జమ్ము కశ్మీర్ పరిణామాలు వేగంగా మారిపోతున్నాయి. గతేడాది ఆ రాష్ట్ర స్వయంప్రతిపత్తి తొలగించి.. కేంద్ర పాలిత ప్రాంతంగా మార్చిన అనంతరం.. తొలిసారిగా అక్కడ ఎన్నికలకు వేళైంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం జమ్ము కశ్మీర్ పంచాయతీరాజ్ చట్టంలోని 73వ సవరణను అమలు చేసేందుకు సన్నద్ధమైంది. అందులో భాగంగా.. రాష్ట్రంలోని మొత్తం 20 జిల్లాల్లో 280 డిస్ట్రిక్ట్ డెవలప్మెంట్ కౌన్సిల్ (డీడీసీ)లను ఏర్పాటు చేశారు. ఈ నేపథ్యంలో జమ్ము కశ్మీర్లో నిర్వహించనున్న 8-దశల ఎన్నికల్లో భాగంగా.. తొలి దశ పోలింగ్ నవంబర్ 28న జరగనుంది.
అత్యంత కట్టుదిట్టమైన భద్రత నడుమ.. ప్రతిష్టాత్మకంగా ఈ ఎన్నికలు నిర్వహించేందుకు అధికారులు సిద్ధమయ్యారు. ఈ నేపథ్యంలో ఈ ఎన్నికల నిర్వహణ, స్థానిక సంస్థల పనితీరు సహా వివిధ విషయాలు ఈటీవీ భారత్తో పంచుకున్నారు.. కశ్మీర్ డివిజినల్ కమిషనర్ పాండురంగ్ కొంద్బారావు పోలె.
మొదటిసారి...
జమ్ము కశ్మీర్లో డీడీసీల ఏర్పాటు ఇదే మొదటిసారి. ఇన్నాళ్లు స్వయం ప్రతిపత్తి అనుభవించిన రాష్ట్రంలో.. పంచాయతీరాజ్ చట్ట సవరణ అమలుకు నోచుకోలేదు. ఆర్టికల్ 370, 35ఏ రద్దు తర్వాత.. మొదటిసారి ఎన్నికలు జరుగుతున్నాయి. ఈ నేపథ్యంలో జమ్ము కశ్మీర్ స్థానిక సంస్థల ఎన్నికలపై అందరి దృష్టీ కేంద్రీకృతమైంది. అన్ని ప్రధాన పార్టీలు అభ్యర్థులను బరిలోకి దించి ఎన్నికల్లో హోరాహోరీగా తలపడుతున్నాయి. నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్, పీడీపీ, పీపుల్స్ మూవ్మెంట్, పీపుల్స్ కాన్ఫరెన్స్ సహా మరో నాలుగు పార్టీలు కలిసి.. 'పీపుల్స్ అలయన్స్ ఫర్ గుప్కార్ డిక్లరేషన్' ఏర్పాటు చేసుకుని సంయుక్తంగా బరిలోకి దిగుతున్నాయి.
పంచాయతీరాజ్ చట్ట సవరణ ఏం చెబుతోంది ?
కశ్మీర్లో ఈ చట్టాన్ని అక్టోబర్ 16న కేంద్ర హోంశాఖ అమల్లోకి తీసుకొచ్చింది. ఈ నేపథ్యంలో డిస్ట్రిక్ట్ డెవలప్మెంట్ కౌన్సిళ్ల ఏర్పాటు జరిగింది. ఇందులో సభ్యులను ప్రత్యక్షంగా ప్రజలే ఎన్నుకుంటారు.
జమ్ము కశ్మీర్ పునర్విభజన చట్టం-2019 సవరణల ద్వారా వీటిని తీసుకొచ్చారు. 370 అధికరణం రద్దుకు ముందు.. జమ్ము కశ్మీర్ రాష్ట్రంలో చట్ట సవరణలు శాసనసభ పరిధిలోనే ఉండేవి. పునర్విభజన తర్వాత ఈ అధికారం కేంద్ర హోంశాఖ పరిధిలోకి వచ్చింది.
అంతకుముందు 1989లో జమ్ము కశ్మీర్ పంచాయతీరాజ్ చట్టంలో 73వ సవరణ తర్వాత.. ఇక్కడ స్థానిక సంస్థల ఏర్పాటుకు డిమాండ్ ఊపందుకుంది. అయితే, రాష్ట్రంలో ఎన్నికైన ఏ ప్రభుత్వం కూడా ఈ అంశంపై దృష్టి సారించలేదు.
తాజా చట్ట సవరణలో రిజర్వేషన్లను సైతం పొందుపర్చారు. ముఖ్యంగా ఎస్సీ-ఎస్టీలు, మహిళలకు తగిన ప్రాతినిధ్యం కల్పించేలా చర్యలు తీసుకున్నారు. మొత్తం స్థానాల్లో మూడింట ఒక వంతుకు తగ్గకుండా ఈ వర్గాలకు సీట్ల కేటాయింపు జరపాలని చట్టంలో పొందుపర్చారు. అలాగే, ప్రతి డీడీసీలో ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా భర్తీ చేయవలసిన మొత్తం సీట్లలో మూడింట ఒక వంతు మహిళలకు కేటాయించాల్సి ఉంటుంది. జిల్లాల్లోని వివిధ నియోజకవర్గాలకు రొటేషన్ పద్ధతి ద్వారా రిజర్వుడు సీట్లు కేటాయించాలని చట్టం చెబుతోంది.
డీడీసీ ఎన్నికలు.. కూర్పు-విధులు ?
పునర్విభజనకు ముందున్న జమ్ము కశ్మీర్లో.. డీడీసీ స్థానంలో పాలనా పరిషత్లు ఉండేవి. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం జిల్లా ప్రణాళిక, అభివృద్ధి మండళ్లను ఏర్పాటు చేసేది. ఎమ్మెల్సీలు, ఎమ్మెల్యేలు, ఎంపీలు ప్రాతినిధ్యం వహించే ఈ బోర్డులకు రాష్ట్ర మంత్రి నేతృత్వం వహించేవారు. వీరి ఆధ్వర్యంలో బ్లాక్ డెవలప్మెంట్ కౌన్సిల్, నగర పరిషత్లు, డిస్ట్రిక్ట్ డెవలప్మెంట్ కమిషనర్ ఉండేవారు. అభివృద్ధి ప్రణాళికలు రూపొందించి.. అందుకు అనుగుణంగా నిధులు సమకూర్చుకునేవారు.