సత్యాగ్రహం... భారత స్వాతంత్య్రోద్యమాన్నే కాకుండా మార్టిన్‌ లూథర్‌ కింగ్‌, మండేలాలాంటి మహామహుల్ని సైతం ప్రభావితం చేసింది. అసాధ్యాలనుకున్న వాటిని సుసాధ్యం చేసిన ఆయుధం సత్యాగ్రహం! మహాత్మాగాంధీ మానసపుత్రికైన ఈ సత్యాగ్రహం ఆవిర్భావం ఆసక్తికరం! దక్షిణాఫ్రికాలో 1906లో సెప్టెంబరు 9-11 మధ్య సత్యాగ్రహం శ్రీకారం చుట్టుకుంది. తొలుత గాంధీజీకీ ఈ పేరు తట్టలేదు. పత్రిక ద్వారా ఓ పోటీ పెట్టి, ప్రజల అభిప్రాయాలు సేకరించి... వారి నుంచి వచ్చిన ఓ పేరును మార్చి పెట్టిందే సత్యాగ్రహం!
భారత్‌ స్వాతంత్య్రోద్యమంలోకి దూకకముందు గాంధీజీ ఉద్యోగ (లాయర్‌) నిమిత్తం దక్షిణాఫ్రికాలో ఉండేవారు. అక్కడా తెల్లదొరలదే ప్రభుత్వం. అక్కడ పనిచేస్తున్న భారతీయులపై (చాలామంది బానిసలుగా వెళ్ళినవారే) దక్షిణాఫ్రికా బ్రిటిష్‌ ప్రభుత్వ దమనకాండ, వివక్ష విపరీతంగా ఉండేది. ఎంతగా అంటే ఫుట్‌పాత్‌లపై నడవటానికి కూడా ఆంక్షలు విధించేంతగా! అనుమతి ఉంటేనే రాత్రి 9 తర్వాత ఫుట్‌పాత్‌లపై భారతీయులను నడవనిచ్చేవారు. టికెట్‌కొన్నా భారతీయులను రైళ్ళలో మొదటి తరగతిలో కూర్చోనిచ్చేవారు కాదు. లాయర్‌గా వెళ్ళిన గాంధీజీ స్థానిక పరిస్థితుల ప్రభావంతో క్రమంగా అక్కడి రాజకీయాల్లో అడుగుపెట్టాల్సి వచ్చింది. నాటల్‌ ఇండియన్‌ కాంగ్రెస్‌, బ్రిటిష్‌ ఇండియన్‌ అసోసియేషన్‌లలో ఆయన క్రియాశీలక పాత్ర పోషించారు. భారతీయుల సమస్యలు, వారి స్థితిగతులు, హక్కుల డిమాండ్లు వినిపించటానికి 1903లో ఇండియన్‌ ఒపీనియన్‌ పత్రిక ఆరంభించారు.
1906లో భారతీయులను అవమానించేలా దక్షిణాఫ్రికా ప్రభుత్వం ఓ నల్లచట్టాన్ని తీసుకొచ్చింది. దీనికి వ్యతిరేకంగా జొహానెస్‌బర్గ్‌లోని ఓల్డ్‌ ఎంపైర్‌ థియేటర్‌లో గాంధీజీ ఆధ్వర్యంలో భారీ సభ జరిగింది. దాదాపు 3వేల మంది భారతీయులు హాజరయ్యారు. ఆయుధాలు లేకుండా, బ్రిటిష్‌తో పోరాడి, వారిని ఒప్పించి మన హక్కులు సాధించుకోవాలంటూ గాంధీ ఇచ్చిన ప్రసంగం అందరినీ ఆకట్టుకుంది. అందరిలోనూ ఓ ఉద్యమ ఊపుతీసుకొచ్చింది.
"సత్యాగ్రహం అంటే అశక్తత కాదు.. మన ఆత్మబలం. లక్ష్యం ఉన్నతంగా ఉండటమే కాదు.. దాన్ని సాధించే మార్గం కూడా అంతే ఉన్నతంగా ఉండాలి. ప్రత్యర్థిపై ఎలాంటి ఆగ్రహం, శత్రుత్వం, కోపం లేకుండా సత్యానికి కట్టుబడి వారిని కూడా మనదారిలోకి తెచ్చుకోవటం సత్యాగ్రహం ప్రత్యేకత!"