సమ్మెలు, హర్తాళ్లు...
ఉద్యమాలు, చర్చలు...
ఇలా సా....గుతున్న జాతీయోద్యమంలో అసలైన ఆఖరి సమ్మెట పోటు 1942 ఆగస్టులో పడింది!
అహింస వీరుడి నోటి నుంచి...
ఇక విజయమో వీర స్వర్గమో...
అంటూ వచ్చిన వ్యూహాత్మక గర్జన... యావత్‌ భారతావనని ఉప్పెనై తాకింది!
గుండెగుండెనూ కదిలించింది!
తెల్లవాడి గుండెలదిరేలా చేసింది!
బ్రిటిష్‌ సామ్రాజ్యంపై రవి అస్తమించేందుకు...
స్వాతంత్య్ర భారతావని ఉదయించేందుకు శంఖం మోగిన రోజు..
అదే ఆగస్టు 9... భారత్‌ ఛోడో...
క్విట్ ఇండియా ఉద్యమరోజు...
బ్రిటిష్‌ వలస పాలనకు చరమాంకం పలికిన ఘట్టం- క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం. 1942 ఆగస్టు 8న విజయమో వీరస్వర్గమో అంటూ మహాత్మాగాంధీ ఇచ్చిన పిలుపునకు ఉత్తేజితులైన ప్రజలు ఆగస్టు 9 నుంచి ఉద్యమాన్ని ఉద్ధృతం చేశారు. అయిదేళ్లు తిరిగేసరికల్లా దేశానికి స్వాతంత్య్రం సాధించారు. భారత్‌ ఛోడో (క్విట్ ఇండియా) అంటూ బ్రిటిష్‌ పాలకులపై గాంధీజీ చేసిన గర్జన ప్రజల్లో పూర్ణ స్వరాజ్యం సాధించాలన్న ఆకాంక్షను బలంగా నాటి స్వాతంత్య్ర ఉద్యమాన్ని కీలక మలుపు తిప్పింది. అంతవరకు భారతదేశాన్ని ఉక్కుపిడికిలితో పాలించిన బ్రిటిష్‌ వారి బింకాన్ని చెదరగొట్టిన ఘనత క్విట్ ఇండియా ఉద్యమానిదే.
సమరం ఇచ్చిన సదవకాశం..
వలస పాలకులను అదను చూసి దెబ్బకొట్టిన ఉద్యమం- క్విట్ ఇండియా! తమది రవి అస్తమించని సామ్రాజ్యమని గొప్పలు చెప్పుకొన్న బ్రిటిష్‌ వారికి రెండో ప్రపంచ యుద్ధంలో గట్టి ఎదురుదెబ్బలు తగిలాయి. 1939లో హిట్లర్‌ నాయకత్వంలో నాజీ జర్మనీ ప్రారంభించిన ఈ యుద్ధంలో ఐరోపాలో బ్రిటిష్‌ సేనలు మట్టికరిచాయి. బ్రిటిష్‌ వారు బతుకు జీవుడా అంటూ ఫ్రాన్స్‌ లోని డన్‌ కర్క్‌ నుంచి నౌకల్లో స్వదేశానికి పరారయ్యారు. తూర్పు నుంచి జపాన్‌ గండం ముంచుకొచ్చింది. ఆసియాలో బ్రిటిష్‌ సామ్రాజ్య అంతర్భాగాలైన మలయా, సింగపూర్‌, ఇండోనేసియా, పాపువా న్యూగినియా, బర్మాల నుంచి బ్రిటిష్‌ సేనలను పారదోలిన తరవాత జపాన్‌ ఈశాన్య భారత్‌ పొలిమేరల దాకా దూసుకొచ్చింది. ఈ పోరులో బ్రిటిష్‌ వారికి భారీ ప్రాణ నష్టం జరిగింది. ఇక తమ సామ్రాజ్య కిరీటంలో కలికితురాయి అయిన భారతదేశాన్ని జపనీయులు కైవసం చేసుకోనున్నారని బ్రిటిష్‌ వారు బెంబేలెత్తారు. మరోవైపు హిట్లర్‌ బ్రిటన్‌పై యుద్ధ విమానాలతో బాంబులు కురిపిస్తున్నాడు, రాకెట్లు ప్రయోగిస్తున్నాడు. ఇక ఏ క్షణాన్నైనా బ్రిటన్‌లోకి నాజీ జర్మనీ సేనలు చొచ్చుకొస్తాయని భయాందోళనలు పెరిగాయి. ఆసియా, ఆఫ్రికా, ఐరోపాల నుంచి ముప్పేట దాడితో బ్రిటన్‌ ఉక్కిరిబిక్కిరవడం గమనించిన భారతీయులు, తెల్లవాడు అజేయుడు కాడని గ్రహించారు. ఆసియాలో జపాన్‌ దూకుడును అడ్డుకోవడానికి భారతీయుల మనఃపూర్వక సహకారం కోరాలని నాటి అమెరికా అధ్యక్షుడు ఫ్రాంక్లిన్‌ డి. రూజ్‌ వెల్ట్‌, చైనా అధ్యక్షుడు చాంగ్‌ కై షేక్‌, సోవియట్‌ అధినేత స్టాలిన్‌ బ్రిటన్‌కు సలహా ఇచ్చారు. బ్రిటిష్‌ ప్రతిపక్షమైన లేబర్‌ పార్టీ కూడా తమ ప్రధాని విన్‌స్టన్‌ చర్చిల్‌పై ఒత్తిడి తెచ్చింది.
క్రిప్స్‌ రాయబార నాటకం...
మిత్ర రాజ్యాల మాటను మన్నించినట్లు నటించడానికి చర్చిల్‌ నడుంకట్టారు. భారతీయుల పట్ల తనకున్న చిన్నచూపును కాసేపు పక్కనపెట్టారు. కాంగ్రెస్‌, ముస్లింలీగ్‌లతో రాయబారానికి 1942 మార్చిలో లేబర్‌ పార్టీ నాయకుడు సర్‌ స్టాఫర్డ్‌ క్రిప్స్‌ నాయకత్వంలో ప్రతినిధి వర్గాన్ని భారత్‌కు పంపారు. రెండో ప్రపంచ యుద్ధంలో తమకు సహకరిస్తే భారతదేశానికి సాధ్యమైనంత త్వరగా స్వయంపాలనను అందిస్తామని బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వం మొదట్లో బేరం పెట్టి, చివరికొచ్చేసరికి ప్లేటు ఫిరాయించింది. పూర్తి స్వరాజ్యం కాకుండా బ్రిటిష్‌ సామ్రాజ్యంలో అంతర్భాగంగా డొమినియన్‌ ప్రతిపత్తి ఇస్తామంటూ బేరం పెట్టింది. బ్రిటిష్‌ రాణికి విధేయమై ఉండాలని షరతు పెట్టింది. భారత్‌ నుంచి విడిపోదలచిన రాష్ట్రాలకు ఆ స్వేచ్ఛను ఇస్తామని ప్రతిపాదించింది. క్రిప్స్‌ రాయబారాన్ని కాంగ్రెస్‌ నిర్ద్వంద్వంగా తోసిపుచ్చింది. బ్రిటిష్‌ వారిలో నిజాయతీ లేదనీ, భారతీయులకు తమ భవితను తామే నిర్ణయించుకునే హక్కును ఇచ్చే ఉద్దేశం తెల్ల పాలకులకు ఏ కోశానా లేదనీ తేలిపోయింది. మార్చిలో క్రిప్స్‌ నిర్వాకం చూశాక, కాంగ్రెస్‌ ఇక ఉద్యమోన్ముఖమైంది. 1942 జులైలో వార్ధాలో సమావేశమైన కాంగ్రెస్‌ కార్యవర్గం బ్రిటిష్‌ పాలనకు వ్యతిరేకంగా ప్రజలను సమీకరించి ఉద్యమాన్ని ఉద్ధృతం చేయాలని తీర్మానించింది.
ప్రజలే నాయకులుగా...