దేశ రాజధాని దిల్లీ మహానగరాన్ని విషమేఘంలా కమ్మేసిన కాలుష్య ఉద్ధృతిపై సర్వోన్నత న్యాయస్థానం స్పందించిన తీరు మునుపెన్నడూ కనీవినీ ఎరుగనిది. నిర్లక్ష్య పోకడలపై నిప్పులు కక్కిన ధర్మాసనం- దిల్లీ కంటే నరకమే నయమని ఘాటుగా వ్యాఖ్యానించింది. వ్యవసాయ వ్యర్థాలు తగలబెట్టడంపై ‘సరైన చర్యలు లేవు... సంకల్పం అంతకన్నా లేదు’ అంటూ పంజాబ్‌, హరియాణా ప్రభుత్వ ప్రధాన కార్యదర్శులకు కోర్టు తలంటేసింది. అంతకంతకు వాయుకశ్మలం విజృంభిస్తున్న దిల్లీలో తాగునీటి కాలుష్య నియంత్రణ, వ్యర్థాల నిర్వహణ సైతం గాడితప్పడాన్ని ఆక్షేపిస్తూ ‘అసలు మనిషి ప్రాణం విలువ ఎంతనుకుంటున్నారు మీరు?’ అని నిగ్గదీసిన కోర్టు ధర్మాగ్రహం- అసంఖ్యాక బాధితుల హృదయావేదనకు ప్రతిధ్వని!
దిల్లీలో ఇటీవల ‘ఆరోగ్య అత్యవసర పరిస్థితి’ ప్రకటించిన కేజ్రీవాల్‌ సర్కారు, నిర్మాణ కార్యకలాపాలపై ఆంక్షలు విధించింది. తనవంతుగా హరియాణా నిరుడు పంటవ్యర్థాల దహనం జోరుగా సాగిన గ్రామాల్ని గుర్తించి అక్కడ అద్దెకు యంత్రాల పంపిణీ చేపట్టింది. రైతులకు ముట్టజెబుతామన్న ఆర్థిక ప్రోత్సాహకాల మాటేమిటని కేంద్రాన్ని పంజాబ్‌ ప్రశ్నిస్తోంది. పంట వ్యర్థాల్ని పొలంలో దున్నేయడంవల్ల భూసారం పెరుగుతుందని, పైరుకు ఉపయోగపడే వేల రకాల సూక్ష్మజీవులు హతమారిపోకుండా కాపాడుకోవచ్చునని రైతులకు తెలియజెప్పడంలో అక్కడి ప్రభుత్వాలు ఘోరంగా విఫలమయ్యాయి. సత్వర స్పందన కరవైన పర్యవసానంగానే- దిల్లీ, పంజాబ్‌, హరియాణా, యూపీలు ఇప్పుడిలా ధర్మాసనం చేత గట్టిగా తలంటించుకోవాల్సి వచ్చింది. పంట వ్యర్థాలతో వంటచెరకు, ఇతర ఉత్పత్తుల తయారీ విభాగాలు నెలకొల్పడంతోపాటు దిద్దుబాటు చర్యల్లో రైతుల్నీ భాగస్వాములు చేయడంపై కేంద్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఇకనైనా చురుగ్గా దృష్టి సారించాలి!
దిల్లీని ఏటేటా ఉక్కిరిబిక్కిరి చేస్తూ విపరీత కాలుష్య కారకమవుతున్న పంటవ్యర్థాల దహనాన్ని నిషేధించాల్సిందేనని జాతీయ హరిత ట్రైబ్యునల్‌ (ఎన్‌జీటీ) నాలుగేళ్ల క్రితం నిర్దేశించినా- ఇప్పటికీ ఎక్కడి గొంగడి అక్కడే. ఆంక్షలు అమలుపరుస్తున్నట్లు పంజాబ్‌, హరియాణాలు చెబుతున్నా- క్షేత్రస్థాయిలో అంతటా ఎప్పటి కథే. టన్నుల కొద్దీ వరి దుబ్బుల్ని యంత్ర పరికరాలతో తొలగించడం తమ తలకు మించిన భారమంటూ పొలాల్లోనే వాటిని రైతులు తగలబెట్టడం ఆనవాయితీగా స్థిరపడింది. పర్యావరణానికి, దేశార్థికానికి తూట్లు పడకుండా నివారించే కృషిలో మొదటి మెట్టుగా కేంద్రం ప్రత్యేక నిధినొకదాన్ని నెలకొల్పాలి. దేశంలో ఏటా పదికోట్ల టన్నుల దాకా పంట వ్యర్థాల్ని తగలబెడుతుండగా- అందులో పంజాబ్‌, హరియాణా, యూపీలదే సగానికిపైగా వాటా అయినందువల్ల తక్షణ మరమ్మతు చర్యలకు అక్కడే నాంది పలకాలి!
వాయుకాలుష్య సమస్య కేవలం పంటవ్యర్థాల దహనానికో, పెద్దయెత్తున ప్రజానీకం గ్యాస్‌ ఛాంబర్‌లో అలమటించే దుస్థితి దిల్లీ నగరానికో పరిమితమైనవి కాదు. దిల్లీలో కన్నా అధికంగా యూపీ, మహారాష్ట్ర, బిహార్‌, పశ్చిమ్‌ బంగ, రాజస్థాన్లలో వాయు కాలుష్య సంబంధిత మరణాలు సంభవిస్తున్నాయి. జీంద్‌ (హరియాణా), బాగ్‌పత్‌, ఘజియాబాద్‌, హాపుర్‌, లఖ్‌నవూ, మొరాదాబాద్‌, నొయిడా, కాన్పూర్‌, సిర్సా వంటి చోట్ల ఈ నెలలో వాయు నాణ్యత సూచి దిల్లీ కన్నా ఆందోళనకర స్థాయిలో నమోదైంది. దేశం నలుమూలలా కాలుష్య నియంత్రణ మండళ్ల అసమర్థ నిర్వాకాలకు, భ్రష్ట ధోరణులకు అద్దంపడుతూ మూడొంతులకుపైగా నగరాలు, పట్టణాలపై విష ధూమం దట్టంగా పరుచుకుంటోంది. కాలుష్య స్థాయి అత్యంత విషమంగా ఉన్నచోట్ల కశ్మల కారక పరిశ్రమల్ని మూడు నెలల్లోగా మూసేయించాలంటూ సీపీసీబీ (కేంద్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి)కి ఎన్‌జీటీ ఇచ్చిన గడువు అక్టోబరులో ముగిసిపోయింది. నేటికీ ఎక్కడికక్కడ నిబంధనల ఉల్లంఘన, దేశంలో మరిన్ని బాధిత దిల్లీల్ని కళ్లకు కడుతోంది!