ఒక దేశం-ఒక పన్ను లక్ష్యసాధన కోసం వస్తుసేవల పన్ను(జీఎస్టీ) ఎంతో ఉపయుక్తమైన విధానం. నిజానికి ఇది దేశ పరోక్షపన్నుల వ్యవస్థకు నూతన దిశానిర్దేశం చేసింది. ఆర్థికవ్యవస్థలో నిర్మాణాత్మక మార్పు తెచ్చింది. పన్ను చెల్లింపు పద్ధతులు, వ్యాపారాల నిర్వహణ, రిటర్నుల సమర్పణ... అన్నింటినీ మార్చేసింది. పరిశ్రమలు, వినియోగదారులు, ప్రభుత్వాల అవసరాలకు అనుగుణంగా జీఎస్టీ గడచిన మూడేళ్లలో పలు మార్పులకు గురైంది. గడచిన మూడేళ్లలో అమలు చేసిన సంస్కరణలు- విధివిధానాల సరళీకరణ, పన్ను రేట్ల హేతుబద్ధీకరణ, పన్ను ఎగవేతల నిర్మూలన అంశాలకు దోహదం చేశాయి. జీఎస్టీ ప్రవేశపెట్టి జులై 2020 నాటికి మూడేళ్లు పూర్తయ్యాయి. దీనిపై భిన్నాభిప్రాయాలు వెల్లువెత్తాయి. భావజాలపరంగా వీటిని స్థూలంగా రెండు వాదాలుగా విభజించవచ్చు. ఒక వాదన ప్రకారం, ఇది అద్భుతమైన విజయం. రెండో వర్గం భావనలో జీఎస్టీ ఒక విధాన వైఫల్యం. జీఎస్టీ విజయాలను ఆందోళనకర పార్శాలను సరిగ్గా మదింపు వేయాలంటే- భావజాల దృక్కోణాలకు అతీతంగా ఈ అంశాన్ని పరిశీలించాలి. ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకటించే 'వ్యాపార నిర్వహణ సౌలభ్య' సూచీ ర్యాంకింగ్‌లో భారత్‌ విశేషరీతిలో ముందుకు దూసుకుపోతున్న తరుణంలో ఇది మరీ ముఖ్యం.
సమీక్షా సమయమిది!
జీఎస్టీ వంటి వ్యవస్థాగత సంస్కరణ, అది అమలు అవుతున్న తీరు... భారత్‌లో వ్యాపారాలు ఎలా జరుగుతున్నాయనే దానిపై దీర్ఘకాలిక ప్రభావం కలిగి ఉంటాయి. ఇక్కడ పెట్టుబడులు పెట్టేందుకు ప్రపంచ పెట్టుబడిదారులు పరిగణనలోకి తీసుకునే ప్రమాణాల్లో ఇది ముఖ్యమైందవుతుంది. చీకాకుల్లేని పారదర్శకమైన పన్నుల వ్యవస్థ ఉండాలని ప్రతి వ్యాపారీ కోరుకుంటాడు. కాబట్టే, భావజాల కోణాలకు అతీతంగా సమీక్షించుకోవలసిన విషయమిది. ఎన్డీయే పాలనలో అమలు చేసిన అతి భారీ సంస్కరణగా ప్రశంసలు పొందిన జీఎస్టీ... దేశంలో పన్నుల ప్రాతిపదిక(టాక్స్‌ బేస్‌)ను విస్తృతపరచడంలో విజయవంతమైంది. 2017 జులై ఒకటోతేదీన జీఎస్టీ అమలులోకి వచ్చిన తరవాత, 38 లక్షల మంది పన్ను చెల్లింపుదారులు ఈ విధానంలోకి మారారు. అదే ఏడాది సెప్టెంబరు నాటికి వీరి సంఖ్య 64 లక్షలకు చేరింది. మరో 58 లక్షల మంది చేరికతో, ఈ సంఖ్య 90శాతం వృద్ధి చెందింది. వెరసి 2020 మార్చి 31 నాటికి దేశంలో 1.23 కోట్ల జీఎస్టీ రిజిస్ట్రేషన్లు చైతన్యంగా ఉన్నాయి. ఇదే కాకుండా, ఈ కాలంలో రేట్లను హేతుబద్ధీకరించారు. వ్యవస్థను బలోపేతం చేసేందుకు వీలుగా ఈవే బిల్లులు, ఇ- ఇన్వాయిసింగ్‌ వంటి పద్ధతులు ప్రవేశపెట్టారు. జీఎస్టీ వ్యవస్థ, దాంతో వచ్చిన గణాంక సేకరణ ప్రక్రియలు ఒక సంస్థ చేస్తున్న వాస్తవ వ్యాపారపు ఆనుపానులు తెలుసుకుని కచ్చితంగా దాన్ని మూల్యాంకన చేయగలవని అంచనా. చౌక వడ్డీలతో అధికారిక రుణాలను పొందే అవకాశాలు మెరుగవుతాయి. ఈ మధ్యనే ప్రవేశపెట్టిన ఇ-ఇన్వాయిసింగ్‌ డిజిటల్‌ ఆర్థికవ్యవస్థకు బలమైన చోదకం. ముఖ్యంగా ఎలెక్ట్రానిక్‌ పద్ధతిలో జరిగే బిజినెస్‌-టు-బిజినెస్‌ (బీ2బీ) లావాదేవీలకు జీఎస్టీ నెట్‌వర్క్‌ ద్వారా ప్రామాణికత చేకూరుతుంది. క్షేత్రస్థాయిలో విధాన నిర్ణేతలు దృష్టి సారించాల్సిన సమస్యలు ఇంకా ఉన్నాయి.
ఫలితం దక్కాలంటే?