బంధువులెవరో ఆస్పత్రిలో ఉన్నారు. బిల్లు కట్టేటప్పుడు పాతిక వేలు తక్కువయ్యాయి. ఖాతాలో డబ్బుంది, సాయం చేయాలన్న మనసూ ఉంది. కానీ డ్రా చేసి తేవడానికి దగ్గర్లో ఉన్న ఒకే ఒక్క ఏటీఎంలో డబ్బులు లేవు. ఆన్‌లైన్‌లో ట్రాన్స్‌ఫర్‌ చేసినా అవతల వాళ్ల అకౌంట్‌లో పడడానికి కనీసం అరగంట పడుతుంది. పైగా పలు వివరాలు నమోదు చేయాలి. చాలామందికి సొంతంగా ఆన్‌లైన్‌ ట్రాన్స్‌ఫర్‌ చేయడమూ చేతనయ్యేదికాదు. పొరపాటు జరిగితే ఎలా అన్న భయం వేధించేది.. ఇది కొంత కాలం క్రితం వరకూ పరిస్థితి. ఫోన్‌పే, జీపే లాంటి ఆప్‌ ఒకటి ఫోన్‌లో ఉంటే ఇప్పుడది సెకన్లలో అయిపోయే పని. మూడో వ్యక్తి ప్రమేయం లేకుండా ఖాతా నుంచి నేరుగా ఎవరికి కావాలంటే వాళ్ల ఖాతాకి డబ్బు బదిలీ చేయవచ్చు.
బంధుమిత్రులకే కాదు దుకాణాల్లో కొనుగోళ్లు, ఫోను రీఛార్జి, బిల్లుల చెల్లింపులు, ఒక బ్యాంకు ఖాతా నుంచి మరో బ్యాంకుకీ.. ఎలాంటి చెల్లింపులైనా సరే క్షణాల్లో చేసేయొచ్చు. అంత తేలిగ్గా ఉంది కాబట్టే ఇప్పుడు పేటీఎం, ఫోన్‌పే, క్యూఆర్‌ కోడ్‌ లాంటి మాటల్ని ఏమీ చదువుకోని వారి నోట కూడా వింటున్నాం.. వాళ్లు వాటిని సులభంగా వాడటమూ చూస్తున్నాం. దాంతో కరెన్సీ నోట్లను చేత్తో పట్టుకుని జాగ్రత్తగా లెక్కపెట్టి చెల్లించే దృశ్యం అరుదైపోయింది. ఒక అకౌంట్‌లో నుంచి మరో అకౌంట్‌లోకి వేలికొసల ద్వారా డబ్బు అలవోకగా జారిపోతోంది.
ఒకప్పటి అణాలూ కాణీలూ కాలగర్భంలో కలిసిపోయినట్లే నేటి మన నోట్లు కూడా కనుమరుగవడానికి ఇక ఎంతోకాలం పట్టకపోవచ్చని నిపుణులు అంటున్న నేపథ్యంలో- ఎప్పుడో వేల ఏళ్ల క్రితం సముద్రపు గవ్వల రూపంలో మొదలై కాగితం కరెన్సీ దాకా వచ్చి ఇప్పుడు డిజిటల్‌గానే తప్ప చేతికి అందకుండా పోతున్న కరెన్సీ ప్రస్థానం గురించి తెలుసుకోవడం ఆసక్తికరం.
గవ్వలూ పూసలూ
పెద్దవాళ్ల మాటల్ని ఎప్పుడైనా కాసేపు ఆలకిస్తే 'గుడ్డి గవ్వకి కొరగాడు, చిల్లు కాణీకి గతిలేని రోజులు, చేతిలో నయాపైసా లేదు..' లాంటి మాటలు వినిపిస్తాయి. గవ్వ, కాణీ, నయాపైసా.. అన్నీ ఒకప్పటి డబ్బులే. గత ఐదువేల సంవత్సరాలుగా డబ్బు ఏదో ఒక రూపంలో మనిషి చరిత్రలో భాగంగా ఉంది. అంతకు ముందు వస్తుమార్పిడి విధానం ఉండేది. ఉత్పత్తి ప్రధానంగా సాగిన నాటి సమాజాల్లో ఎవరికి వారు తాము తయారుచేసింది ఇతరులకు ఇచ్చి తమకు కావలసింది వారి దగ్గర నుంచి పుచ్చుకునేవారు. క్రమంగా సమాజాలతో పాటు అవసరాలూ పెరగడంతో వ్యాపారమూ డబ్బూ ప్రవేశించాయి. మొదట్లో అలా డబ్బులా వాడినవన్నీ ప్రకృతిసిద్ధంగా లభించిన వస్తువులే.
క్రీ.పూ.1200 ప్రాంతంలో హిందూ, పసిఫిక్‌ మహాసముద్రాల తీరంలో దొరికే గవ్వల్ని డబ్బుగా వాడేవారట. అవి అరుదైనవీ విలువైనవీ అని కాదు. ఒకే సైజులో దొరికేవి. వాడడానికి అనుకూలంగా ఉండేవి. అందుకని వాటిని ఒక ప్రమాణంగా భావించి వ్యాపారం చేసేవారు. ఆ గవ్వ పగలడమో రంధ్రం పడడమో లాంటిది జరిగితే దాని విలువ తగ్గేది. అలాంటి వాటిని 'గుడ్డి గవ్వలు' అనేవారు. వ్యాపారం కోసం యూరప్‌ దేశాలు కూడా వాటిని అంగీకరించేవి. క్రమంగా ఒక్కో ప్రాంతమూ తమకు అనువైన వస్తువుని కరెన్సీగా మలచుకోవడం మొదలెట్టింది. పూసలూ తిమింగలం దంతాలూ ఎముకలూ సున్నపు రాయితో తయారుచేసిన ప్లేట్లూ.. డబ్బుగా ఉపయోగించిన దాఖలాలు ఉన్నాయి.
బంగారం వెండీ..
కరెన్సీ ప్రస్థానంలో మొదటి మైలురాయి నాణేల తయారీ. వాటిని ఒక క్రమ పద్ధతిలో తయారుచేసి ఉపయోగించిన తొలి సందర్భం క్రీ.పూ. ఏడో శతాబ్దంలో లిదియా(ప్రస్తుత టర్కీ)లో చోటుచేసుకుంది. బంగారం వెండీ కలిపి చిక్కుడు గింజల్లా తయారుచేసి వాటి మీద తమ రాజముద్ర అయిన సింహం బొమ్మను ముద్రించాడు నాటి రాజు. ఆ తర్వాత వెండీ బంగారు నాణేలను వాటి విలువలో తేడా ఉండేలా విడి విడిగా చేయడం మొదలెట్టారు. ఇది చూసి మిగతా దేశాలూ లోహాలతో నాణేల తయారీ ప్రారంభించాయి. చైనా మొదట రాగి, ఇత్తడి నాణేలను తయారుచేసింది. మరో శతాబ్దం తిరిగేసరికి రోమ్‌లో లెదర్‌ కూడా డబ్బు రూపం సంతరించుకుంది. ఫ్రాన్స్‌, రష్యా లాంటి దేశాలూ లెదర్‌ని డబ్బుగా ఉపయోగించగా చైనాని పాలించిన ఉడి అనే రాజు ప్రత్యేకంగా జింకల్ని పెంచి వాటి చర్మంతో నాణేలను చక్కని నగిషీలతో చెక్కించేవాడట.
దేంతో తయారైనా నాణేలు బరువుగా ఉండేవి, పెద్ద మొత్తంలో కావాలంటే సంచులతో మోసుకెళ్లాల్సి వచ్చేది. ఆ అసౌకర్యాన్ని అధిగమించడానికి కాగితాన్ని కరెన్సీగా ప్రవేశపెట్టింది చైనా. ఎనిమిదో శతాబ్దంలోనే అక్కడ మల్బరీ చెట్టు బెరడుతో కరెన్సీ నోట్లను తయారుచేసినా ఇతర దేశాలన్నీ ఈ విధానాన్ని అందిపుచ్చుకోడానికి చాలా సమయమే పట్టింది. క్రమంగా పలుచని పేపరుతో తయారైన కరెన్సీ వాడడానికి సులభంగా ఉండడంతో అంతర్జాతీయ వాణిజ్యానికి వెసులుబాటు కలిగింది. అయితే, ఈ పేపరు కరెన్సీ నోటుకి ఇప్పటిలా కచ్చితమైన విలువ ఉండేది కాదు. దానికి బదులుగా ‘ఇంత మొత్తంలో బంగారం లేదా వెండి చెల్లించగలన’న్న హామీ పత్రం ఉండేది. ఈ విధానమే నిదానంగా అభివృద్ధి చెందుతూ బ్యాంకుల ఏర్పాటుకు దారితీసిందంటారు పరిశోధకులు.
కాగితపు కరెన్సీ పూర్తిగా వాడుకలోకి వచ్చాక కొన్ని దేశాలు లెక్కా పద్ధతీ లేకుండా ఇష్టం వచ్చినట్లు ముద్రించి వదిలేయడంతో ధరలు విపరీతంగా పెరిగిపోయి ఆయా కరెన్సీలకు విలువ లేకుండా పోయేది. దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థలు కుప్పకూలేవి. అది గమనించిన ఇంగ్లండ్‌ 1821లో కరెన్సీ ముద్రణకి బంగారాన్ని ప్రామాణికంగా వాడడం మొదలెట్టింది. అన్ని దేశాలూ దాన్ని అనుసరించినా వందేళ్లు తిరిగేసరికి బంగారం విలువ పడిపోవడంతో ఆ విధానం ముగిసింది. అయితే అప్పటికే చాలా దేశాలు స్వతంత్రం కావడం, బ్యాంకులను నెలకొల్పి తమదైన ఆర్థిక విధానాలను రూపొందించుకోవడం, అంతర్జాతీయ వ్యాపారం ఊపందుకోవడం, సాంకేతిక ప్రగతి... అన్నీ కలిసి కరెన్సీ ప్రస్థానాన్ని మరో కొత్త మలుపు తిప్పాయి.
వందేళ్ల క్రితమే ప్లాస్టిక్‌ మనీ పేరుతో క్రెడిట్‌, డెబిట్‌ కార్డుల వాడకం మొదలైనా అవి ఆదరణ పొందడానికి కాస్త టైమ్‌ పట్టింది. విదేశాల్లో ఎక్కువగా వినియోగంలో ఉన్న క్రెడిట్‌ కార్డులు మన దేశంలో అంతగా ప్రజల్లోకి వెళ్లలేదు. జారీలో బ్యాంకులు తీసుకుంటున్న అధిక జాగ్రత్తలూ, కార్డుల నియమాలూ అన్నీ కలిసి వాటిని కొంత శాతానికే పరిమితం చేశాయి. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో వచ్చిన యూపీఐ- చెల్లింపుల రంగంలో పెద్ద సంచలనాన్నే సృష్టించింది.
సులువూ సురక్షితం
డిజిటల్ చెల్లింపులను ప్రోత్సహించడానికి భారతీయ బ్యాంకులన్నీ కలిసి ఏర్పాటుచేసుకున్న విధానం ఇది. యూనిఫైడ్‌ పేమెంట్‌ ఇంటర్‌ఫేస్‌(యూపీఐ)ని 2016లో ప్రారంభించింది భారతీయ రిజర్వ్‌ బ్యాంక్‌. దీని కోసం ప్రత్యేకంగా నేషనల్‌ పేమెంట్స్‌
కార్పొరేషన్‌ ఆఫ్‌ ఇండియాను ఏర్పాటుచేసింది. యూపీఐ అమల్లోకి వచ్చిన మొదటి ఏడాది దానికి లభించిన ఆదరణ అంతంత మాత్రమే. కార్డు పేమెంట్లు 36 శాతం ఉంటే యూపీఐ 6 శాతం ఉండేది. అయిదేళ్లు తిరిగేసరికల్లా- అంటే 2021 నాటికి, యూపీఐ వాటా 63 శాతానికి పెరగ్గా, కార్డు చెల్లింపులు 9 శాతానికి పడిపోయాయి. వినియోగదారుకీ బ్యాంకుకీ మధ్య మూడో వ్యక్తి ప్రమేయం లేకుండా వినియోగదారుడే నేరుగా తన ఖాతాలో నుంచి దుకాణదారు ఖాతాలోకి డబ్బుల్ని పంపించే ఈ ఏర్పాటు ఎంతో వెసులుబాటుగా ఉండడంతో అతి తక్కువ సమయంలో బహుళ ప్రజాదరణ పొందింది.
యూపీఐని ఒక ప్లాట్‌ఫామ్‌గా చూస్తే ఇది నమోదు చేసినంత వృద్ధి ఇప్పటివరకూ మరో ఆర్థిక సంస్థ ఏదీ నమోదుచేయలేదు. ప్రారంభించిన మూడేళ్లకల్లా 10 కోట్ల వినియోగదారులు చేరారు. వందకోట్లకు పైగా లావాదేవీలు జరిగాయి. ఆ పెరుగుదల ఏటికేడాదీ కొనసాగుతూ గత రెండున్నర ఏళ్లలో ఏకంగా 427 శాతం వృద్ధిని నమోదు చేసింది. మొత్తం డిజిటల్ చెల్లింపుల్లో 96 శాతం యూపీఐ ద్వారానే జరుగుతున్నాయట. ఇంటర్నెట్‌ స్పీడ్‌ తక్కువగా ఉండే ప్రాంతాలతో పాటు రూ.200లోపు పేమెంట్ల కోసం ఇటీవలే 'యూపీఐ లైట్‌' విధానాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. దీనివల్ల మరింత మారుమూల ప్రాంతాలకూ యూపీఐ చొచ్చుకుపోయే అవకాశం ఉంది.