఐఎస్‌ఐకు వ్యతిరేకంగా దాడులుచేపట్టడంతో 2010 నాటికి ఆ సంస్థ పెద్ద నేతలను కోల్పోయింది. ఈ క్రమంలో విదేశీ సేనలు క్రమంగా వైదొలగడంతో 2011లో మళ్లీ ఐఎస్‌ఐ బలపడింది.
సిరియాలోనూ పాగా వేసిన ఐసిస్
అదే సమయంలో సిరియాలో అంతర్యుద్ధం తీవ్రస్థాయికి చేరంది. అధ్యక్షుడు బషర్‌ అల్-అసద్‌ పాలనపై తిరుగుబాటుదారులు చెలరేగడాన్ని ఐఎస్‌ఐ తనకు అనుకూలంగా మార్చుకుంది. ఇరాక్‌ నుంచి సరిహద్దుల గుండా తన ఉగ్రవాదులను సిరియాలోని తూర్పు ప్రాంతాలకు పంపింది. స్థానిక తిరుగుబాటుదారులతో కలిసి 2012 నాటికి అక్కడ బలమైన శక్తిగా అవతరించింది. అప్పటికే అబు బకర్ అల్-బాగ్దాది ఉగ్రవాదుల నాయకుడిగా ఎదిగాడు. అయ్‌మాన్‌ అల్-జవాహిరి నేతృత్వంలోని స్థానిక అల్-ఖైదా, నుస్రా ఫ్రంట్‌ తదితర సంస్థలతో ఐఎస్‌ఐను కలిపేస్తున్నట్టు 2013 ఏప్రిల్‌లో ప్రకటించాడు. దీన్ని ‘ఇస్లామిక్‌ స్టేట్‌ ఇన్‌ ఇరాక్‌ అండ్‌ ద లెవాంట్‌ (ఐఎస్‌ఐఎల్‌)’గా పేర్కొన్నాడు. కొద్దిరోజుల్లోనే ఇది ఇస్లామిక్‌ స్టేట్‌ ఇన్‌ ఇరాక్‌ అండ్‌ సిరియా (ఐఎస్‌ఐఎస్‌)- ఐసిస్‌గా గుర్తింపు పొందింది. తీవ్రంగా బలపడి ఇరాక్‌-సిరియా సరిద్దుల్లోని సుమారు 88,000 కిలోమీటర్ల పరిధిలో పాలన సాగించింది. పోలీసు, విద్య, ఆరోగ్యం, పన్నుల సేకరణ తదితర కార్యకలాపాలన్నీ తన కనుసన్నల్లోనే నిర్వహించింది. అక్కడ ఇస్లామిక్‌ చట్టాలను అత్యంత కఠినంగా అమలుచేసింది. చట్టాన్ని ఉల్లంఘించారంటూ ఎంతోమందిని బహిరంగంగా ఉరితీసింది. అక్రమాలు, దోపిడీలతో శరవేగంగా విస్తరించేందుకు ప్రయత్నించింది. ఇరాక్‌, సిరియాల నుంచే కాకుండా ఇతరదేశాల్లో తీవ్రవాద భావాలున్నవారిని పెద్దఎత్తున నియమించుకుంది. ఉగ్రవాదంలో భాగంగా ఆడవారిపై అత్యాచారాలు సాగించేలా వారికి స్వేచ్ఛనిచ్చి ప్రోత్సహించింది.
అంతర్జాతీయ సమాజానికి ముచ్చెమటలు
ఐసిస్ అరాచకాలు హద్దుమీరడంతో అంతర్జాతీయ సమాజం దృష్టి సారించింది. కుర్దుల ప్రాంతంపై పట్టు సాధించకుండా ఐసిస్ ఉగ్రవాదులను నిలువరించేందుకు అమెరికా సేనలు ఇరాక్‌కు వచ్చి ప్రయత్నించాయి. మరోవైపు సిరియాలోని ఐసిస్ చేతికి చిక్కిన ప్రాంతాలపై జోర్డాన్‌, యునైటెడ్‌ అరబ్‌ ఎమిరేట్స్‌, బహ్రెయిన్‌, సౌదీ అరేబియాలతో కలిసి అమెరికా యుద్ధం సాగించింది. ఈ క్రమంలో ప్రపంచాన్ని భయపెట్టేందుకు ఐఎస్‌ఐఎల్‌ వికృత చేష్టలకు పాల్పడింది. విదేశీ పాత్రికేయులు, సహాయకులు, పైలట్లు, సైనికుల తలలు నరికి అందుకు సంబంధించిన వీడియోలను విడుదల చేసింది. సంస్కృతిని మారుస్తామంటూ ఇరాక్‌, సిరియాల్లోని చర్చిలు, చారిత్రక కట్టడాల ధ్వంసానికి ఒడిగట్టింది. 2014 నాటికి అనుబంధ ఉగ్రవాద సంస్థలతో కలిసి ఆఫ్రికా, ఆసియా తూర్పు, మధ్య ప్రాంతాల్లోకి బలంగా చొచ్చుకెళ్లింది. నైజీరియాలోని బోకోహారం; అఫ్గానిస్థాన్‌లోని తాలిబన్‌లతో కూటమికట్టింది. లిబియా, ఇథియోపియా, ఈజిప్ట్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలను హస్తగతం చేసుకుంది. మొత్తం 18 దేశాలకు ఉగ్ర కార్యకలాపాలను విస్తరించింది.
98% ప్రాంతాలకు విముక్తి
ఐరాస సహకారంతో 2016 నాటికి ఇరాక్‌లో కుర్దిష్‌లు బలపడుతూ వచ్చారు. ఐఎస్‌ఐఎల్‌కు పట్టున్న ప్రాంతాలను హస్తగతం చేసుకునేలా స్థానిక ప్రభుత్వాలు, సంస్థలకు అమెరికా సైనిక సాయం అందించింది. ఒకప్పుడు ఇరాక్‌, సిరియాల్లో ఐసిస్ గుప్పిట ఉన్న సుమారు 98% ప్రాంతాలకు విముక్తి లభించింది. అయితే ఇప్పటికీ 18,000 మంది వరకు ఐసిస్ ఉగ్రవాదులు ఆ రెండు దేశాల్లో ఉన్నట్టు ఐక్యరాజ్యసమితి అంచనా.